به گزارش ایرنا، قیام نوزده دی ماه روزی بود که در حقیقت پایه های طاق کسری رژیم شاه دچار لرزش شد، مبارزه چندین ساله مبارزان رنگ جدی تری به خود گرفت و ابهت پوشالی و کاخ های شیشه ای طاغوتیان در هم شکست، از همین جهت است که انقلابیون این روز را برگ زرینی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران می دانند.
قیام ۱۹دی مردم قم در سوز و سرمای زمستان دی ماه 56 همچون خورشیدی درخشان گرمابخش امید انقلابیون و جاری شدن آیه «اِنّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحَا مُبینا» بر لب های تفتیده انقلاب بود.
مردم قم نیز هر ساله این روز بزرگ و به یادماندنی را گرامی داشته و افتخار دیدار با رهبر معظم انقلاب را نیز به نام خود ثبت کردند و هر سال مردم قم در 19 دی مهمان معظم له می باشند.
** ریشه های قیام 19 دی
انتشار مقاله توهین آمیز به امام راحل با امضای احمد رشیدی مطلق در 17 دی ماه 56 صورت گرفت. در روز انتشار مقاله، هنگامی که کامیون حامل روزنامه های اطلاعات برای قم و اصفهان از دروازه قم وارد این شهر می شد، مردم با بصیرت قم که از دسیسه های نظام پهلوی آگاه بودند به کامیون هجوم برده و روزنامه ها را به آتش کشیدند.
این حرکت مردمی باعث شد تا روز 18 دی ماه، کلاس درس علمای دین و سیاست تعطیل شود و دست به تجمع در مسجد اعظم قم بزنند، مردم و علما به سمت منزل مرحوم حضرت آیت الله گلپایگانی از مراجع تقلید حرکت کردند و از رهنمودهای این عالم فرزانه بهره مند شدند.
** شکل گیری تجمع های اولیه
تجمع ها در نوزدهم دی ماه 1356 هجری شمسی ( برابر با بیست و نهم محرم 1398هجری قمری) شکل منسجمی به خود گرفت، با تعطیل شدن بازار قم در حمایت از حوزه و محکوم کردن اقدام نظام پوشالی پهلوی و نیز ادامه تعطیلی دروس حوزه، جمعیت زیادی در مسجد اعظم گرد آمدند. حرکت به منازل آیات عظام در حمایت از امام راحل باعث تقویت روحیه انقلابی مردم شد. مراجع و علما با سخنرانی های کوبنده شان رژیم پلید پهلوی را آماج حملات خویش قرار دادند.
** سخنان مرحوم آیت الله گلپایگانی (ره)
مردم و علما روز هجدهم دی ماه به سمت منزل آیت الله گلپایگانی حرکت کردند. خیلی زود محوطه درونی و بیرونی منزل ایشان از جمعیت پر شد. آیت الله گلپایگانی با چهره ای غمگین و افسرده وارد می شوند. پس از این که ایشان آیه استرجاع (انا لله و انا الیه راجعون) را می خواند بغض مردم می ترکد و صدای گریه از هر سو بلند می شود. آیت الله گلپایگانی ادامه می دهد: «ما هم از وارد شدن این ضایعه بزرگ بر جامعه روحانیت و بر فقه و اجتهاد خبردار شدیم. این ها اشتباه می کنند؛ این ها فکر نکنند، ما دیگر سکوت کرده ایم و چیزی نخواهیم گفت و دست بر می داریم. این ها باید بدانند که اگر سر نیزه را حتی به زیر گلوی ما بگذارند، ما حرفمان را می زنیم.»
** عصر حادثه
در عصر روز نوزدهم دی ماه 56 آیت الله نوری همدانی سخنرانی کرد. مردم پس از سخنان ایشان آرام و بی سر و صدا به طرف منزل آیت الله مشکینی به راه افتادند. جمعیتی بیش از 10 هزار تن که در آن ایام خفقان و اضطراب جمعیت بسیار زیادی بود، با عزمی راسخ و اراده ای پولادین، بر آن بودند تا قدرت پوشالی نظام شاهنشاهی را در زیر گام های استوارشان خرد کنند.
مردم به توصیه آیات و مراجع، آرام راهپیمایی می کردند و فریادها در حنجره ها به دنبال راه گریزی می گشت. بعدها سخنرانان مذهبی از این سکوت بهره برده، رژیم را آماج حملات خود قرار دادند که چرا به روی مردمی که حتی شعار نمی دانند آتش گشود.
