به گزارش ایرنا، حاشیه نشینی در واقع نوعی محرومیت است که حاصل و برونداد مشکلات اجتماعی و ساختاری است، این پدیده تحت تأثیر و تأثرات ناشی از متغیرها و مؤلفه‌های متعدد ظاهر می شود که یکی از اشکال بروز آن جریان سریع مهاجرت از شهرها و روستاها است.
در شرایط امروزی رابطه تنگاتنگ آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی با حاشیه نشینی و مهاجرت گره خورده و مسلم شده است.
مناطق و محله های حاشیه نشین با وجود اینکه هریک ویژگی های منحصر به فردی دارد دربرخی خصوصیات از جمله فقر، رفتارهای پرخطر و آسیب های اجتماعی گسترده، وضعیت مشابهی دارند.
رشد نامتعادل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، موجب نابرابری ها و عدم توازن جغرافیایی شهر و روستا می شود و در پی آن گروه های متعدد روستایان به شهرها مهاجرت و نه تنها جذب فعالیت های اقتصادی مولد شهری نمی شوند بلکه در جامعه و فرهنگ شهری نیز ادغام نشده و به جدایی گزینی مکانی و ایجاد سکونتگاه های غیر رسمی منجر می شود.
در محلات حاشیه نشین نرخ جرایم و بزهکاری به علت تراکم بالای جمعیت، فقر فزاینده، شکستگی ساختارها، ایجاد گسست ها اجتماعی، تضعیف پیوند های اجتماعی وهمچنین رهایی افراد از فشار افکار عمومی و کنترل رسمی، بالا ارزیابی می شود.
در واقع حاشیه نشینی یک معضل کلانشهری است که در اکثر شهرهای بزرگ و مهاجر پذیر از جمله کلانشهر اصفهان وحود دارد بگونه ای که هم اکنون نیم میلیون نفر در حاشیه 10 تا 15 منطقه این کلانشهر روزگار می گذرانند که بطور متوسط در هر منطقه بین ۵۰ تا ۷۰ هزار نفر ساکن هستند.
در مجموع حدود 8 درصد مساحت شهرهای استان اصفهان از جمله اصفهان، نجف آباد، خمینی شهر و شهرضا گرفتار پدیده حاشیه نشینی است و در کلانشهر اصفهان نیز 2 هزار و 384 هکتار در اختیار حاشیه نشینان است.
بر مبنای نظر کارشناسان، توجه به رشد یکسویه صنعتی به عنوان الگوی توسعه سویه در نیم قرن گذشته، صنایع مادر، وجود واحدهای تولیدی و صنعتی و جاذبه های تفریحی، گردشگری و اقتصادی استان اصفهان از مهمترین عوامل مهاجر پذیری و در نتیجه حاشیه نشینی در شهر اصفهان و مناطق اطراف آن عنوان شده است.
استقرار صنایع مادر و بزرگ همچون ذوب آهن، فولاد، پالایشگاه، داروسازی، پتروشیمی، هواپیما و بالگرد سازی، صنایع و مراکز نظامی، تاسیسات هسته ای و همچنین بهره مندی از راه های اصلی و فرعی مناسب، فرودگاه بین المللی و خطوط راه آهن و شرکتهای خصوصی متعدد ازجمله امتیازهایی است که موجب شده این استان از سطح بالایی از توسعه صنعتی و در نهایت اقبال جمعیت مهاجر را تجربه کند.
این ویژگی ها در مدت یک دهه اخیر، استان اصفهان را به یکی از مهاجرپذیرترین مناطق کشور تبدیل کرده است .
مهاجرت بی رویه و کنترل نشده پیامدهای نامطلوبی از جمله حاشیه نشینی را برای شهر و استان اصفهان در برداشته است.
براساس اطلاعات آماری، دهه 70 نقطه تشدید مهاجرت در استان اصفهان بوده است و این روند در دهه های 80 و 90 نیز سریع تر شده بگونه ای که در سال 90، 63 هزار و 802 مرد و 60 هزار و 46 زن مهاجر وارد اصفهان شده اند.
