در حالی که متوسط بارندگی جهان 750 میلیمتر و متوسط بارندگی ایران 250 میلیمتر است متوسط بارندگی در گیلان یکهزار و 61 میلی متر است.
با این وجود کارشناسان سازمان آب منطقه ای گیلان هشدار داده اند : باتوجه به روند نزولی سرانه آب قابل دسترس در استان گیلان چنانچه برنامه‌ریزی های مناسب برای مهار، بهره‌برداری و مدیریت بهینه آب زراعی صورت نپذیرد، بروز تنش‌های آبی در استان اجتناب ناپذیر خواهد بود.
گیلان 238 هزار هکتار اراضی شالیزاری دارد . استانی که با 3.3 درصد جمعیت کشور 7.1 درصد آب تجدید شونده را در اختیار دارند.
اما زمین های کشاورزی افزون بر 63 درصد آب موجود در استان را مصرف می کنند .
*کاهش منابع آبی در گیلان
بر اساس آمار متوسط سرانه آب قابل دسترس در گیلان از شش هزار و 914 متر مکعب در سال 1335 در سال 1392 به دو هزار و 776 متر مکعب کاهش یافت که بی اشک امروز کمتر از این میزان است .
بر اساس پیش بینی سازمان آب منطقه ای گیلان تا سه سال آینده یعنی سال 1400 متوسط سرانه آب قابل دسترس در استان به دو هزار و 654 متر مکعب می رسد.
همچنین میزان آب پشت سد سپیدرود بالغ بر 360 میلیون متر مکعب گزارش شده است که در مقایسه با زمان مشابه در سال قبل کاهش محسوسی نشان می دهد.
بر اساس آمار ارائه شده ، راندمان آبیاری بخش کشاورزی از 36 درصد در اواخر دهه 70 با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری و ارتقای دانش فنی به 44 درصد در سال 94 رسیده است به این ترتیب 56 درصد آب در کشاورزی هدرمی رود.
از این رو به نظر می رسد سازمان جهاد کشاورزی متولی اصلی پیشگیری از هدر رفت آب در کشور از جمله در استان ما است .
مسئولان سازمان جهاد کشاورزی به منظور کاهش هدر رفت آب در بخش زراعی توصیه هایی برای استفاده بهینه از منابع آبی موجود ارائه داده اند.
ترمیم و تعریض مرز کرتهای شالیزاری برای افزایش نگهداری نزولات جوی در صورت لزوم استفاده از پوشش های پلاستیکی با رعایت ملاحظات زیست محیطی ، همکاری و همیاری و مشارکت زارعان با همدیگر برای لایروبی انهار فرعی و بستن خروجی زهکش ،استفاده از آبهای سطحی ناشی از نزولات جوی و انجام شخم سطحی زمستانه از این توصیه ها است .
اما آیا توصیه های سازمان جهاد کشاورزی به تنهایی برای جلوگیری از هدر رفت این مایه حیاتی کافی است .
* سند جامعی برای حسابداری آب نداریم
عباس دهقان کارشناس اقتصاد کشاورزی در این باره به ایرنا گفت : متاسفانه نظام آماری ما دچار مشکلات اساسی است و از این رو سند جامعی در رابطه با آب و آنچه حسابداری آب نامیده می شود در اختیار نداریم که داده ها را تجمیع کنیم .
وی اظهار داشت :راندمان در واحد سطح بهبود یافته است اما با افزایش سطح زیرکشت عملا افزایش راندمان در کاهش مصرف کلی آب بی تاثیر بوده است.
وی تصریح کرد : به دلیل ضعف های زیادی که در بخش تحقیقات کشاورزی داریم و همچنین نظام اداری بزرگ و ناکارآمد متاسفانه در تطبیق تکنولوژی ها خوب عمل نکرده ایم و بدون ملاحظات و پیوست های لازم به نشر تکنولوژی پرداختیم.
دهقان متذکر شد: کشاورزان تا زمانی به توصیه ها توجه میکنند که منافع آنها را تضمین کند در غیر اینصورت به آن بی توجه هستند و بیشتر به دانسته های تجاربی خود اعتماد میکنند.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی ، تغییر الگوی کاشت را برای جلوگیری از هدر رفت آب و کنترل منابع آبی بسیار موثر خواند اما اذعان داشت که کشاورزان به توصیه ها زیاد توجهی نشان نمی‌دهند.