ولی عصر 19 دی ماه سال 56، ماموران شهربانی و ساواک در یکی از میادین قم راه مردم را سد کردند و آنان را به گلوله بستند، شهادت عده ای از بی گناهان قلب های همه را به درد آورد و مردم در همین راستا به خیابان های اطراف رفته و با مشت های گره کرده شعار «از جان خود گذشتیم، با خون خود نوشتیم، یا مرگ یا خمینی» را سر دادند.
حادثه 19 دی باعث شد که رژیم درعکس العمل حوادث قم و مهار حرکت مردم، گروهی از شاگردان امام راحل را به دیگر شهرها تبعید کند، ولی با این تبعیدها امواج نهضت از قم به دیگر نقاط کشور پراکنده شد.
** آغاز درگیری
ساعت حدود 16:30 عصر 19 دی، ماموران شهربانی و ساواک که در یکی از میادین قم راه مردم را سد کرده بودند به دنبال یک برنامه ساختگی، با شکستن شیشه بانک به سوی مردم بی دفاع که حتی شعار هم نمی دانند، آتش گشودند. مردم نیز که ترسی به دل نداشتند با چوب و پرتاب سنگ، در برابر تیر و گلوله شجاعانه مقاومت کردند. با مشاهده اولین شهید، خشم و نفرت مردم نسبت به نظام شاهنشاهی بیش از پیش شد و ترس و وحشت از دل ها رخت بر بست. جمعیت با شعار اللّه اکبر و لا اله الا اللّه و با در دست داشتن سنگ و چوب به سوی عمّال شاه سرازیر شد.
** غروب روز قیام
غروب روز نوزدهم دی ماه، شفق سرخ و گلگون بود و فضای شهر پر از غم و غربت شده بود. همه جا پر از ماموران شهربانی بود و تظاهرکنندگان پراکنده شده بودند. تنها چیزی که در منطقه درگیری به چشم می خورد عبا، عمامه و کفش هایی بود که از روحانیان و مردم به جا مانده و آغشته به خون بود. مردم به خیابان های اطراف رفته، این شعار را سر می دادند «از جان خود گذشتیم، با خون خود نوشتیم، یا مرگ یا خمینی». این شعار زیبا در پایان آن روز غم انگیز، عشق بی کران مردم را به رهبر محبوب خویش نشان می داد.
** شهدای قیام
در مورد شهدا و مجروحان قیام 19 دی آمار دقیقی در دست نیست .آن گونه که از گفته ها و نوشته های شاهدان عینی برداشت می شود خیلی از مجروحان از ترس ساواک به بیمارستان مراجعه نکرده بودند؛ زیرا در آن زمان، ساواک، تظاهرکنندگان زخمی را با زنجیر به تخت بیمارستان می بست تا پس از بهبودی آنها را به ساواک منتقل نمایند. در مورد شهدا نیز غیر از چند نفر که به طور یقین در آن روز به شهادت رسیده اند سخن از شهید دیگری به میان نیامده است. البته احتمال این که خانواده شماری از شهدا از ترس ساواک شهدای خود را مخفیانه به خاک سپرده باشند، ضعیف نیست. به هر تقدیر شمار مجروحان بسیار زیاد بود، اما تنها نام پنج شهید به ثبت رسیده است که سه تن از آنان طلبه، یک نفر جوان و دیگری نوجوانی سیزده ساله است.
** فراگیر شدن قیام
شعله زبانه های آتش قیام 19 دی ماه مردم قم با برگزاری چهلم شهدای قم در 29 بهمن 56 در شهر تبریز باعث شد تا کنترل شهر مدتی از دست ماموران رژیم خارج شود و باعث به شهادت رسیدن مردم تبریز شد.
بعد از قیام 19 دی ماه فراگیر شدن نهضت و قیام های پی در پی، لرزه بر پایه های کاخ و بیداد ستمشاهی انداخت، از این رو نظام پهلوی تمام توان خود را برای سرکوب مبارزه ها و قیام های مردم به کار گرفت ولی نتوانست در مقابل مردم آگاه و ولایت مدار ایستادگی کند.
** نتایج قیام
اهمیت روز 19 دی ماه بر کسی که تاریخ را می شناسد پوشیده نیست، روزی که نقطه عطفی در نهضت اسلامی است، روزی که یادآور ایستادگی مردمی است که در مقابل گلوله های رژیم، قدمی عقب تر برنداشتند و با مشت های گره کرده خشم و انزجار خویش را از رژیم پست پهلوی به نمایش گذاشتند و پیروزی علیه حکومت طاغوت را به رهبری امام راحل در 22 بهمن ماه سال 1357 به ارمغان آوردند.
