پیدایش نوروز را روایت ها بسیار است؛ اما در غالب گفتار راویان، از جمشید پادشاه پیشدادی - پیش از آنکه بدست ضحاک کشته شود - به عنوان پایه گذار جشن یاد شده است؛ به هر روی نوروز آمد تا رسید به امروز که همچنان خانه تکانی و پروردن سبزه و سور چهارشنبه و سیر و سماق و سنجد و دیگر سین هایش همچنان به راه ماند تا به امروز که هیولای کرونا از راه رسید و اگرچه شهرها خالی است اما سنت های خانگی همچنان نشاط آفرین است.
ضد عفونی و رعایت بهداشت در برخورد با هیولای کرونا مثمرترین راه پیشگیری شناخته شد و اسپند که در سنت هایمان به خواص ضد میکروبی اش شهره است، الکل، وایتکس و دیگر مواد ضد عفونی کننده، خانه و کوی و برزن را در هجوم کرونا به عطر خویش مملو ساخت.
خرید اسپند و آینه، آجیل و ماهی و شیرینی و کاشتن سبزه بخشی از آئین نوروزی مردمان گیلان زمین است که گویا امسال تنها عطر اسپندش به مشام می رسد چرا که متولیان امر مردمان را از دید و بازدیدها و سفرهای نوروزی منع کرده اند و قطب های گردشگری کشور با احترام تمام از مردم خواسته اند به استانهایشان سفر نکنند چرا که خطر کرونا جدی است و سفر به گیلان نیز بعنوان یکی از استان های آلوده به کرونا ممنوع اعلام شده و مردم خود، برای حفظ جانشان پذیرای میهمان نیستند.
جامعه، خانه نشین شده و سفرها به شدت و حدت ممنوع اعلام شده اما خانه تکانی ها پا برجاست و این آئین ریشه در ذات مردمان این سرزمین دارد؛ بطوریکه درغرب گیلان عنصری اسطوره ای به نام " چارشنبه خاتون " وجود دارد که با صفات " گلابتون گیسو بلند " یا " پری گیسو بلند " شناخته می شود و مردم بر این عقیده اند چارشنبه خاتون با آب و برکت پیوند خاص دارد و این پریِ گیسو بلند در شب چهارشنبه سوری به هر خانه ای سر می زند و برای خانواده هایی که خانه خود را در آستانه بهار و سال نو پاکیزه کرده اند دعا می کند و به آنان برکت می بخشد؛ از این روی خانه تکانی سنت است و امسال به لطف هجوم کرونا با وسواس بیشتری انجام می شود.
کرونا و لغو بسیاری از آئینها
گلوریا بانویی کهن در ییلاقات تالش است که او را گلی خانم صدا می زنند، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: نمی دانم این بیماری چیست که مردم را خوفناک کرده اما عروسم گفته امسال برای چارشنبه خاتون غذایی بیرون نمی گذاریم و هیچکداممان هم از خانه خارج نمی شویم و همه خریدها را پسرم انجام می دهد و به خانه می آورد.
مردم تالش معتقدند در شب چهارشنبه سوری غذاهای متعدد برای چارشنبه خاتون یا همان گلابتون گیسو بلند گذاشته می شود تا برایشان دعا کند (در واقع این آئین شیوه ای برای کمک به نیازمندان بوده است).
گلی خانم ادامه می دهد : برج آخر سال که می رسید نوروزخوانان بر سورنا می دمیدند و می خواندند فصل بهاران آمده / گل در گلستان آمده / مژده دهید ای دوستان / نوروز سلطان آمده اما امسال انگار رنگ و بوی نوروز وجود ندارد و جوانان مدام در گوشی ها نگاه می کنند و خوفناک می گویند مریضی مثل طاعون آمده و نباید بیرون رفت و مدام اسپند دود می کنند.
وی ادامه می دهد : امسال از عیّار آتشباز (غول آتشباز) که در مقدم بهار و نوروز کوی و شبهای محلات را پر از سرور می کردند هم خبری نیست؛ کاش! خانه ماندن ها درمان این بیماری خوفناک باشد.
