آیت الله قاضی طباطبایی از کدام بزرگان اجازه روایت داشت؟/مهمترین اثر ایشان/نقش شهید قاضی در قیام مردم تبریز/چگونگی شهادت

به گزارش جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که به لطف روح بزرگشان مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی اولین شهید محراب آیت الله سید محمد علی قاضی طباطبایی، اولین امام جمعه تبریز پس از انقلاب اسلامی اختصاص دارد. ایشان از پیشگامان نهضت امام خمینی بود که مقام علمی بالایی دارد. این مطلب از سایت ویکی شیعه برگرفته شده است.

 

آیت الله سید محمد علی قاضی طباطبایی (۱۲۹۳-۱۳۵۸ش) روحانی شیعی و اولین امام جمعه شهر تبریز بعد از انقلاب اسلامی ایران است. وی از مبارزان پیش از انقلاب و از طرفداران امام خمینی بود که رژیم پهلوی چند بار وی را به شهرهای مختلف تبعید کرد. بعد از انقلاب، امام خمینی وی را به عنوان نماینده خود در آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز منصوب کرد. وی توسط گروه فرقان ترور شد و اولین شهید محراب در جمهوری اسلامی ایران نام گرفت.

 

اطلاعات فردی

نام کامل: سید محمد علی قاضی طباطبایی

لقب: اولین شهید محراب انقلاب اسلامی ایران

تاریخ تولد: ۱۲۹۳ش

زادگاه: تبریز

تاریخ شهادت: ۱۰ آبان ۱۳۵۸ش

 

اطلاعات علمی

استادان: مرعشی نجفی، سید محمد حجّت، سید ابوالقاسم خویی

محل تحصیل: تبریز، قم، نجف

اجازه روایت از: علامه طباطبایی، ابوالقاسم خویی، آقابزرگ تهرانی

تألیفات: تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء

فعالیت‌ های اجتماعی-سیاسی

سیاسی: مبارزه با پهلوی، امام جمعه و نماینده امام خمینی در تبریز

 

زندگی نامه و تحصیلات آیت الله قاضی طباطبایی 

آیت الله سید محمد علی قاضی طباطبایی در ۶ جمادی الاول ۱۳۳۱­ق (۲۴ فروردین ۱۲۹۲ش) در تبریز متولد شد.[۱] پدرش سید باقر مشهور به میرزا باقر و عمویش میرزا اسدالله از علمای تبریز بودند. سید محمد، تحصیلات مقدماتی علوم دینی را در مدرسه طالبیه نزد آن دو آموخت.[۲] وی در ۱۳۵۹ق برای تحصیل در حوزه علمیه قم به شهر قم مهاجرت کرد[۳].

 

اقامت او در شهر قم که از سال ۱۳۵۹ق شروع شده بود، به مدت ده سال به طول انجامید. وی در این مدت در درس‌ های آیات مرعشی نجفی، سید محمد حجّت، سید صدر الدین صدر، سید محمدرضا گلپایگانی، عبدالنبی عراقی و سید حسین بروجردی شرکت کرد.[۴] قاضی در سال ۱۳۶۹ق به نجف رفت و در دروس آیات عبدالحسین رشتی، میرزا باقر زنجانی، سید حسن بجنوردی، سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی و شیخ محمد حسین کاشف الغطاء شرکت کرد.[۵]

 

آیات شیخ آقابزرگ تهرانی، شیخ مرتضی تهرانی، میرزا باقرآقا قاضی طباطبایی، علویه هاشمیه، عبدالنبی عراقی (اراکی)، حجت کوه‌کمره‌ای، سید صدرالدین، میرزا محمد طهرانی عسکری، کاشف الغطاء، سید عبدالحسین شرف الدین عاملی، محسن طباطبایی حکیم، محمد جواد طباطبایی حکیم، محمد هادی میلانی، امام خمینی، میرزا محمدحسن تبریزی، ابوالقاسم خویی، محمدرضا طباطبایی، مرعشی نجفی، محمود شاهروی، علامه طباطبایی همگی در زمینه نقل روایت به محمد علی قاضی اجازه روایت داده بودند.

 

اساتید

سید باقر طباطبایی 

میرزا اسدالله طباطبایی.

سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی.

سید محمد حجت.

سید صدرالدین صدر.

سید محمدرضا گلپایگانی.

عبدالنبی عراقی.

سید حسین بروجردی.

عبدالحسین رشتی.

میرزا باقر زنجانی.

سید حسن بجنوردی.

سید محسن حکیم.

سید ابوالقاسم خویی.

شیخ محمدحسین کاشف الغطاء.

 

آثار محمد علی قاضی طباطبایی

یکی از مشهورترین آثار او کتاب تحقیق درباره اول اربعین سید الشهداء است که در آن تلاش می‌ کند با بیان اقوال مختلف و استنادات فراوان، بازگشت اهل بیت به کربلا در روز اربعین را اثبات کند. وی آثار دیگری در علوم مختلف قلم زده است.[۶]

 

فعالیت‌ های سیاسی

قبل از انقلاب اسلامی

طرح لایحه انجمن‌ های ایالتی و ولایتی که بر اساس آن شرط کتاب آسمانی برای انتخاب کنندگان و نامزد ها به جای قرآن کافی دانسته شده بود، مخالفت حوزه علمیه قم، مراجع تقلید خصوصا امام خمینی را برانگیخت. بر همین اساس علمای تبریز، اعلامیه‌ هایی را صادر کردند که آیت الله قاضی از جمله امضاءکنندگان آن اعلامیه‌ ها بود.[۷]

 

از دیگر وقایعی که قاضی از آن در جهت پیش برد اهداف انقلاب بهره برد، واقعه مدرسه طالبیه تبریز بود. این واقعه از اینجا شروع شد که اعلامیه امام در مدرسه طالبیه روی دیوار نصب شد که ماموران شهربانی وقتی خواستند اعلامیه را پاره کنند، با مقاومت طلاب مدرسه مواجه شدند و این درگیری به بازار کشیده شد و با شورش مردمی که از مسجد مقبره بیرون آمده بودند، محاصره نیروهای شهربانی شکسته شد. در اثر این حادثه بود که آیت الله قاضی اعلامیه‌ ای صادر کرده و فردای آن روز آن اعلامیه را با خط سرخ در تمام شهر منتشر کردند.[۸]

 

به دلیل فعالیت‌ های انقلابی و افشاگری در مورد ماهیت رژیم پهلوی، قاضی طباطبایی در سال ۱۳۴۷ش برای مدت شش ماه به شهرستان بافت کرمان و سپس به زنجان تبعید شد.[۹].

 

در تبریز در سال ۵۲ برای تقویت حرکت‌ های ضد رژیم اعم از چاپ و نشر اعلامیه، کمک به خانواده‌ های زندانیان سیاسی، مساعدت به فعالانی که مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شده بودند و... صندوقی به نام مجاهدین اسلامی زیر نظر او تاسیس شد تا از این طریق به بارور شدن نهضت کمکی کرده باشد.[۱۰] ارتباط با دانشجویان در راستای مبارزه با رژیم یکی دیگر از فعالیت­ های ایشان بود که وی در کارهای خود آن را مد نظر قرار داده بود.[۱۱]

 

قیام مردم قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶ که در واکنش به درج مقاله ای در روزنامه اطلاعات اتفاق افتاده بود.[۱۲] در وهله اول حرکت طلاب را به راه انداخت.[۱۳] و در وهله دوم امواجی را به گوشه و کنار کشور پراکند. موج این حرکت در تبریز با رهبری علما خصوصا آیت الله قاضی انعکاس مطلوبی یافت و خود را در حرکتی به نام قیام ۲۹ بهمن تبریز نشان داد.

 

بعد از انقلاب اسلامی

با پیروزی انقلاب اسلامی، طی حکمی از سوی امام در سال ۱۳۵۸ به عنوان امام جمعه و نماینده امام در تبریز منصوب شد.[۱۴] وی سعی کرد در راستای ایجاد امنیت و ثبات در تبریز عمل کند به عنوان مثال در اواخر خرداد ۵۸ تعدادی از همافران دست به تحصن زدند و خواسته‌ هایی را مطرح کرده بودند که با تلاش‌ های وی، دست از تحصن برداشتند.[۱۵]

 

با تاسیس حزب جمهوری اسلامی، قاضی با صدور اعلامیه‌ هایی مردم را تشویق به عضویت در آن می‌کرد.