قیام 19 دی با مظلومیت شهدا و حرکت روحانیت و مردم به بار نشست و حرکت ساز شد. پیام حضرت امام (ره) روح تازه ای در کالبد مجروح ملت دمید و انقلاب آهنگ و شتاب تازه ای به خود گرفت. مبارزه علیه رژیم طاغوت شکل همه جانبه ای پیدا کرد و خون تازه ای در رگ نهضت جوشیدن گرفت.
به دنبال قیام 19 دی، نهضت به شهرهای دیگر کشیده شد و حماسه چهلم ها شکل گرفت. تبریز، یزد، جهرم، تهران، مشهد و شهرهای دیگر کشور شاهد قیام هایی خونین در گرامی داشت شهدا بود. ابتدا مردم تبریز در چهلم شهدای قم به خاک و خون کشیده شدند و پس از آن شهرهای دیگر به همین ترتیب شاهد حماسه هایی جاوید بودند. حماسه چهلم ها نهضت را به ثمر رساند و با بازگشت امام خمینی (ره) به کشور به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید. 19 دی نقطه عطفی در نهضت اسلامی مردم به رهبری امام خمینی(ره) بود که مشعل انقلاب را شعله ور ساخت و پیروزی علیه حکومت طاغوت را به ارمغان آورد.
** گفت وگو با برخی انقلابیون و اساتید
محمد عرب از شاهدان عینی قیام 19 دی سال 1356 که خود نیز در صحنه حضور داشت، می گوید: در 17 دی سال 1356 روزنامه اطلاعات مقاله ای توهین آمیز با عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» را چاپ کرد و به حضرت امام راحل و روحانیت اهانت کرد، به همین دلیل، همان روز تعداد زیادی از علما، اساتید و حوزویان در واکنش به این مقاله، تجمع کرده و ابتدا به سمت منزل آیت الله نوری همدانی حرکت کردند.
وی ادامه داد: در روز 17 دی ماه در منزل آیت الله نوری همدانی تصمیم گرفته شد که درس های حوزه های علمیه در روز 18 دی ماه تعطیل شود و در روز هجدهم بازار قم نیز در پشتیبانی از علما و طلاب تعطیل شد و همه به سمت بیوت مراجع تقلید رفتند.
عرب اظهار داشت: بنده صبح آن روز به همراه یکی از افراد تبعیدی در شهر قم نظاره گر وضعیت بودیم وعصر نیز به راهپیمایان و معترضان پیوستم، عصر روز 19 دی بار دیگر به سمت منزل آیت الله نوری همدانی حرکت کردیم و آنجا آقای موسوی تبریزی داماد آیت الله نوری همدانی برای مردم سخنرانی کرد ولی مردم از سخنان وی قانع نشدند.
وی ادامه داد: به دلیل قانع نشدن مردم از سخنان موسوی تبریزی، خود آیت الله نوری همدانی در بین مردم حاضر شد و سخنرانی توفنده ای را انجام داد و ایشان در پشتیبانی از امام خمینی و مردم سخنان بسیار خوب و محکمی را بیان کرد و جمعیت به سمت چهار راه شهدا راه افتاد.
وی گفت: آیت الله نوری همدانی نیز تا قسمتی از مسیر همراه جمعیت بود و ما به سمت چهار راه بیمارستان رفتیم و گاردی های رژیم همه مجهز ایستاده بودند، یکی از آنها با پرتاب پاره آجر، شیشه بانک صادرات را شکست و این را بهانه ای برای حمله به مردم قرار داد و چند تیر هوایی نیز شلیک شد.
عرب اظهار داشت: یکی از گاردی های در بالکن دارالتبلیغ آن روز در چهارراه شهدای امروز (چهار راه بیمارستان آن روز)، قرار گرفت و از همان بالا به سمت مردم تیراندازی می کرد و یک نفر در همان ابتدا در میدان شهدا، شهید شد و عده ای از کوچه آمار، کوچه های حجتیه و جاهای دیگر در حرکت بودند و نیروهای رژیم نیز در تیراندازی به مردم در همان صحنه ها پنج نفر را به شهادت رساندند.
وی گفت: بعد از آن، جمعیت به سمت منزل آیت الله مرعشی نجفی حرکت کرده و ایشان هم سخنرانی کوتاهی انجام و دعا کردند و عده ای دیگری از مردم نیز به سمت منزل آیت الله گلپایگانی رفتند.