دکتر محمد حسین قربانی نماینده تام الاختیار وزیر بهداشت در مقابله با کرونا در گیلان ، با تاکید بر اینکه مشارکت و همکاری مردم در مقابله با این ویروس بسیار مهم است، می گوید: اگر مردم همکاری کنند در این شرایط می توانیم ظرف یک هفته حلقه اتصال ویروس را قطع می کنیم در غیراینصورت با بسیج تمامی امکانات اعم از بسیج، ارتش، سرباران خط مقدم و غیره جوابگو نخواهیم بود بنابراین همکاری مردم بسیار اهمیت دارد.
کرونا و تشدید خانه تکانی
شاعری، پیرمردی کوتاه قد و سپید محاسن از بازارمج (بازار گرد) های شرق گیلان است و کرونا بازار شب عیدش را کساد کرده اما از نوروز به شوق می گوید : برّه گردانی سابقا در مناطق کوهپایه ای گیلان رسم بود که گالش ها بره سفید سرحالی را انتخاب می کردند، پشتش را با حنا رنگ می کردند و دستمال رنگینی به گردنش می بستند و به خانه روستائیان می رفتند.
وی ادامه می دهد: بره را در اتاق نشیمن رها می کردند؛ بره در اتاق گشتی می زد و صاحبخانه یکی دو سکه پول و مقداری آجیل و شیرینی در دستمال گردنش می ریخت و بچه ها هم دستی به سر و گوشش می کشیدند و نوازشش می کردند.
شاعری آهی می کشد، ماسکش را جابجا می کند و می گوید: بسیاری از آئین ها دیر زمانیست که انجام نمی شود اما امسال فرزندانم می گویند ویروسی بلایمان شده که بدون ماسک و دستکش نباید بیرون رفت، دائم دست می شویند و خانه تکانی ها از سال های پیش شدیدتر است؛ مصرف مواد شوینده هم در خانه چند برابر شده اما بازارهای هفتگی تعطیل و کار و بار کساد است و به گمانم اینها یعنی عید بی عید، ...
نزدیک به چهار میلیون و ۲۰۷ هزار گردشگر در نوروز ۹۸ به گیلان سفر کردند و در اماکن اقامتی این استان اسکان یافتند اما امسال با توجه به وضعیت شیوع گسترده ویروس کرونا در استان تمامی اقدامات برای توقف این سفرها و مدیریت وکنترل شیوع این ویروس در دست انجام است.
چنانکه سرهنگ حسین محمدپور رئیس پلیس راه فرماندهی انتظامی گیلان روز جمعه اعلام کرد: از ساعت ۱۰:۳۰ دقیقه روز جمعه ورود خودروها از مبادی ورودی به استان به غیر از حاملان مواد سوختی و فاسد شدنی و غذایی و امدادی ممنوع شده است.
ارسلان زارع استاندار گیلان نیز در نشست مقابله با ویروس کرونا با بیان اینکه غربالگری در ورودی ها و خروجی های گیلان با همکاری نیروی انتظامی و هلال احمر تشدید می شود، گفت: این موضوع به معنای ممنوعیت سفر به گیلان است؛ البته چنانچه معدود افرادی هم که ناگزیر به ورود به استان هستند غربالگری می شوند و اگر دارای هرگونه علائم جزئی مشکوک هم باشند؛ بی تردید دو هفته قرنطینه می شوند.
گیلان همایشی است از جاذبه و گیرایی و بر همین اساس در آستانه نوروز چنان هجوم گردشگر فزون می شد؛ " بریم شمال " عبارتی آشنا برای مردمان سرزمینمان است و اگرچه همه این گردشگری حسن نبود اما به هر روی سیل مسافران به گیلان جاری بود...
بر این اساس واژه "گیلانگردی" اغراق نبود چراکه گیلان تنها طبیعت نیست و جای جای آن سرشار از غنای تاریخی و طبیعی و فرهنگی است؛ رودخانه‌ها خروش یافته، تماشای خزه بر سنگ، فریاد رنگ طراوت ناب و اکسیژن چه بی دریغ ...اما کرونا نفس گیر شد و مردمان سرزمینمان خانه نشین...
مردمان به خانه نشینی مبتلا شدند و سفر به قطب های گردشگری کشور ممنوع شد بطوریکه گیلان در بحران کرونا نشان قرمز آلودگی دریافت کرد و سفر به استان ممنوع شد.
باشد که پلیدی این ویروس نیز به همت و رعایت مردمان با ادراک سرزمینمان از زادبوممان زدوده شود و بهارانی دیگر ضرب آهنگ جشن نوروز و نوروز خوانی، خنده های کودکانه را در کوی و برزن بیش کند ...