دسته بندی سنین مهاجران نشان می دهد که محدوده سنی مهاجران بین 20 تا 49 سال بوده است، همچنین 20.5 درصد مهاجران به شهر اصفهان در گروه سنی 35 تا 39 سال بوده اند و 22.5 درصد در سن 40 تا 44 سال قرار داشته اند.
بر اساس سرشماری سال 90، جمعیت استان اصفهان 4 میلیون و 879 هزار و 312 نفر یعنی حدود 5 میلیون نفر بوده است.
در این میان، منطقه پنج شهرداری اصفهان با 10 هزار و 592 مهاجر مرد و بیش از 10 هزار مهاجر زن رتبه اول مهاجرپذیری را در بین 15 منطقه اصفهان به خود اختصاص داده است.
طبق آمارهای به دست آمده، 55 درصد مهاجرانی که به اصفهان کوچ می کنند، محل تولدشان روستا و 45 درصد دیگر، شهر بوده و محل قبلی اقامتِ 14.5 درصد از آنها در کلانشهرها و 85.5 درصد در روستاها بوده است.
این اعداد و ارقام تنها مربوط به سال 1390 بوده است و فقط بخشی از مهاجرانی که در سال های اخیر به اصفهان وارد شده اند را شامل می شود.
**اصفهان نیازمند تحقق برابری شهری است**
امروز کلانشهر اصفهان نیازمند تحقق 'برابری شهری' است، گزینه‌ای که باید برای رفع مشکل حاشیه نشینی روی میز شورای شهر پنجم قرار گیرد.
در این راستا نایب رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر اصفهان گفت: هم اکنون بسیاری از جمعیت حاشیه‌نشین اصفهان هیچ حس تعلقی نسبت به اصفهان ندارند، زیرا این افراد نمی‌توانند همچون دیگر شهروندان از خدمات و امکانات اصفهان استفاده کنند.
کورش محمدی افزود: وقتی از مرکز شهر فاصله می‌گیریم می‌بینیم که اصفهان فقط چند خیابان دیدنی مرکز شهر نیست، ما نقاب توریست را به چهره اصفهان زده‌ایم و شهر را با این نقاب معرفی می‌کنیم.
عضو شورای اصفهان، با بیان اینکه ارزان‌ترین نرخ را برای حاشیه نشینی در اصفهان داریم، گفت: با مبلغ چند صد هزار تومان رهن و اجاره می‌توان در اصفهان حاشیه نشین شد.
وی خاطرنشان کرد: رشد حاشیه‌نشینی آسیب‌های زیادی را بدنبال داشته است، در این میان کمربند سبز، نقشه جامع و طرح تفصیلی اصفهان فراموش شده است.
محمدی تصریح کرد: نتیجه این مسائل افسارگسیختگی در ساختارهای اجتماعی است که در حوزه مدیریت شهری به آن توجه نشده است و براین اساس شورای پنجم درصدد است تا با این نگاه و باور، بین مدیریت شهری و دردهای اصلی جامعه پیوند ایجاد کند.
**حاشیه نشینی معضل اصلی کلانشهرهاست**
مدیر امور اجتماعی و مشارکت های مردمی شهرداری اصفهان نیز گفت: حاشیه نشینی در مناطق حاشیه ای و آسیب خیز مشکل اصلی کلانشهرها به حساب می آید.
مسعود مهدویان فر اظهار کرد: در حوزه آسیب های اجتماعی و برخورد با پدیده ها و مسائل اجتماعی بطور معمول نقطه توجه مردم و مسئولان ناظر، به مقوله درمان های معلول محور است؛ یعنی بیش از آنکه به ریشه ها توجه کنند به دنبال درمان فرآیند هستند و به علت ها توجهی ندارند.
وی، با اشاره به اینکه توجه به مناطق حاشیه ای و آسیب خیز از مسائل کلانی است که توجه به آن می تواند آسیب های خرد را نیز بطور جدی درمان کند، گفت: در یافتن ریشه ها و علل حاشیه نشینی دیدگاه های مختلفی وجود دارد که مهمترین آنها عدم توزیع متوازن امکانات و خدمات شهری است.
