تفاوت نگاه به موضوع پرنده نگری در مازندران با دیگر مناطق کشور را می توان به پیچیدگی های خاص اقلیمی ، فرهنگی و اقتصادی این منطقه نسبت داد و اگر به دنبال مصداقی در این زمینه هستید کافی است یک جست و جوی ساده با نام " فریدونکنار " در گوگل داشته باشید تا متوجه شوید بیشترین فراوانی اطلاعاتی که گوگل به شما ارائه می کند، کشتار پرندگان مهاجر در این منطقه است.
چندین سال است که شکار پرندگان در فریدونکنار استان مازندران به یکی از مسائل حساس و مهم محیط زیستی تبدیل شده و حساسیت اجتماعی و رسانه‌ای زیادی روی این فعالیت و این منطقه ایجاد شده است. کارشناسان و مسئولان طی این سال‌ها علاوه بر برنامه‌ریزی برای جلوگیری از شکار پرندگان توسط صیادان و بومیان، همواره بر استفاده درست از فرصت حضور پرندگان برای رونق گردشگری این منطقه نیز تاکید کرده‌اند.
پرنده‌نگری به عنوان یکی از شاخه‌های جذاب گردشگری طی سال‌های اخیر مورد توجه بسیاری از کشورهای دارای این قابلیت قرار گرفته است و سود قابل توجهی به صنعت توریسم کشورهایی مانند استرالیا، امریکا، ترکیه،اوگاندا و چندین کشور دیگر تزریق می‌کند. کشورهایی از این قبیل با اجرای برنامه‌های مختلف و ایجاد فضاهای خاص برای گردشگران در زمان حضور پرندگان، سالانه صدها هزار مسافر را جذب می‌کنند. برپایی برنامه‌های سالانه پرنده‌نگری در برخی از کشورها مانند امریکا نیز در روز یا روزهایی مشخص، حجم بالایی از گردشگران داخلی و خارجی را جذب می‌کند.
سرعت پایین رونق پرنده‌نگری
در مازندران هم چند سال است که پرنده‌نگری به عنوان یکی از ظرفیت‌هایخاص صنعت توریسم مورد توجه قرار گرفته و تلاش برنامه‌ریزان بر این است که این شاخه از گردشگری، در مناطقی مانند میانکاله و فریدونکنار و تنکابن که هر سال پذیرای گونه‌های مختلفی از پرندگان مهاجر هستند رونق بگیرد و به مرور جایگزینی برای کسب درآمد از حضور پرندگان در مقابل شکار آن‌ها شود. اما به نظر می‌رسد که سرعت نتیجه‌گیری از برنامه‌های در دست اقدام چندان مطلوب نیست یا دستکم فعالان حوزه پرنده‌نگری بر این باورند که خروجی مشخصی از این اقدامات دیده نمی‌شود.
البته مدیرکل دفتر همکاری و توافق‌های ملی گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تاکید دارد که پرنده‌نگری به عنوان یکی از اولویت‌های این وزارتخانه در زمینه گردشگری است و سرعت پایینِ رونق این شاخه خاص گردشگری، به دلیل چندبعدی بودن آن به ویژه در استانی مانند مازندران و منطقه فریدونکنار است.
دکتر «لیلا اژدری» در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با بیان این که کمیته پرنده‌نگری به صورت تخصصی ذیل کارگروه ملی طبیعت‌گردی تعریف شده و برنامه‌ریزی‌ها و پیگیری‌هایی را در دست انجام دارد، گفت: این که اکنون اقداماتی مانند ثبت نخستین پنجشنبه آذر هر سال به عنوان روز ملی پرنده‌نگری در تقویم رسمی کشور را پیگیری می‌کنیم یا با مسئولان مناطق مستعد پرنده‌نگری نشست‌های متعددی برگزار می‌کنیم و برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای نیز داریم که در حال انجام هستند، نشان می‌دهد نسبت به پرنده‌نگری بی‌تفاوت نیستیم. اما این شاخه از طبیعت‌گردیدر منطقه‌ای که صید با زندگی بومیان از گذشته ارتباط نزدیکی داشت، به سرعت و در مدتی اندک قابل گسترش نیست.
پدیده چندبعدی
وی با تاکید بر این که رونق پرنده‌نگری پیش از اقدامی به فرهنگسازی، آموزش و اقناع جوامع محلی نیاز دارد، افزود: پرنده‌نگری پدیده‌ای چندبعدی است و این که انتظار داشته باشیم با چند برنامه و بخشنامه بتوانیم آن را اجرایی کنیم درست نیست. اگر فعالان پرنده‌نگری معتقدند که خروجی مناسبی از فعالیت‌های این حوزه دیده نمی‌شود، به دلیل نوپا بودن این شاخه در ایران و چندلایه بودن آن است.