به اعتقاد وی باید مکانیسمی مبتنی بر الگوهای رفتاری و با تشویق و تنبیه طراحی شود که کشاورزان ملزم به رعایت آنها باشند.
دهقان تصریح کرد : اگر قیمت محصولات آب بر افزایش پیدا کند کشاورزان به سمت کشت آن متمایل می‌شوند و الگوی کشت را رعایت نخواهند کرد.
وی خاطرنشان کرد : یکی از مشکلات اساسی ما در بخش کشاورزی کمبود درآمد کشاورزان و ریسک های متعددی است که کشاورز با آنها مواجه می‌باشد مانند آب و هوا، قیمت محصولات و ...
این کارشناس اقتصاد کشاورزی گفت : ما باید بپذیریم منابع آب محدودی داریم و تعادل میان عرضه و تقاضا از بین رفته است. در حال حاضر حتی در مناطقی مانند گیلان و مازندران مشکلاتی بروز کرده است. دلیل این مساله هم تغییرات اقلیمی است که در این چند سال کاملا قابل لمس بوده است.
وی ادامه داد: بخش تحقیقاتی کشاورزی بایستی خود را برای تغییرات احتمالی در آینده هماهنگ کند و کشت محصولاتی هماهنگ با شرایط آتی آب و هوایی را توصیه کنند.
وی افزود:متأسفانه ما در کشت گلخانه ای هیچ گونه سرمایه گذاری قابل توجهی انجام ندادیم و یا اگر انجام شده بسیار عقب مانده و مربوط به دهه های پیش است. منطقه ای در جنوب اسپانیا وجود دارد که گلخانه هایی با 30 هزار هکتار وسعت دارد. این منطقه که آلمریا نام دارد بسیار خشک و دارای خاک نامناسب است اما با توسعه کشت های گلخانه ای به خصوص هیدروپونیک یا آبکشت در حال حاضر سالیانه 2/3 میلیارد دلار صادرات میوه و سبزی به اروپا دارد در حالی که ما با داشتن 9/7 میلیون هکتار کشت آبی و 9 هزار هکتار کشت گلخانه ای تنها 5 میلیارد دلار صادرات داریم یا کشوری مانند مالزی با 230 هزار هکتار زمین های کشاورزی سالیانه 24 میلیارد دلار صادرات دارند.
وی تصریح کرد: ما ارزش افزوده کمی از استفاده زمین و آب و سرمایه و نیروی کار در بخش کشاورزی داریم.
این کارشناس خاطرنشان کرد: استان هایی مانند گیلان این قابلیت را دارند که کشاورزی صنعتی را توسعه دهند و بتوانند از این راه بخش کشاورزی کشور را متحول کنند.
وی با بین این که این قابلیت در گیلان واقعا وجود دارد زیرا از شرایط خوب محیطی، آبی و خاکی مناسب برخوردار است تاکید کرد: اصل مزیت نسبی و تکنولوژی های به روز باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند.
همچنین به گفته وی باید ارزش افزوده محصولات کشاورزی را بالا ببریم و این ممکن نخواهد شد مگر اینکه پیوندهای پسین و پیشین را میان کشاورزی و صنعت و فناوری توسعه دهیم. باید زنجیره ارزش را در تولید محصولات کشاورزی تقویت کنیم. این به معنای ارزش افزوده بیشتر در کشاورزی ماست.
این کارشناس با اشاره به این که در حال حاضر سیستم های چون هیدروپونیک یا اکواپونیک در دنیا کاربرد بیشتری پیدا کرده است تاکید کرد:ما بایستی تکنولوژی های روز رو مورد استفاده قرار دهیم و تحقیقات کشاورزی باید براساس آن هدف گذاری شوند.
* هزار راه هدر رفت آب
اما مشکل تنها در هرز رفت آب از طریق کشاورزی نیست ما در بخشهای دیگر از صنعت گرفته تا مصارف خانگی نیز می توانیم با مدیریت مصرف بی رویه و همچنین الودگی منابع آبی به مواد شیمیایی و سموم را کاهش دهیم .
طبق بررسی های صورت گرفته حدود 30 درصد منابع آب شیرین که هزینه تمام شده آن چندین برابر آب برای مصارف صنعتی کشاورزی و صنعتی است از طریق فرسودگی شبکه های آب و فاضلاب هدر میرود بنابراین با نوسازی شبکه های انتقال و توزیع آب میتوان میزان زیادی آب را بازیابی کرد.