وی خاطرنشان کرد: در نقاط مختلف شهر اصفهان متأسفانه زیرساخت ها بصورت متوازن توزیع نشده است.
مدیر امور اجتماعی و مشارکت های مردمی شهرداری اصفهان افزود: بطور معمول عدم تطابق اجتماعی بین گروه های مهاجر به شهر اصفهان شکاف هویتی ایجاد می کند و افراد نمی توانند خود را متعلق به اصفهان بدانند زیرا تفاوت آداب و رسوم و گرایش ها وجود دارد از این رو شکاف اجتماعی به وجود می آید و باعث می شود فرد احساس عدم تعلق کرده و به همین دلیل گوشه نشین و حاشیه نشین می شود.
وی عامل 'هویت' را مهمترین عامل حاشیه نشینی دانسته و ادامه می دهد: بیکاری و فقر هم از علت های دیگر حاشیه نشینی به شمار می رود.
مهدویان فر با بیان اینکه در شهرداری اصفهان برای مقابله با حاشیه نشینی ۲ رویکرد وجود دارد گفت: رویکرد اول سلبی (کنترلی) و مبارزه ای است که البته این رویکرد با انتقادات فراوانی که ناشی از ذهنیت غلط نسبت به توسعه شهرهاست، روبه رو شده زیرا گفته می شود در زمانی که گسترش محدوده شهرها کنترل می شده، این مناطق شکل یافته است.
وی اظهار کرد: دیدگاه دوم 'ایجابی' یا همان توسعه متوازن است، یعنی همزمان با کنترل عدم گسترش مناطق حاشیه ای و اینکه بافت های جدید شکل نگیرد، امکانات شهر به آنجا سوق داده شود تا دچار آسیب های دیگر نشویم.
مدیر امور اجتماعی و مشارکت های مردمی شهرداری اصفهان افزود: تجربه نشان داده که اگر مدیریت شهری به مناطق حاشیه ای و آسیب خیز کم توجهی کند، باعث گسترش جرم، فساد، اعتیاد، نزاع و درگیری، سرقت، کارتن خوابی و آسیب های دیگری می شود.
وی با اعلام اینکه در شهر اصفهان حداقل حدود ۱۰ تا ۱۵ نقطه مشخص وجود دارد که در زمره بافت های حاشیه ای و آسیب خیز به شمار می رود، گفت: در حال حاضر در این نقاط حاشیه ای بین ۵۰ تا ۷۰ هزار نفر ساکن هستند.
مهدویان فر خاطرنشان کرد: اگر در شهر اصفهان به دنبال شهری عاری از نقاط حاشیه ای هستیم باید در چند مرحله اقدامات اساسی انجام شود که اولین اقدامات باید زیباسازی، شهرسازی و عمرانی باشد.
وی ادامه داد:در مرحله بعد باید دسترسی به خدمات فرهنگی و اجتماعی افزایش یابد زیرا تجربه نشان داده که هر جا فرهنگسرا، باغ های بانوان، سالن های مطالعه، مراکز تفریحی و یا سالن های ورزشی احداث شده باعث ارتقای فرهنگ مردم شده است.
این مسئول شهری، انجام اقدامات امنیتی و انتظامی، بهداشتی – درمانی و کارآفرینی را برای حل مشکلات حاشیه نشینان ضروری دانست و گفت: ایستگاههای پلیس و توسعه پایگاههای بسیج برای کاهش آسیب های اجتماعی در مناطق حاشیه ای بسیار ضروری است.
وی در نهایت بر جلب توجه خیرین و اشتغال آفرینی در این مناطق تاکید کرد و گفت: این اقدام می تواند در کاهش آسیب های اجتماعی مناطق حاشیه ای بسیار مثمر ثمر باشد.
بر این اساس و برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین باید به توانمند سازی شهروندان این مناطق از جهات مختلف از جمله فراهم کردن شرایط کار و آموزش مهارت های زندگی با کمک سازمان های مردم نهاد اقدام شود.