این مسئول تصریح کرد: برای رونق پرنده‌نگری از یک سو دستگاه‌های متعددی داریم که دارای اختیار هستند و باید در اتخاذ برخی تصمیم‌ها همسو شوند. از سوی دیگر با جامعه محلی در ارتباط هستیم که معتقدند با صید و شکار می‌توانند بخشی از معیشت خود را تامین کنن و باید آگاه شوند که کشتن پرنده به محیط زیست و آینده کسب و کار خودش زیان می‌رساند. بعد دیگر ماجرا هم گردشگرانی هستند که باید به گردشگرِ مسئول تبدیل شوند و نسبت به سود جامعه میزبان در پرنده‌نگری بی‌تفاوت نباشند.
ضرورت فرهنگسازی و ورود رسانه‌ها
مدیرکل دفتر همکاری و توافق‌های ملی گردشگری تصریح کرد: برای رسیدن به این نقطه در پرنده‌نگری به هماهنگی بین دستگاهی در سطح ملی، آموزش و فرهنگسازی در جامعه نیاز داریم. تحقق این هدف نیز با حضور به موقع و گسترده رسانه‌ها امکان‌پذیر است. انتظار ما این است که رسانه‌های دغدغه‌مند در زمینه محیط زیست و گردشگری، ورودی جدی به فرهنگسازی در زمینه پرنده‌نگری داشته باشند.
اژدری با اشاره به روند رو به رشد پرنده‌نگری در کشور و استان مازندران افزود: در رابطه با مازندران و به ویژه فریدونکنار کارگروه پرنده‌نگری با موضوع فریدونکنار قرار بود هفته گذشته تشکیل شود که به دلیل ماموریت فرماندار فریدونکنار به زمانی دیگر موکول شد و قرار است به زودی برگزار شود.
وی با اشاره به برپایی تورهای متعدد پرنده‌نگری در استان‌های مستعد از جمله مازندران، ادامه داد: در حال حاضر تورهای پرنده‌نگری بامجوز میراث فرهنگی استان‌ها برپا می‌شوند که با توجه به آموزش‌دیده بودن گردانندگان این تورها، فعالیت‌شان کمترین میزان آسیب در امور زیست محیطی و تخلفات را در پی دارد.البته تورهایی به صورت غیر قانونی هم برپا می‌شوند که قطعا مورد تایید ما نیستند و باید کنترل و ساماندهی شوند. ضمن این که ممکن است تورهایی هم برپا شود که حرفه‌ای باشند اما مجوز ندارند. این تورها نیز ملزم به دریافت مجوز برای بهتر شدن اثرگذاری‌شان در جامعه هستند.
کفه سنگین پرنده‌نگری در میانکاله
در حال حاضر بخش عمده فعالیت‌های مربوط به پرنده‌نگری در تالاب بین‌المللی میانکاله انجام می‌شود. با توجه به این که عرصه‌های تالاب میانکاله ملی محسوب می‌شوند و مدیرتی آن‌ها بر عهده حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی است، ساماندهی فعالیت‌های مربوط به پرنده‌نگری در این منطقه پیشینه و سرعت بیشتری نسبت به سایر مناطق استان از جمله فریدونکنار دارد.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با بیان این که مازندران موقعیت و ظرفیت رونق پرنده‌نگری را در مناطق متعددی دارد، گفت:با این که در نقاط مختلفی از استان شرایط برای برپایی تورهای پرنده‌نگری وجود دارد، اما در حال حاضر عمده اقدامات این شاخه از طبیعت‌گردی در منطقه حفاظت شده میانکاله به عنوان زیستگاه بین‌المللی انجام می‌شود که دفاتر خدمات گردشگری در مازندران و تهران در این زمینه فعال هستند. همه تورهای پرنده‌نگری در میانکاله ساماندهی شده هستند تا آسیبی به محیط زیست و پرندگان وارد نشود.
روند رو به رشد پرنده‌نگری در فریدونکنار
«مهران حسنی» به موقعیت مناسب فریدونکنار برای رونق فعالیت‌های مربوط به پرنده‌نگری اشاره کرد و افزود: در سرخرود و فریدونکنار هم اقداماتی برای گسترش فعالیت‌های مربوط به پرنده‌نگری از مدت‌ها پیش انجام شده که سبب شده فعالیت‌ها در این زمینه افزایش یابد.