نکته دوم بحث بازچرخانی آب و تصفیه فاضلاب است که متاسفانه در این مورد هم آمارهای موجود هرچند ناقص و پراکنده به ما گوشزد میکند که استفاده مجدد از فاضلاب به خصوص آبهای خاکستری ناچیز بوده و از بسیاری از کشورها خیلی عقب هستیم. بنابراین سرمایه گذاری در بازچرخانی آب هم به بازیابی منابع ارزشمند آب شهری کمک میکند و هم از نشت فاضلاب در زمین و آلودگی منابع آبهای زیرزمینی به نیترات و سایر مواد مضر جلوگیری می کند. متأسفانه آمارهای مربوط به بخش بهداشت و درمان حکایت از توسعه بیماری های انگلی مرتبط با آلودگی منابع آبی در استان هایی چون گیلان حکایت دارد.
از سویی با بروز مشکل کم آبی در کشور بی شک سرریز جمعیت به استانهای بهره مند تر از منابع آبی نظیر گیلان خواهد بود.
مجموع آب های قابل دسترس در استان گیلان، سالانه معادل شش هزار و 913 میلیون متر مکعب می باشد.
به گفته کارشناسان اساسی‌ترین مسئله در برنامه‌ریزی منابع آب، ایجاد تعادل منطقی بین این منابع محدود، با مصارف فزاینده می‌باشد.
*کارگروه تخصصی مقابله با خشکسالی گیلان
کارگروه تخصصی مقابله با خشکسالی گیلان مواردی از قبیل اصلاح الگوی کشت متناسب با شرایط تغییر اقلیم ، یکپارچه سازی اراضی و تجهیز نوسازی اراضی ، ایجاد شبکه های آبیاری ، انتقال کشتهای پر آب به سیستم های کشت گلخانه ای ، رعایت اصول عملیات دیمکاری را برای مقابله با معضل کم آبی مورد تصویب قرار داده است.
امید که این مصوبات و توصیه های کارشناسان تنها بر روی کاغذ و سر میزهای جلسات اداری باقی نماند و گرنه دیری نخواهد پایید که گیلان سرزمین رود و دریاچه و تالاب و باران با آلودگی آب ، کم آبی و سرانجام بی آبی مواجه خواهد شد.
گزارش: گیتی بابایی
6030
انتهای پیام با این وجود کارشناسان سازمان آب منطقه ای گیلان هشدار داده اند : باتوجه به روند نزولی سرانه آب قابل دسترس در استان گیلان چنانچه برنامه‌ریزی های مناسب برای مهار، بهره‌برداری و مدیریت بهینه آب زراعی صورت نپذیرد، بروز تنش‌های آبی در استان اجتناب ناپذیر خواهد بود.
گیلان 238 هزار هکتار اراضی شالیزاری دارد . استانی که با 3.3 درصد جمعیت کشور 7.1 درصد آب تجدید شونده را در اختیار دارند.
اما زمین های کشاورزی افزون بر 63 درصد آب موجود در استان را مصرف می کنند .
*کاهش منابع آبی در گیلان
بر اساس آمار متوسط سرانه آب قابل دسترس در گیلان از شش هزار و 914 متر مکعب در سال 1335 در سال 1392 به دو هزار و 776 متر مکعب کاهش یافت که بی اشک امروز کمتر از این میزان است .
بر اساس پیش بینی سازمان آب منطقه ای گیلان تا سه سال آینده یعنی سال 1400 متوسط سرانه آب قابل دسترس در استان به دو هزار و 654 متر مکعب می رسد.
همچنین میزان آب پشت سد سپیدرود بالغ بر 360 میلیون متر مکعب گزارش شده است که در مقایسه با زمان مشابه در سال قبل کاهش محسوسی نشان می دهد.
بر اساس آمار ارائه شده ، راندمان آبیاری بخش کشاورزی از 36 درصد در اواخر دهه 70 با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری و ارتقای دانش فنی به 44 درصد در سال 94 رسیده است به این ترتیب 56 درصد آب در کشاورزی هدرمی رود.
از این رو به نظر می رسد سازمان جهاد کشاورزی متولی اصلی پیشگیری از هدر رفت آب در کشور از جمله در استان ما است .
مسئولان سازمان جهاد کشاورزی به منظور کاهش هدر رفت آب در بخش زراعی توصیه هایی برای استفاده بهینه از منابع آبی موجود ارائه داده اند.
