سهم هزینه های نظامی کشور از کل هزینه های دولت در ایام جنگ چقدر بود؟

به گزارش خبرنگار جی پلاس، سالها از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان جنگ تحمیلی گذشته است اما همچنان پرسش هایی درباره علت و چرایی جنگ، تعویق پذیرش قطعنامه های بین المللی و... باقی مانده است که در این مجال به مناسبت فرا رسیدن چهلمین سال دفاع مقدس برآنیم تا به برخی از این پرسش ها، پاسخی درخور دهیم. پرسش دیگری که مطرح است، این است که سهم هزینه‌های نظامی ایران از کل هزینه‌های دولت در دوران جنگ چقدر بود؟ 

نگاهی به ارقام بودجه‌های عمومی دولت در سال‌های دوران جنگ نشان می‌دهد که در این دوران سهم امور دفاعی از کل هزینه‌های دولت حداقل 9درصد و حداکثر 15درصد بوده است. این در حالی است که سهم امور دفاعی در سال‌های قبل از پیروزی انقلاب همواره بیش از 25درصد کل هزینه‌های دولت بوده و در سال 1355 به 82/33 درصد رسیده است.

علل کاهش هزینه‌های دفاعی در دوران جنگ نسبت به قبل از آن نیاز به بررسی جامع و همه‌جانبه‌ای دارد؛ به طور کلی باید به این نکته توجه شود که تلاش رژیم شاهنشاهی برای ژاندارمی منطقه و کسب قدرت نظامی که بتواند منافع امریکا و غرب را در منطقه تأمین کند، از یک‌سو و از سوی دیگر، بی‌توجهی به امور اجتماعی و عمومی کشور، سهم هزینه‌های امور دفاعی را به شدت بالا برده بود. برعکس، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ضرورت توجه به امور اجتماعی و عمومی و تلاش برای محرومیت‌زدایی در سراسر کشور، لازمه‌اش افزایش سهم امور اجتماعی و عمومی در بودجه دولت بود.

از جانب دیگر، وابستگی تقریباً کامل درآمد دولت به صادرات نفت، و در دوران جنگ فشار شدید عراق برای جلوگیری از صدور نفت ایران، و فشار شدید کشورهای نفت‌خیز حامی عراق، به ویژه عربستان و کویت برای کاهش قیمت نفت، و فشار شدید امریکا و غرب برای جلوگیری از فروش نفت ایران ـ که همه برای به زانو درآوردن جمهوری اسلامی در یک جنگ اقتصادی، بسیج شده بودند ـ فشارهای بسیار سختی بر درآمدهای دولت وارد می‌کرد، به طوری که کاهش سهم سایر بخش‌های بودجه به نفع سهم امور دفاعی، امکان‌پذیر نبود. و اگر نبود همراهی، همکاری و کمک‌های مردمی در جنگ، و اگر قرار بود به نیروهای داوطلب بابت حضور در جبهه‌ها حقوق مناسب پرداخت شود و حداقل نیازهای آنها در زمان حضور در جبهه‌ها تأمین گردد، چنین بودجه‌ای هرگز کفاف هزینه‌های جنگ را نمی‌کرد.

طبق ارقام ارائه شده، میانگین سالانه سهم امور دفاعی در کل هزینه‌های دولت ایران طی سال‌های جنگ برابر 12 درصد می‌شود، درحالی که میانگین سالانه سهم امور نظامی عراق طی چهار سال 1981 تا 1984 برابر 44 درصد از درآمدهای عراق بوده است.

برشی از کتاب پرسشها و پاسخها (جنگ ایران و عراق)؛ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ؛ فرهاد درویشی؛ ص ۲۱۷-۲۱۹