عمادالدین باقی در آیین چهلمین روز رحلت آیت‌الله سید محمد موسوی بجنوردی، گفت: آیت‌الله بجنوردی جزء فقهای عقلی مشرب بود و به همین دلیل قادر بود که به روز شود و امروزه جای چنین فقهایی بسیار خالی است. کسانی که از فرط سنت‌گرایی به دامن بنیادگرایی می‌افتند یا از فرط تجددگرایی به انکار اصول می‌افتند، راه را برای جامعه خیلی دراز و دشوار می‌کنند. فقهایی مثل ایشان واقعا می‌توانستند و می‌توانند برای جامعه ما گره‌گشا باشند.
عضو شورای علمی دانشنامه فرهنگ مردم ایران با تأکید بر اینکه کارنامه آیت‌الله بجنوردی از لحاظ دیدگاه حقوق بشری مثبت بود، گفت: خیلی از فقها، قرآن‌شناسان و مفسرین می‌گویند که عمده احکام قرآنی امضایی هستند. حتی بعضی‌ها می‌گویند بیش از 90 درصد احکام امضایی است. ایشان در یکی از بحث‌ها می‌گوید وقتی بیش از 90 درصد احکام امضایی است، یعنی شارع امور عرفی و عقلایی را امضا کرده و چون این امور تعبدی نیستند، تغییرپذیر هستند.
به گزارش خبرنگار جماران، عمادالدین باقی در آیین چهلمین روز رحلت آیت‌الله سید محمد موسوی بجنوردی، گفت: مرحوم آیت‌الله بجنوردی از اساتیدی بود که در طول سالیان درس‌های قواعد فقه و حقوق کیفری را در دانشگاه‌ها تدریس می‌کرد و من هم به حسب اینکه همین درس‌ها را به عهده گرفته بودم و لاجرم باید به منابع مراجعه کرد، آثار ایشان را مطالعه کرده بودم.
این فعال حقوق بشر با تأکید بر اینکه آیت‌الله بجنوردی یک مجتهد مسلّم بود، افزود: ایشان 10 سال در شورای عالی قضایی و عضو شورای استفتاء آیت‌الله منتظری بود و اینها دلیل بر اجتهاد ایشان است. ولی اگر اینها هم نبود، آثار علمی ایشان حجت کافی و وافی بر شمّ فقاهتی و قوه اجتهادی ایشان بود.
وی یادآور شد: ویژگی بحث‌های ایشان این بود که دیدگاه خیلی بازی داشت. اولین باری که با ایشان مواجه شدم 25 سال پیش در یک سمینار نیکوزیا بود. من محیط شهر ساحلی را دیده بودم و فکر می‌کردم ایشان به عنوان یک آخوند نجفی که سال‌ها در دستگاه قضایی هم مسئولیت داشته، ناراحت می‌شود؛ اما دیدم برخوردش خیلی متعارف و عادی بود و حتی با گارسون‌ها مزاح می‌کرد. گفتند من در دانشگاه لندن درس می‌دهم و پرواز مستقیم از آنجا برای سمینار آمده‌ام.
باقی ادامه داد: در واقع یکی از دلایل نگاه باز ایشان همین هجرت بود؛ چیزی که باعث می‌شود جهان‌بینی انسان توسعه پیدا کند. به نظرم درس دادن ایشان در دانشگاه‌های اروپایی تأثیر زیادی در این نگاه باز ایشان داشت. البته خودم در یک موضوعی با ایشان اختلاف نظر داشتم. بحث مربوط به محاربه و افساد فی الارض که ایشان از آیت‌الله منتظری نظری را روایت می‌کردند که من نظر مخالفی داشتم. ولی به نظر من کارنامه ایشان از لحاظ دیدگاه حقوق بشری مثبت بود.