 

شهادت

قاضی طباطبایی در ۱۰ آبان ۱۳۵۸ش مصادف با عید قربان، بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء در راه مراجعت به منزل، توسط یکی از اعضای گروهک فرقان در خیابان مورد حمله قرار گرفت و به شهادت رسید.[۱۶] امام خمینی در پیامی شهادت ایشان را به عموم مسلمانان متعهد و علمای اعلام و مردم غیور و مجاهد آذربایجان تسلیت گفت.[۱۷]

 

پانویس

۱. تبریزی، «سرآمد اندیشه و جهاد»، ص۳.

۲. نیکبخت، رحیم؛ و اسمعیل­ زاده، صمد؛ ۱۳۸۰، ص ۹۶.

۳. نیکبخت، رحیم؛ و اسمعیل­ زاده، صمد؛ ۱۳۸۰، ص ۹۶.

۴. روحانی، سید حمید؛ ج ۱، ۱۳۶۱، ص ۴۳.

۵. قاضی طباطبایی، حجت ­الاسلام سید محمدتقی؛ زندگی­نامه آیت ­الله قاضی طباطبایی، نسخه خطی، ص ۱.

۶. نیکبخت؛ اسماعیل‌زاده، زندگی­‌نامه و مبارزات شهید آیت‌الله قاضی طباطبائی، ۱۳۸۰ش، ص۹۶.

۷. اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۳۷۴، ص ۴۷.

۸. باقری، علی؛ خاطرات ۱۵ خرداد تبریز، ۱۳۷۴، چ اول، ص ۱۰۱.

۹. قاضی طباطبائی، قله شجاعت و ایثار، ص ۷۲-۷۵

۱۰. نیکبخت، رحیم؛ و اسمعیل­‌زاده، صمد؛ ۱۳۸۰، ص ۲۶۵.

۱۱. آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مصاحبه با حسن نوربخش، ۲۱/۷/۱۳۷۶.

۱۲. امیداسلام شهید آیت­ الله حاج سید مصطفی خمینی به روایت اسناد، بهار ۱۳۸۸، چ اول، ص ۱۳ و ۴۷۸.

۱۳. خاطرات و مبارزات شهید محلاتی، ۱۳۷۶، چ اول، ص ۹۱.

۱۴. صادقی، طیبه؛ ۱۳۸۵، ص ۱۴.

۱۵. روزنامه اطلاعات، ۱۳۵۸/۴/۱.

۱۶. روزنامه کیهان، ۱۳/۸/۱۳۵۸، ص ۱.

۱۷. صحیفه امام، ج۱۰، ص: ۴۲۰ و ۴۲۱

 

منابع

ابراهیم‌نژاد، محمد؛ قاضی طباطبایی، قله شجاعت و ایثار، تهران، سا‌زما‌ن‌ تبلیغا‌ت‌ اسلامی‌، مرکز چا‌پ‌ و نشر، ۱۳۷۳.

آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مصاحبه با حسن نوربخش، ۲۱/۷/۱۳۷۶.

اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۴.

امید اسلام شهید آیت­ الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد، بهار ۱۳۸۸، چ اول.

باقری، علی؛ خاطرات ۱۵ خرداد تبریز، قسمت اول، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۴، چ اول.

تبریزی، قاسم، «سرآمد اندیشه و جهاد (مروری بر حیات علمی و عملی عالم مجاهد شهید آیت الله سید محمد علی قاضی طباطبائی)»، مجله شاهد یاران، شماره ۵۱، بهمن ۱۳۸۸ش.

خاطرات و مبارزات شهید محلاتی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۶.

روحانی، سیدحمید؛ تحلیلی بر نهضت امام خمینی، ج ۱، تهران، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۱، چ دوم.

روزنامه اطلاعات، ۱۳۵۸/۴/۱.

روزنامه کیهان، ۱۳/۸/۱۳۵۸.

صادقی، طیبه؛ شهادت آیت الله قاضی طباطبایی اولین شهید محراب توسط منافقین، مجله انقلاب اسلامی.