گ/6994
خبرنگار:آرزو فلاح** انتشار: سلطانمرادی
انتهای پیام در شرایط امروزی رابطه تنگاتنگ آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی با حاشیه نشینی و مهاجرت گره خورده و مسلم شده است.
مناطق و محله های حاشیه نشین با وجود اینکه هریک ویژگی های منحصر به فردی دارد دربرخی خصوصیات از جمله فقر، رفتارهای پرخطر و آسیب های اجتماعی گسترده، وضعیت مشابهی دارند.
رشد نامتعادل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، موجب نابرابری ها و عدم توازن جغرافیایی شهر و روستا می شود و در پی آن گروه های متعدد روستایان به شهرها مهاجرت و نه تنها جذب فعالیت های اقتصادی مولد شهری نمی شوند بلکه در جامعه و فرهنگ شهری نیز ادغام نشده و به جدایی گزینی مکانی و ایجاد سکونتگاه های غیر رسمی منجر می شود.
در محلات حاشیه نشین نرخ جرایم و بزهکاری به علت تراکم بالای جمعیت، فقر فزاینده، شکستگی ساختارها، ایجاد گسست ها اجتماعی، تضعیف پیوند های اجتماعی وهمچنین رهایی افراد از فشار افکار عمومی و کنترل رسمی، بالا ارزیابی می شود.
در واقع حاشیه نشینی یک معضل کلانشهری است که در اکثر شهرهای بزرگ و مهاجر پذیر از جمله کلانشهر اصفهان وحود دارد بگونه ای که هم اکنون نیم میلیون نفر در حاشیه 10 تا 15 منطقه این کلانشهر روزگار می گذرانند که بطور متوسط در هر منطقه بین ۵۰ تا ۷۰ هزار نفر ساکن هستند.
در مجموع حدود 8 درصد مساحت شهرهای استان اصفهان از جمله اصفهان، نجف آباد، خمینی شهر و شهرضا گرفتار پدیده حاشیه نشینی است و در کلانشهر اصفهان نیز 2 هزار و 384 هکتار در اختیار حاشیه نشینان است.
بر مبنای نظر کارشناسان، توجه به رشد یکسویه صنعتی به عنوان الگوی توسعه سویه در نیم قرن گذشته، صنایع مادر، وجود واحدهای تولیدی و صنعتی و جاذبه های تفریحی، گردشگری و اقتصادی استان اصفهان از مهمترین عوامل مهاجر پذیری و در نتیجه حاشیه نشینی در شهر اصفهان و مناطق اطراف آن عنوان شده است.
استقرار صنایع مادر و بزرگ همچون ذوب آهن، فولاد، پالایشگاه، داروسازی، پتروشیمی، هواپیما و بالگرد سازی، صنایع و مراکز نظامی، تاسیسات هسته ای و همچنین بهره مندی از راه های اصلی و فرعی مناسب، فرودگاه بین المللی و خطوط راه آهن و شرکتهای خصوصی متعدد ازجمله امتیازهایی است که موجب شده این استان از سطح بالایی از توسعه صنعتی و در نهایت اقبال جمعیت مهاجر را تجربه کند.
این ویژگی ها در مدت یک دهه اخیر، استان اصفهان را به یکی از مهاجرپذیرترین مناطق کشور تبدیل کرده است .
مهاجرت بی رویه و کنترل نشده پیامدهای نامطلوبی از جمله حاشیه نشینی را برای شهر و استان اصفهان در برداشته است.
براساس اطلاعات آماری، دهه 70 نقطه تشدید مهاجرت در استان اصفهان بوده است و این روند در دهه های 80 و 90 نیز سریع تر شده بگونه ای که در سال 90، 63 هزار و 802 مرد و 60 هزار و 46 زن مهاجر وارد اصفهان شده اند.