وی افزود: قیام 19 دی در قم تعدادی شهید و مجروح داشته و این آغاز مبارزه رسمی و علنی با نیروهای گارد شاهنشاهی بود و بعد از آن مردم در شهرهای مختلف چهلم شهدای این قیام را برگزار کردند و حرکت هایی صورت می گرفت.
عرب گفت: حرکت مردم قم باعث شد حرکت عظیم انقلاب اسلامی شروع و در نهایت به 22 بهمن و پیروزی انقلاب ختم شود.
*حجت الاسلام والمسلمین محمود صلواتی یکی از زندانیان سیاسی قبل از انقلاب که در زمان قیام 19 دی در زندان قصر تهران محکوم به حبس ابد بود، نیز در این زمینه گفت: قیام 19 دی آغاز مردمی شدن حرکت انقلاب و از هم گسیخته شدن تارهای رژیم شاه بود و از آن تاریخ به بعد، هر روز شعله های انقلاب فروزان تر می شد.
وی ادامه داد: قبل از قیام 19 دی تعدادی از زندانیان سیاسی به مدت یک ماه اعتصاب غذا کرده و کار به جایی رسید که صلیب سرخ جهانی با ورود به ایران با زندانیان ملاقات کردند و آثار شکنجه روی بدن آنها را نیز به تصویر کشیده و در دنیا معنکس شد.
صلواتی خاطرنشان کرد: بعد از این قضیه، جریان مقاله روزنامه اطلاعات و اهانت به فرزند امام راحل پیش آمد که مردم قم در 19 دی در مقابل رژیم یکپارچه قیام کرده و به مقابله برخواستند.
وی ادامه داد: در جریان 19 دی تعدادی به شهادت رسیده و برخی نیز بازداشت شدند و فردی به نام محسن حق بین بعد از این که در قیام 19 دی قم بازداشت شد، در زندان قصر هم بند ما شد و خاطرات جالبی از نحوه مواجهه مردم قم با گارد رژیم را بیان می کرد که این خود برای مبارزان سیاسی یک درس و مایه آرامش بود.
صلواتی خاطرنشان کرد: 19 دی آغاز مردمی شدن حرکت انقلاب بود و تا قبل از آن، افراد محدود و روشنفکران در مبارزه ها شرکت داشته و مردم کوچه و بازرا هنوز به میدان نیامده بودند، ولی به دنبال این قیام، چهلم ها شروع شده و بعد به هفدهم شهریور منجر شد و در میدان ژاله تعدادی به شهادت رسیدند و از آن به بعد آتش انقلاب فروزان شد و 22 بهمن به ثمر نشست.
*سید احمد عظیمی از مدرسان حوزه علمیه قم نیز در این زمینه گفت: 19 دی یکی از شاخصه های مهم انقلاب اسلامی است، اتفاق مهمی که در 19 دی، جاری و ساری شد حساسیت مردم نسبت به جایگاه مرجعیت وحضرت امام راحل بعد از جریان قیام 15خرداد سال 42 بود.
وی ادامه داد: نوشتن آن مقاله یک سنجشی از سوی رژیم بود تا میزان علاقه مردم به امام را مورد سنجش قرار دهد ولی مردم قم به خوبی نشان دادند که ارتباط آنها با امام گسترده تر از قبل و ناگسستنی است.
وی گفت: در حقیقت انقلاب اسلامی ایران محصول قیام 19 دی بود و ما این ارتباط و قیاس تنگانگ را در جریان سازی های بعد از آن مانند حوادث چهلم شهدا و حادثه میدان ژاله در کشور مشاهده کردیم.
وی با اشاره به پیام های مهم قیام 19 دی گفت: مهمترین پیام این قیام، ارتباط ناگسستنی مردم نسبت به دین و رهبری دینی و از سوی دیگر هوشیاری و بصیریت مردم بود، در 19 دی رهبر دینی مردم مورد تعرض قرار گرفت و اگر بصیرت مردم نبود آنها دنبال حذف شخصیت امام راحل از تاریخ بودند.
عظیمی گفت: از دستاوردهای دیگر قیام 19 دی قم وحدت و ارتباط به هم پیوسته مردم در سراسر کشور بود، مردم ایران احساسات خود را به مردم قم به اشتراک گذاشتند.
وی خاطرنشان کرد: قیام 19 دی مردم قم می تواند برای آینده انقلاب نیز ثمربخش باشد، در فتنه های بعد از انقلاب، نقش رهبری، مرجعیت و دین داری مردم در خاموش کردن شعله ها منحصر به فرد بود و باید این ارتباط حفظ شود.