ترمیم و تعریض مرز کرتهای شالیزاری برای افزایش نگهداری نزولات جوی در صورت لزوم استفاده از پوشش های پلاستیکی با رعایت ملاحظات زیست محیطی ، همکاری و همیاری و مشارکت زارعان با همدیگر برای لایروبی انهار فرعی و بستن خروجی زهکش ،استفاده از آبهای سطحی ناشی از نزولات جوی و انجام شخم سطحی زمستانه از این توصیه ها است .
اما آیا توصیه های سازمان جهاد کشاورزی به تنهایی برای جلوگیری از هدر رفت این مایه حیاتی کافی است .
* سند جامعی برای حسابداری آب نداریم
عباس دهقان کارشناس اقتصاد کشاورزی در این باره به ایرنا گفت : متاسفانه نظام آماری ما دچار مشکلات اساسی است و از این رو سند جامعی در رابطه با آب و آنچه حسابداری آب نامیده می شود در اختیار نداریم که داده ها را تجمیع کنیم .
وی اظهار داشت :راندمان در واحد سطح بهبود یافته است اما با افزایش سطح زیرکشت عملا افزایش راندمان در کاهش مصرف کلی آب بی تاثیر بوده است.
وی تصریح کرد : به دلیل ضعف های زیادی که در بخش تحقیقات کشاورزی داریم و همچنین نظام اداری بزرگ و ناکارآمد متاسفانه در تطبیق تکنولوژی ها خوب عمل نکرده ایم و بدون ملاحظات و پیوست های لازم به نشر تکنولوژی پرداختیم.
دهقان متذکر شد: کشاورزان تا زمانی به توصیه ها توجه میکنند که منافع آنها را تضمین کند در غیر اینصورت به آن بی توجه هستند و بیشتر به دانسته های تجاربی خود اعتماد میکنند.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی ، تغییر الگوی کاشت را برای جلوگیری از هدر رفت آب و کنترل منابع آبی بسیار موثر خواند اما اذعان داشت که کشاورزان به توصیه ها زیاد توجهی نشان نمی‌دهند.
به اعتقاد وی باید مکانیسمی مبتنی بر الگوهای رفتاری و با تشویق و تنبیه طراحی شود که کشاورزان ملزم به رعایت آنها باشند.
دهقان تصریح کرد : اگر قیمت محصولات آب بر افزایش پیدا کند کشاورزان به سمت کشت آن متمایل می‌شوند و الگوی کشت را رعایت نخواهند کرد.
وی خاطرنشان کرد : یکی از مشکلات اساسی ما در بخش کشاورزی کمبود درآمد کشاورزان و ریسک های متعددی است که کشاورز با آنها مواجه می‌باشد مانند آب و هوا، قیمت محصولات و ...
این کارشناس اقتصاد کشاورزی گفت : ما باید بپذیریم منابع آب محدودی داریم و تعادل میان عرضه و تقاضا از بین رفته است. در حال حاضر حتی در مناطقی مانند گیلان و مازندران مشکلاتی بروز کرده است. دلیل این مساله هم تغییرات اقلیمی است که در این چند سال کاملا قابل لمس بوده است.
وی ادامه داد: بخش تحقیقاتی کشاورزی بایستی خود را برای تغییرات احتمالی در آینده هماهنگ کند و کشت محصولاتی هماهنگ با شرایط آتی آب و هوایی را توصیه کنند.
وی افزود:متأسفانه ما در کشت گلخانه ای هیچ گونه سرمایه گذاری قابل توجهی انجام ندادیم و یا اگر انجام شده بسیار عقب مانده و مربوط به دهه های پیش است. منطقه ای در جنوب اسپانیا وجود دارد که گلخانه هایی با 30 هزار هکتار وسعت دارد. این منطقه که آلمریا نام دارد بسیار خشک و دارای خاک نامناسب است اما با توسعه کشت های گلخانه ای به خصوص هیدروپونیک یا آبکشت در حال حاضر سالیانه 2/3 میلیارد دلار صادرات میوه و سبزی به اروپا دارد در حالی که ما با داشتن 9/7 میلیون هکتار کشت آبی و 9 هزار هکتار کشت گلخانه ای تنها 5 میلیارد دلار صادرات داریم یا کشوری مانند مالزی با 230 هزار هکتار زمین های کشاورزی سالیانه 24 میلیارد دلار صادرات دارند.