دسته بندی سنین مهاجران نشان می دهد که محدوده سنی مهاجران بین 20 تا 49 سال بوده است، همچنین 20.5 درصد مهاجران به شهر اصفهان در گروه سنی 35 تا 39 سال بوده اند و 22.5 درصد در سن 40 تا 44 سال قرار داشته اند.
بر اساس سرشماری سال 90، جمعیت استان اصفهان 4 میلیون و 879 هزار و 312 نفر یعنی حدود 5 میلیون نفر بوده است.
در این میان، منطقه پنج شهرداری اصفهان با 10 هزار و 592 مهاجر مرد و بیش از 10 هزار مهاجر زن رتبه اول مهاجرپذیری را در بین 15 منطقه اصفهان به خود اختصاص داده است.
طبق آمارهای به دست آمده، 55 درصد مهاجرانی که به اصفهان کوچ می کنند، محل تولدشان روستا و 45 درصد دیگر، شهر بوده و محل قبلی اقامتِ 14.5 درصد از آنها در کلانشهرها و 85.5 درصد در روستاها بوده است.
این اعداد و ارقام تنها مربوط به سال 1390 بوده است و فقط بخشی از مهاجرانی که در سال های اخیر به اصفهان وارد شده اند را شامل می شود.
**اصفهان نیازمند تحقق برابری شهری است**
امروز کلانشهر اصفهان نیازمند تحقق 'برابری شهری' است، گزینه‌ای که باید برای رفع مشکل حاشیه نشینی روی میز شورای شهر پنجم قرار گیرد.
در این راستا نایب رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر اصفهان گفت: هم اکنون بسیاری از جمعیت حاشیه‌نشین اصفهان هیچ حس تعلقی نسبت به اصفهان ندارند، زیرا این افراد نمی‌توانند همچون دیگر شهروندان از خدمات و امکانات اصفهان استفاده کنند.
کورش محمدی افزود: وقتی از مرکز شهر فاصله می‌گیریم می‌بینیم که اصفهان فقط چند خیابان دیدنی مرکز شهر نیست، ما نقاب توریست را به چهره اصفهان زده‌ایم و شهر را با این نقاب معرفی می‌کنیم.
عضو شورای اصفهان، با بیان اینکه ارزان‌ترین نرخ را برای حاشیه نشینی در اصفهان داریم، گفت: با مبلغ چند صد هزار تومان رهن و اجاره می‌توان در اصفهان حاشیه نشین شد.
وی خاطرنشان کرد: رشد حاشیه‌نشینی آسیب‌های زیادی را بدنبال داشته است، در این میان کمربند سبز، نقشه جامع و طرح تفصیلی اصفهان فراموش شده است.
محمدی تصریح کرد: نتیجه این مسائل افسارگسیختگی در ساختارهای اجتماعی است که در حوزه مدیریت شهری به آن توجه نشده است و براین اساس شورای پنجم درصدد است تا با این نگاه و باور، بین مدیریت شهری و دردهای اصلی جامعه پیوند ایجاد کند.
**حاشیه نشینی معضل اصلی کلانشهرهاست**
مدیر امور اجتماعی و مشارکت های مردمی شهرداری اصفهان نیز گفت: حاشیه نشینی در مناطق حاشیه ای و آسیب خیز مشکل اصلی کلانشهرها به حساب می آید.
مسعود مهدویان فر اظهار کرد: در حوزه آسیب های اجتماعی و برخورد با پدیده ها و مسائل اجتماعی بطور معمول نقطه توجه مردم و مسئولان ناظر، به مقوله درمان های معلول محور است؛ یعنی بیش از آنکه به ریشه ها توجه کنند به دنبال درمان فرآیند هستند و به علت ها توجهی ندارند.
وی، با اشاره به اینکه توجه به مناطق حاشیه ای و آسیب خیز از مسائل کلانی است که توجه به آن می تواند آسیب های خرد را نیز بطور جدی درمان کند، گفت: در یافتن ریشه ها و علل حاشیه نشینی دیدگاه های مختلفی وجود دارد که مهمترین آنها عدم توزیع متوازن امکانات و خدمات شهری است.