وی بیان داشت: قیام 19 دی قم باید برای همیشه زنده بماند.
7401 / 1175 گزارش: بهمن اطمینان ** انتشار: رضا علیمحمدی
انتهای پیام قیام ۱۹دی مردم قم در سوز و سرمای زمستان دی ماه 56 همچون خورشیدی درخشان گرمابخش امید انقلابیون و جاری شدن آیه «اِنّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحَا مُبینا» بر لب های تفتیده انقلاب بود.
مردم قم نیز هر ساله این روز بزرگ و به یادماندنی را گرامی داشته و افتخار دیدار با رهبر معظم انقلاب را نیز به نام خود ثبت کردند و هر سال مردم قم در 19 دی مهمان معظم له می باشند.
** ریشه های قیام 19 دی
انتشار مقاله توهین آمیز به امام راحل با امضای احمد رشیدی مطلق در 17 دی ماه 56 صورت گرفت. در روز انتشار مقاله، هنگامی که کامیون حامل روزنامه های اطلاعات برای قم و اصفهان از دروازه قم وارد این شهر می شد، مردم با بصیرت قم که از دسیسه های نظام پهلوی آگاه بودند به کامیون هجوم برده و روزنامه ها را به آتش کشیدند.
این حرکت مردمی باعث شد تا روز 18 دی ماه، کلاس درس علمای دین و سیاست تعطیل شود و دست به تجمع در مسجد اعظم قم بزنند، مردم و علما به سمت منزل مرحوم حضرت آیت الله گلپایگانی از مراجع تقلید حرکت کردند و از رهنمودهای این عالم فرزانه بهره مند شدند.
** شکل گیری تجمع های اولیه
تجمع ها در نوزدهم دی ماه 1356 هجری شمسی ( برابر با بیست و نهم محرم 1398هجری قمری) شکل منسجمی به خود گرفت، با تعطیل شدن بازار قم در حمایت از حوزه و محکوم کردن اقدام نظام پوشالی پهلوی و نیز ادامه تعطیلی دروس حوزه، جمعیت زیادی در مسجد اعظم گرد آمدند. حرکت به منازل آیات عظام در حمایت از امام راحل باعث تقویت روحیه انقلابی مردم شد. مراجع و علما با سخنرانی های کوبنده شان رژیم پلید پهلوی را آماج حملات خویش قرار دادند.
** سخنان مرحوم آیت الله گلپایگانی (ره)
مردم و علما روز هجدهم دی ماه به سمت منزل آیت الله گلپایگانی حرکت کردند. خیلی زود محوطه درونی و بیرونی منزل ایشان از جمعیت پر شد. آیت الله گلپایگانی با چهره ای غمگین و افسرده وارد می شوند. پس از این که ایشان آیه استرجاع (انا لله و انا الیه راجعون) را می خواند بغض مردم می ترکد و صدای گریه از هر سو بلند می شود. آیت الله گلپایگانی ادامه می دهد: «ما هم از وارد شدن این ضایعه بزرگ بر جامعه روحانیت و بر فقه و اجتهاد خبردار شدیم. این ها اشتباه می کنند؛ این ها فکر نکنند، ما دیگر سکوت کرده ایم و چیزی نخواهیم گفت و دست بر می داریم. این ها باید بدانند که اگر سر نیزه را حتی به زیر گلوی ما بگذارند، ما حرفمان را می زنیم.»
** عصر حادثه
در عصر روز نوزدهم دی ماه 56 آیت الله نوری همدانی سخنرانی کرد. مردم پس از سخنان ایشان آرام و بی سر و صدا به طرف منزل آیت الله مشکینی به راه افتادند. جمعیتی بیش از 10 هزار تن که در آن ایام خفقان و اضطراب جمعیت بسیار زیادی بود، با عزمی راسخ و اراده ای پولادین، بر آن بودند تا قدرت پوشالی نظام شاهنشاهی را در زیر گام های استوارشان خرد کنند.
مردم به توصیه آیات و مراجع، آرام راهپیمایی می کردند و فریادها در حنجره ها به دنبال راه گریزی می گشت. بعدها سخنرانان مذهبی از این سکوت بهره برده، رژیم را آماج حملات خود قرار دادند که چرا به روی مردمی که حتی شعار نمی دانند آتش گشود.
ولی عصر 19 دی ماه سال 56، ماموران شهربانی و ساواک در یکی از میادین قم راه مردم را سد کردند و آنان را به گلوله بستند، شهادت عده ای از بی گناهان قلب های همه را به درد آورد و مردم در همین راستا به خیابان های اطراف رفته و با مشت های گره کرده شعار «از جان خود گذشتیم، با خون خود نوشتیم، یا مرگ یا خمینی» را سر دادند.