وی تصریح کرد: ما ارزش افزوده کمی از استفاده زمین و آب و سرمایه و نیروی کار در بخش کشاورزی داریم.
این کارشناس خاطرنشان کرد: استان هایی مانند گیلان این قابلیت را دارند که کشاورزی صنعتی را توسعه دهند و بتوانند از این راه بخش کشاورزی کشور را متحول کنند.
وی با بین این که این قابلیت در گیلان واقعا وجود دارد زیرا از شرایط خوب محیطی، آبی و خاکی مناسب برخوردار است تاکید کرد: اصل مزیت نسبی و تکنولوژی های به روز باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند.
همچنین به گفته وی باید ارزش افزوده محصولات کشاورزی را بالا ببریم و این ممکن نخواهد شد مگر اینکه پیوندهای پسین و پیشین را میان کشاورزی و صنعت و فناوری توسعه دهیم. باید زنجیره ارزش را در تولید محصولات کشاورزی تقویت کنیم. این به معنای ارزش افزوده بیشتر در کشاورزی ماست.
این کارشناس با اشاره به این که در حال حاضر سیستم های چون هیدروپونیک یا اکواپونیک در دنیا کاربرد بیشتری پیدا کرده است تاکید کرد:ما بایستی تکنولوژی های روز رو مورد استفاده قرار دهیم و تحقیقات کشاورزی باید براساس آن هدف گذاری شوند.
* هزار راه هدر رفت آب
اما مشکل تنها در هرز رفت آب از طریق کشاورزی نیست ما در بخشهای دیگر از صنعت گرفته تا مصارف خانگی نیز می توانیم با مدیریت مصرف بی رویه و همچنین الودگی منابع آبی به مواد شیمیایی و سموم را کاهش دهیم .
طبق بررسی های صورت گرفته حدود 30 درصد منابع آب شیرین که هزینه تمام شده آن چندین برابر آب برای مصارف صنعتی کشاورزی و صنعتی است از طریق فرسودگی شبکه های آب و فاضلاب هدر میرود بنابراین با نوسازی شبکه های انتقال و توزیع آب میتوان میزان زیادی آب را بازیابی کرد.
نکته دوم بحث بازچرخانی آب و تصفیه فاضلاب است که متاسفانه در این مورد هم آمارهای موجود هرچند ناقص و پراکنده به ما گوشزد میکند که استفاده مجدد از فاضلاب به خصوص آبهای خاکستری ناچیز بوده و از بسیاری از کشورها خیلی عقب هستیم. بنابراین سرمایه گذاری در بازچرخانی آب هم به بازیابی منابع ارزشمند آب شهری کمک میکند و هم از نشت فاضلاب در زمین و آلودگی منابع آبهای زیرزمینی به نیترات و سایر مواد مضر جلوگیری می کند. متأسفانه آمارهای مربوط به بخش بهداشت و درمان حکایت از توسعه بیماری های انگلی مرتبط با آلودگی منابع آبی در استان هایی چون گیلان حکایت دارد.
از سویی با بروز مشکل کم آبی در کشور بی شک سرریز جمعیت به استانهای بهره مند تر از منابع آبی نظیر گیلان خواهد بود.
مجموع آب های قابل دسترس در استان گیلان، سالانه معادل شش هزار و 913 میلیون متر مکعب می باشد.
به گفته کارشناسان اساسی‌ترین مسئله در برنامه‌ریزی منابع آب، ایجاد تعادل منطقی بین این منابع محدود، با مصارف فزاینده می‌باشد.
*کارگروه تخصصی مقابله با خشکسالی گیلان
کارگروه تخصصی مقابله با خشکسالی گیلان مواردی از قبیل اصلاح الگوی کشت متناسب با شرایط تغییر اقلیم ، یکپارچه سازی اراضی و تجهیز نوسازی اراضی ، ایجاد شبکه های آبیاری ، انتقال کشتهای پر آب به سیستم های کشت گلخانه ای ، رعایت اصول عملیات دیمکاری را برای مقابله با معضل کم آبی مورد تصویب قرار داده است.
امید که این مصوبات و توصیه های کارشناسان تنها بر روی کاغذ و سر میزهای جلسات اداری باقی نماند و گرنه دیری نخواهد پایید که گیلان سرزمین رود و دریاچه و تالاب و باران با آلودگی آب ، کم آبی و سرانجام بی آبی مواجه خواهد شد.
گزارش: گیتی بابایی
6030
کپی شد