وی اظهار داشت: خوشبختانه با پیگیری‌های مسئولان محلی و همکاری فعالان محیط زیست و گردشگری منطقه، تعدادی از تورهای علاقه‌مندان به پرنده‌نگری در این منطقه حضور می‌یابند که امیدواریم این نگاه ایجاد شده بین مردم منطقه تقویت شود و شاهد حضور علاقه‌مندان و گردشگران بیشتری باشیم.
این مسئول پرنده‌نگری را گزینه مناسب برای رونق گردشگری پاییزه و زمستانه فریدونکنار و سرخرود و سایر نقاط میزبان پرنده‌های مهاجر در استان عنوان کرد و گفت: اتفاق قابل توجه و مثبتی که طی سال‌های اخیر در این منطقه دیده شده و ادامه دارد این است که جوانان و بومیان همین منطقه در حال گسترش دادن فعالیت‌های پرنده‌نگری هستند.اکنون یک شرکت فعال حوزه گردشگری در شهر فریدونکنار برنامه‌ریزی‌های خوبی برای جذب تورهای پرنده‌نگری به این منطقه انجام می‌دهد.
تغییر نگرش جامعه بومی
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران گفتد: با توجه به این که مساله صید و شکار در فریدونکنار وجود دارد و می‌خواهیم نگرش بومیان منطقه به سمت پرنده‌نگری به عنوان منبع درآمد جایگزین شکار سوق پیدا کند، عمده توجه‌ها و نگاه‌ها باید به همراه شدن بومیان و جامعه محلی باشد. طبیعی است وقتی بومیانی که شکار بخشی از معیشت‌شان بود، به درآمدزایی و همیشگی بودن سود پرنده‌نگری اطمینان داشته باشند، به مرور از شکار فاصله می‌گیرند.
حسنی افزود: تا کنون نشست‌های مختلفی با مسئولان شهرستانی، استانی و مدیران ملی حوزه گردشگریبرای رونق پرنده‌نگری در مازندران و به ویژه در فریدونکنار به عنوان یکی از شهرستان‌های گردشگرپذیر شمال کشور داشتیم، همچنین از وجود پرنده‌نگرهای حرفه‌ای هم مشورت می گیریم تا بتوانیم به نتیجه مطلوب برسیم.
وی برنامه‌ریزی برای جذب سرمایه‌گذار در حوزه پرنده‌نگری را نیز از اولویت‌های این معاونت برشمرد و گفت: اقدامات خوبی برای فراهم کردن بسترهای جذب سرمایه‌گذار در حوزه پرنده‌نگری در این شهرستان در حال انجام است. اخیراً موافقت اصولی برای اجرای طرح پرنده‌نگری در یکی از آب‌بندان‌های فریدونکنار صادر شد. سرمایه‌گذار این طرح یکی از فعالان حوزه شکار بود که تصمیم گرفت در پرنده‌نگری فعالیت کند. باتوجه به اقداماتی که در حال انجام است،این طرح زمستان امسال به روی گردشگران و پرنده‌نگرها باز می‌شود.
جشن پرنده‌نگری در فریدونکنار
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران از برنامه‌ریزی برای برپایی جشن بزرگ پرنده‌نگری در فریدونکنار خبر داد و گفت: قرار است با حمایت بنیاد علمی حریری بابل و همکاری شهرداری، شورای اسلامی و فرمانداری فریدونکنار، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و استانداری مازندران به منظور بیشتر مطرح کردن پرنده‌نگری در جامعه، جشن بزرگ پرنده‌نگری در فریدونکنار برگزار شود.
حسنی افزود: این جشن نیمه نخست دی ماه برگزار می‌شود و هدفگذاری اصلی نیز فرهنگسازی برای رونق پرنده‌نگری در منطقه و ترغیب نوجوانان و نونهالان به پرنده‌نگری با هدف فرهنگسازی در نسل‌های آتی است.
اقدامات چند سال اخیر برای جایگزینی پرنده‌نگری به عنوان فعالیتی درآمدزا و جایگزین مناسب برای صید و شکار پرندگان، به اعتقاد برخی مسئولان تا حد قابل توجهی اثرگذار بود. اما رسیدن به نقطه مطلوب و تغییر چهره فریدونکنار و مازندران در رسانه‌های داخلی و خارجی از محلی به عنوان شکارگاه پرندگان به مقصد پرنده‌نگری بین‌المللی، به زمان و انرژی و برنامه‌ریزی بیشتری نیاز دارد.