حادثه 19 دی باعث شد که رژیم درعکس العمل حوادث قم و مهار حرکت مردم، گروهی از شاگردان امام راحل را به دیگر شهرها تبعید کند، ولی با این تبعیدها امواج نهضت از قم به دیگر نقاط کشور پراکنده شد.
** آغاز درگیری
ساعت حدود 16:30 عصر 19 دی، ماموران شهربانی و ساواک که در یکی از میادین قم راه مردم را سد کرده بودند به دنبال یک برنامه ساختگی، با شکستن شیشه بانک به سوی مردم بی دفاع که حتی شعار هم نمی دانند، آتش گشودند. مردم نیز که ترسی به دل نداشتند با چوب و پرتاب سنگ، در برابر تیر و گلوله شجاعانه مقاومت کردند. با مشاهده اولین شهید، خشم و نفرت مردم نسبت به نظام شاهنشاهی بیش از پیش شد و ترس و وحشت از دل ها رخت بر بست. جمعیت با شعار اللّه اکبر و لا اله الا اللّه و با در دست داشتن سنگ و چوب به سوی عمّال شاه سرازیر شد.
** غروب روز قیام
غروب روز نوزدهم دی ماه، شفق سرخ و گلگون بود و فضای شهر پر از غم و غربت شده بود. همه جا پر از ماموران شهربانی بود و تظاهرکنندگان پراکنده شده بودند. تنها چیزی که در منطقه درگیری به چشم می خورد عبا، عمامه و کفش هایی بود که از روحانیان و مردم به جا مانده و آغشته به خون بود. مردم به خیابان های اطراف رفته، این شعار را سر می دادند «از جان خود گذشتیم، با خون خود نوشتیم، یا مرگ یا خمینی». این شعار زیبا در پایان آن روز غم انگیز، عشق بی کران مردم را به رهبر محبوب خویش نشان می داد.
** شهدای قیام
در مورد شهدا و مجروحان قیام 19 دی آمار دقیقی در دست نیست .آن گونه که از گفته ها و نوشته های شاهدان عینی برداشت می شود خیلی از مجروحان از ترس ساواک به بیمارستان مراجعه نکرده بودند؛ زیرا در آن زمان، ساواک، تظاهرکنندگان زخمی را با زنجیر به تخت بیمارستان می بست تا پس از بهبودی آنها را به ساواک منتقل نمایند. در مورد شهدا نیز غیر از چند نفر که به طور یقین در آن روز به شهادت رسیده اند سخن از شهید دیگری به میان نیامده است. البته احتمال این که خانواده شماری از شهدا از ترس ساواک شهدای خود را مخفیانه به خاک سپرده باشند، ضعیف نیست. به هر تقدیر شمار مجروحان بسیار زیاد بود، اما تنها نام پنج شهید به ثبت رسیده است که سه تن از آنان طلبه، یک نفر جوان و دیگری نوجوانی سیزده ساله است.
** فراگیر شدن قیام
شعله زبانه های آتش قیام 19 دی ماه مردم قم با برگزاری چهلم شهدای قم در 29 بهمن 56 در شهر تبریز باعث شد تا کنترل شهر مدتی از دست ماموران رژیم خارج شود و باعث به شهادت رسیدن مردم تبریز شد.
بعد از قیام 19 دی ماه فراگیر شدن نهضت و قیام های پی در پی، لرزه بر پایه های کاخ و بیداد ستمشاهی انداخت، از این رو نظام پهلوی تمام توان خود را برای سرکوب مبارزه ها و قیام های مردم به کار گرفت ولی نتوانست در مقابل مردم آگاه و ولایت مدار ایستادگی کند.
** نتایج قیام
اهمیت روز 19 دی ماه بر کسی که تاریخ را می شناسد پوشیده نیست، روزی که نقطه عطفی در نهضت اسلامی است، روزی که یادآور ایستادگی مردمی است که در مقابل گلوله های رژیم، قدمی عقب تر برنداشتند و با مشت های گره کرده خشم و انزجار خویش را از رژیم پست پهلوی به نمایش گذاشتند و پیروزی علیه حکومت طاغوت را به رهبری امام راحل در 22 بهمن ماه سال 1357 به ارمغان آوردند.