وی تصریح کرد: ایشان دهه 60 در خصوص بحث رجم با امام خمینی(س) دیداری داشت. البته بعدها هم مصاحبه‌هایی داشت که در زمان خودش خیلی در متزلزل کردن حکم سنگسار مؤثر بود. با توجه به اینکه ایشان در بعضی موارد مثل بحث رجم پیشتاز بود و در بعضی موارد هم دیدگاه سنتی داشت، در مجموع می‌شود ایشان را جزء اصحاب تضییق حساب کرد. یعنی رویکردی دنبال محدودسازی و به حداقل رساندن مجازات اعدام با مبنای دینی است.
عضو شورای علمی دانشنامه فرهنگ مردم ایران اظهار داشت: حدود 20 سال پیش مقاله‌ای راجع به جرم سیاسی از ایشان خواندم و دیدم تلویحا مجازات سلب حیات را برای جاسوسی پذیرفته است. در دانشگاه آزاد با ایشان قرار گذاشتم و کتاب حق حیات را هم بردم و مفصل با ایشان صحبت کردم و خیلی استدلال شد که چرا نمی‌شود برای جرم سیاسی مجازات اعدام گذاشت. بعد ایشان بدون اینکه ادله من را نفی کند، در پاسخ دادن خیلی احتیاط می‌کرد. در بحث ارتداد هم ایشان همان دیدگاه فقهای سنتی را دارد اما در اثباتش خیلی سختگیری می‌کند.
وی افزود: احتیاط ایشان در پاسخ همیشه برای من معما بود. اخیرا در ویژه‌نامه نوروزی «آگاهی‌نو» دیدم که حاج حسن آقا می‌گوید ایشان سال‌ها بود که نظراتی رسیده بود، ولی در بیانش احتیاط می‌کرد و فکر می‌کرد ممکن است این فتاوا بیشتر باعث بی‌دینی شود و جامعه اینها را نپذیرد. البته آقای سراج هم توضیح دادند که ایشان از وقتی با خانواده شما(بیت امام) وصلت کرد خیلی اهل احتیاط شد و ملاحظه شما(حاج حسن آقا) را می‌کرد.
باقی تأکید کرد: ایشان بر اساس یک مبنای مهم به این نظرات می‌رسد. البته چیز جدید و بدیعی هم نیست. ولی خیلی از فقها، قرآن‌شناسان و مفسرین می‌گویند که عمده احکام قرآنی امضایی هستند. حتی بعضی‌ها می‌گویند بیش از 90 درصد احکام امضایی است. ایشان در یکی از بحث‌ها می‌گوید وقتی بیش از 90 درصد احکام امضایی است، یعنی شارع امور عرفی و عقلایی را امضا کرده و چون این امور تعبدی نیستند، تغییرپذیر هستند.
وی افزود: این نکته خیلی مهمی است که افرادی به لحاظ علمی این را می‌گویند اما به لوازم و نتایج آن پایبند نیستند. اما به نظرم آقای بجنوردی هرچه جلو می‌رفت، بیشتر به سمت لوازم و نتایج این می‌رفت. در همین بحث ایشان نتیجه می‌گیرد به این دلیل که شارع امور عرفی و عقلایی را امضا می‌کند و به عقل بشر سپرده است، اعلامیه جهانی حقوق بشر به عنوان یک دستاورد عقلانی بشر است و شارع این را هم تأیید و امضا می‌کند. به نظر من این نتیجه‌گیری خیلی مهم است.
این فعال حقوق بشر یادآور شد: آیت‌الله بجنوردی جزء فقهای عقلی مشرب بود و به همین دلیل قادر بود که به روز شود و امروزه جای چنین فقهایی بسیار خالی است. کسانی که از فرط سنت‌گرایی به دامن بنیادگرایی می‌افتند یا از فرط تجددگرایی به انکار اصول می‌افتند، راه را برای جامعه خیلی دراز و دشوار می‌کنند. فقهایی مثل ایشان واقعا می‌توانستند و می‌توانند برای جامعه ما گره‌گشا باشند.