وی خاطرنشان کرد: در نقاط مختلف شهر اصفهان متأسفانه زیرساخت ها بصورت متوازن توزیع نشده است.
مدیر امور اجتماعی و مشارکت های مردمی شهرداری اصفهان افزود: بطور معمول عدم تطابق اجتماعی بین گروه های مهاجر به شهر اصفهان شکاف هویتی ایجاد می کند و افراد نمی توانند خود را متعلق به اصفهان بدانند زیرا تفاوت آداب و رسوم و گرایش ها وجود دارد از این رو شکاف اجتماعی به وجود می آید و باعث می شود فرد احساس عدم تعلق کرده و به همین دلیل گوشه نشین و حاشیه نشین می شود.
وی عامل 'هویت' را مهمترین عامل حاشیه نشینی دانسته و ادامه می دهد: بیکاری و فقر هم از علت های دیگر حاشیه نشینی به شمار می رود.
مهدویان فر با بیان اینکه در شهرداری اصفهان برای مقابله با حاشیه نشینی ۲ رویکرد وجود دارد گفت: رویکرد اول سلبی (کنترلی) و مبارزه ای است که البته این رویکرد با انتقادات فراوانی که ناشی از ذهنیت غلط نسبت به توسعه شهرهاست، روبه رو شده زیرا گفته می شود در زمانی که گسترش محدوده شهرها کنترل می شده، این مناطق شکل یافته است.
وی اظهار کرد: دیدگاه دوم 'ایجابی' یا همان توسعه متوازن است، یعنی همزمان با کنترل عدم گسترش مناطق حاشیه ای و اینکه بافت های جدید شکل نگیرد، امکانات شهر به آنجا سوق داده شود تا دچار آسیب های دیگر نشویم.
مدیر امور اجتماعی و مشارکت های مردمی شهرداری اصفهان افزود: تجربه نشان داده که اگر مدیریت شهری به مناطق حاشیه ای و آسیب خیز کم توجهی کند، باعث گسترش جرم، فساد، اعتیاد، نزاع و درگیری، سرقت، کارتن خوابی و آسیب های دیگری می شود.
وی با اعلام اینکه در شهر اصفهان حداقل حدود ۱۰ تا ۱۵ نقطه مشخص وجود دارد که در زمره بافت های حاشیه ای و آسیب خیز به شمار می رود، گفت: در حال حاضر در این نقاط حاشیه ای بین ۵۰ تا ۷۰ هزار نفر ساکن هستند.
مهدویان فر خاطرنشان کرد: اگر در شهر اصفهان به دنبال شهری عاری از نقاط حاشیه ای هستیم باید در چند مرحله اقدامات اساسی انجام شود که اولین اقدامات باید زیباسازی، شهرسازی و عمرانی باشد.
وی ادامه داد:در مرحله بعد باید دسترسی به خدمات فرهنگی و اجتماعی افزایش یابد زیرا تجربه نشان داده که هر جا فرهنگسرا، باغ های بانوان، سالن های مطالعه، مراکز تفریحی و یا سالن های ورزشی احداث شده باعث ارتقای فرهنگ مردم شده است.
این مسئول شهری، انجام اقدامات امنیتی و انتظامی، بهداشتی – درمانی و کارآفرینی را برای حل مشکلات حاشیه نشینان ضروری دانست و گفت: ایستگاههای پلیس و توسعه پایگاههای بسیج برای کاهش آسیب های اجتماعی در مناطق حاشیه ای بسیار ضروری است.
وی در نهایت بر جلب توجه خیرین و اشتغال آفرینی در این مناطق تاکید کرد و گفت: این اقدام می تواند در کاهش آسیب های اجتماعی مناطق حاشیه ای بسیار مثمر ثمر باشد.
بر این اساس و برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین باید به توانمند سازی شهروندان این مناطق از جهات مختلف از جمله فراهم کردن شرایط کار و آموزش مهارت های زندگی با کمک سازمان های مردم نهاد اقدام شود.
گ/6994
خبرنگار:آرزو فلاح** انتشار: سلطانمرادی
کپی شد