قیام 19 دی با مظلومیت شهدا و حرکت روحانیت و مردم به بار نشست و حرکت ساز شد. پیام حضرت امام (ره) روح تازه ای در کالبد مجروح ملت دمید و انقلاب آهنگ و شتاب تازه ای به خود گرفت. مبارزه علیه رژیم طاغوت شکل همه جانبه ای پیدا کرد و خون تازه ای در رگ نهضت جوشیدن گرفت.
به دنبال قیام 19 دی، نهضت به شهرهای دیگر کشیده شد و حماسه چهلم ها شکل گرفت. تبریز، یزد، جهرم، تهران، مشهد و شهرهای دیگر کشور شاهد قیام هایی خونین در گرامی داشت شهدا بود. ابتدا مردم تبریز در چهلم شهدای قم به خاک و خون کشیده شدند و پس از آن شهرهای دیگر به همین ترتیب شاهد حماسه هایی جاوید بودند. حماسه چهلم ها نهضت را به ثمر رساند و با بازگشت امام خمینی (ره) به کشور به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید. 19 دی نقطه عطفی در نهضت اسلامی مردم به رهبری امام خمینی(ره) بود که مشعل انقلاب را شعله ور ساخت و پیروزی علیه حکومت طاغوت را به ارمغان آورد.
** گفت وگو با برخی انقلابیون و اساتید
محمد عرب از شاهدان عینی قیام 19 دی سال 1356 که خود نیز در صحنه حضور داشت، می گوید: در 17 دی سال 1356 روزنامه اطلاعات مقاله ای توهین آمیز با عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» را چاپ کرد و به حضرت امام راحل و روحانیت اهانت کرد، به همین دلیل، همان روز تعداد زیادی از علما، اساتید و حوزویان در واکنش به این مقاله، تجمع کرده و ابتدا به سمت منزل آیت الله نوری همدانی حرکت کردند.
وی ادامه داد: در روز 17 دی ماه در منزل آیت الله نوری همدانی تصمیم گرفته شد که درس های حوزه های علمیه در روز 18 دی ماه تعطیل شود و در روز هجدهم بازار قم نیز در پشتیبانی از علما و طلاب تعطیل شد و همه به سمت بیوت مراجع تقلید رفتند.
عرب اظهار داشت: بنده صبح آن روز به همراه یکی از افراد تبعیدی در شهر قم نظاره گر وضعیت بودیم وعصر نیز به راهپیمایان و معترضان پیوستم، عصر روز 19 دی بار دیگر به سمت منزل آیت الله نوری همدانی حرکت کردیم و آنجا آقای موسوی تبریزی داماد آیت الله نوری همدانی برای مردم سخنرانی کرد ولی مردم از سخنان وی قانع نشدند.
وی ادامه داد: به دلیل قانع نشدن مردم از سخنان موسوی تبریزی، خود آیت الله نوری همدانی در بین مردم حاضر شد و سخنرانی توفنده ای را انجام داد و ایشان در پشتیبانی از امام خمینی و مردم سخنان بسیار خوب و محکمی را بیان کرد و جمعیت به سمت چهار راه شهدا راه افتاد.
وی گفت: آیت الله نوری همدانی نیز تا قسمتی از مسیر همراه جمعیت بود و ما به سمت چهار راه بیمارستان رفتیم و گاردی های رژیم همه مجهز ایستاده بودند، یکی از آنها با پرتاب پاره آجر، شیشه بانک صادرات را شکست و این را بهانه ای برای حمله به مردم قرار داد و چند تیر هوایی نیز شلیک شد.
عرب اظهار داشت: یکی از گاردی های در بالکن دارالتبلیغ آن روز در چهارراه شهدای امروز (چهار راه بیمارستان آن روز)، قرار گرفت و از همان بالا به سمت مردم تیراندازی می کرد و یک نفر در همان ابتدا در میدان شهدا، شهید شد و عده ای از کوچه آمار، کوچه های حجتیه و جاهای دیگر در حرکت بودند و نیروهای رژیم نیز در تیراندازی به مردم در همان صحنه ها پنج نفر را به شهادت رساندند.
وی گفت: بعد از آن، جمعیت به سمت منزل آیت الله مرعشی نجفی حرکت کرده و ایشان هم سخنرانی کوتاهی انجام و دعا کردند و عده ای دیگری از مردم نیز به سمت منزل آیت الله گلپایگانی رفتند.
وی افزود: قیام 19 دی در قم تعدادی شهید و مجروح داشته و این آغاز مبارزه رسمی و علنی با نیروهای گارد شاهنشاهی بود و بعد از آن مردم در شهرهای مختلف چهلم شهدای این قیام را برگزار کردند و حرکت هایی صورت می گرفت.