فرآیندی تدریجی پرنده‌گیری به پرنده‌نگری
فرماندار فریدونکنار که علاوه بر آشنایی با صید و شکار در فریدونکنار به دلیل بومی همین منطقه بودن، تحصیلات دانشگاهی گردشگری و طبیعت‌گردی را هم گذرانده، معتقد است که برای رسیدن از پرنده‌گیری به پرنده‌نگری در یک جامعه باید برخوردی منطقی، تدریجی، دور از خشونت و قانع کننده به کار گرفت.
«محمدمهدی نصیری کناری» در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، از افزایش فعالیت‌های مربوط به پرنده‌نگری در این شهرستان طی چند سال اخیر خبر داد و گفت: جامعه بومی زمانی که با پیامدهای مثبت پرنده‌نگری آشنا شود و به پایداری آن پی ببرد، تردیدی نیست که به سمت این فعالیت‌ها گرایش پیدا می‌کند.
وی به برخی اقدامات انجام شده و در حال انجام برای گسترش پرنده‌نگری در فریدونکنار اشاره کرد و گفت: یکی از اقدامات انجام شده برگزاری کلاس‌های ترویجی و آموزشی پرنده‌نگری بود که باز هم برگزار خواهد شد. اما از نظر زیرساختی نیز اقداماتی برای ایجاد سایت‌های پرنده‌نگری در منطقه در حال انجام است.
نماینده عالی دولت در فریدونکنار اظهار داشت: تجربه‌ای که زمان بخشداری‌ام در همین منطقه با همکاری یکی از فعالان محیط زیست و گردشگری داشتم و منجر به جذب تورهای پرنده‌نگری در ازباران شد نشان داد که این ظرفیت در فریدونکنار وجود دارد و می‌توان روی همراهی جامعه بومی حساب کرد.
وی افزود: تصمیم گرفتیم تجارب به دست آمده را در جنگل اوجاکله اجرا کنیم که حفاظت محیط زیست ابتدا موافق کرد، اما در استعلام پاسخ منفی داد. قرار بود در این منطقه با سازه‌های سبک و چوبی نخستین اکوکمپ جنگلی مازندران را با رویکرد پرنده‌نگری ایجاد کنیم. پس از آن سازمان حفاظت محیط زیست اجرای این طرح در ساختمانی که توسط این سازمان ساخته شده بود را مطرح کرد. اما باتوجه به برخی مواقص زیرساختی که در این بنا وجود دارد، منتظر تکمیل بنا هستیم. البته تجربه نشان داده که پرنده‌نگرها میل زیادی به حضور در ساختمان‌های مدرن ندارند.
ایجاد سایت‌های پرنده‌نگری
وی از در دست اجرا بودن سایتی به عنوان سایت پرنده‌نگری طبیعی در آب‌بندان بنه‌کنار فریدونکنار خبر داد و افزود: در این آب‌بندان پرورش مرغابی انجام می‌شود و با همراهی یک فعال بخش خصوصی بومی، پرندگان نادر در این سایت تیمار می‌شوند. به زودی با انجام برخی اقدامات زیرساختی این سایت به روی علاقه‌مندان باز خواهد شد.
فرماندار فریدونکنار از برنامه‌ریزی برای رونق پرنده‌نگری سازماندهی شده در تالاب‌های لپو و ازباران خبر داد و گفت: اخیرا یک آب‌بندان متروکه را نیز که به محل تخلیه زباله‌ها تبدیل شده بود، برای تقویت پرنده‌نگری و همچنین استفاده از خود آب‌بندان انتخاب کردیم. تخلیه زباله‌های این محوطه و لایروبی و بهسازی آب‌بندان در حال انجام است تا این آب‌بندان نیز به محلی برای فعالیت‌های مرتبط با پرنده‌نگری تبدیل شود.
نصیری کناری با بیان این کهگرایش بومیان به فعالیت در زمینه پرنده‌نگری هر سال بیشتر می‌شود، اظهار کرد: واقعیت این است که بسیاری از دامگاه‌داران فریدونکنار امسال صیادی را در قالب طرح جامع ساماندهی صید و شکار پرندگان و با دریافت پروانه انتفاعی شکار انجام دادند. از تعداد دامگاه‌ها نیز در این منطقه کاسته شده است. این نشان می‌دهد که جامعه بومی با رونق پرنده‌نگری مخالفتی ندارد. امیدواریم که با کمک مسئولان و رسانه‌ها و فعالان محیط زیست، هر سال بر تعداد تورهای پرنده‌نگری در این منطقه و سایر نقاط مستعد مازندران افزوده شود تا به مرور مازندران و به ویژه فریدونکنار به مقصد معتبر بین‌المللی برای پرنده‌نگری تبدیل شود.