عرب گفت: حرکت مردم قم باعث شد حرکت عظیم انقلاب اسلامی شروع و در نهایت به 22 بهمن و پیروزی انقلاب ختم شود.
*حجت الاسلام والمسلمین محمود صلواتی یکی از زندانیان سیاسی قبل از انقلاب که در زمان قیام 19 دی در زندان قصر تهران محکوم به حبس ابد بود، نیز در این زمینه گفت: قیام 19 دی آغاز مردمی شدن حرکت انقلاب و از هم گسیخته شدن تارهای رژیم شاه بود و از آن تاریخ به بعد، هر روز شعله های انقلاب فروزان تر می شد.
وی ادامه داد: قبل از قیام 19 دی تعدادی از زندانیان سیاسی به مدت یک ماه اعتصاب غذا کرده و کار به جایی رسید که صلیب سرخ جهانی با ورود به ایران با زندانیان ملاقات کردند و آثار شکنجه روی بدن آنها را نیز به تصویر کشیده و در دنیا معنکس شد.
صلواتی خاطرنشان کرد: بعد از این قضیه، جریان مقاله روزنامه اطلاعات و اهانت به فرزند امام راحل پیش آمد که مردم قم در 19 دی در مقابل رژیم یکپارچه قیام کرده و به مقابله برخواستند.
وی ادامه داد: در جریان 19 دی تعدادی به شهادت رسیده و برخی نیز بازداشت شدند و فردی به نام محسن حق بین بعد از این که در قیام 19 دی قم بازداشت شد، در زندان قصر هم بند ما شد و خاطرات جالبی از نحوه مواجهه مردم قم با گارد رژیم را بیان می کرد که این خود برای مبارزان سیاسی یک درس و مایه آرامش بود.
صلواتی خاطرنشان کرد: 19 دی آغاز مردمی شدن حرکت انقلاب بود و تا قبل از آن، افراد محدود و روشنفکران در مبارزه ها شرکت داشته و مردم کوچه و بازرا هنوز به میدان نیامده بودند، ولی به دنبال این قیام، چهلم ها شروع شده و بعد به هفدهم شهریور منجر شد و در میدان ژاله تعدادی به شهادت رسیدند و از آن به بعد آتش انقلاب فروزان شد و 22 بهمن به ثمر نشست.
*سید احمد عظیمی از مدرسان حوزه علمیه قم نیز در این زمینه گفت: 19 دی یکی از شاخصه های مهم انقلاب اسلامی است، اتفاق مهمی که در 19 دی، جاری و ساری شد حساسیت مردم نسبت به جایگاه مرجعیت وحضرت امام راحل بعد از جریان قیام 15خرداد سال 42 بود.
وی ادامه داد: نوشتن آن مقاله یک سنجشی از سوی رژیم بود تا میزان علاقه مردم به امام را مورد سنجش قرار دهد ولی مردم قم به خوبی نشان دادند که ارتباط آنها با امام گسترده تر از قبل و ناگسستنی است.
وی گفت: در حقیقت انقلاب اسلامی ایران محصول قیام 19 دی بود و ما این ارتباط و قیاس تنگانگ را در جریان سازی های بعد از آن مانند حوادث چهلم شهدا و حادثه میدان ژاله در کشور مشاهده کردیم.
وی با اشاره به پیام های مهم قیام 19 دی گفت: مهمترین پیام این قیام، ارتباط ناگسستنی مردم نسبت به دین و رهبری دینی و از سوی دیگر هوشیاری و بصیریت مردم بود، در 19 دی رهبر دینی مردم مورد تعرض قرار گرفت و اگر بصیرت مردم نبود آنها دنبال حذف شخصیت امام راحل از تاریخ بودند.
عظیمی گفت: از دستاوردهای دیگر قیام 19 دی قم وحدت و ارتباط به هم پیوسته مردم در سراسر کشور بود، مردم ایران احساسات خود را به مردم قم به اشتراک گذاشتند.
وی خاطرنشان کرد: قیام 19 دی مردم قم می تواند برای آینده انقلاب نیز ثمربخش باشد، در فتنه های بعد از انقلاب، نقش رهبری، مرجعیت و دین داری مردم در خاموش کردن شعله ها منحصر به فرد بود و باید این ارتباط حفظ شود.
وی بیان داشت: قیام 19 دی قم باید برای همیشه زنده بماند.
7401 / 1175 گزارش: بهمن اطمینان ** انتشار: رضا علیمحمدی
کپی شد
