شرح دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه؛ بخش اول: هنگامه ورود

پایگاه خبری جماران: در ادامه بخش اول مجموعه یادداشت های شرح دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه(ع) را می خوانید:

وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِذَا نَظَرَ إِلَی الْهِلَالِ

أَیُّهَا الْخَلْقُ الْمُطِیعُ، الدَّائِبُ السَّرِیعُ، الْمُتَرَدِّدُ فِی مَنَازِلِ التَّقْدِیرِ، الْمُتَصَرِّفُ فِی فَلَکِ التَّدْبِیر

دعای حضرت سجاد علیه‌السلام هنگامی که به هلال ماه نگاه می‌کرد:

«ای آفریده فرمان‌بردار، ای رونده شتابان، ای رفت و آمد کننده در منزل‌های تعیین شده، ای تصرف‌کننده در چرخ گردان.»

مخاطب امام علیه السلام در اینجا می‌تواند هلال ماه، یا همه کره ماه باشد. امام علیه‌السلام وی را مورد خطاب قرار داده و جایگاه او را در نظام هستی بازگوی می‌کند، جایگاهی که حق جلّ جلاله برای وی قرار داده و ماه نیز آن را پذیرفته است.

أَیُّهَا الْخَلْقُ الْمُطِیعُ؛ با این عبارت به آفریده بودن ماه و فرمانبرداری وی اشاره دارد، و همچنین نفی می‌کند، دیدگاه‌هایی که ماه را «الهه» می‌پنداشتند، چه آنکه مخلوق هم نباشند، و چه آنکه مخلوق باشد ولی دارای استقلال باشد.

الدَّائِبُ السَّرِیعُ؛ دأب، دوام کار به صورت مستمر است؛ و سخرّ لکم الشمس و القمر دائبین؛ خورشید و ماه را که همواره روانند، رام شما کرد.» (ابراهیم/33)

ماه که قمری است که بر دور زمین می‌گردد، دارای سه حرکت است، گردش به دور زمین، گردش به دور خود، گردش به دور خورشید. ماه در مدتی قریب به 27 روز و سه دهم روز، یک دور در مدار خود بر گرد زمین می‌گردد. (البته گردش هلالی وی به تقریب، بیست و نه و نیم روز است). سرعت گردش وی 3659 کیلومتر در ساعت است.

الْمُتَرَدِّدُ فِی مَنَازِلِ التَّقْدِیرِ؛ این حرکت رفت و آمدی ماه، که در منزل‌های معین است که در این مورد در کتاب های نجومی توضیحاتی داده‌اند، این منزل‌های معین شده در هر دوره حرکت تکرار می‌شود که همان رفت و آمد در این منزل‌هاست.

الْمُتَصَرِّفُ فِی فَلَکِ التَّدْبِیر؛ در این عبارت امام اشاره به نقش این سیاره در تدبیر دارد، که تأثیر ماه را در حیات و زندگی در کره زمین و انسان به آن اشاره می‌کند.

در این چهار گزاره، امام علیه‌السلام، هم اندیشه بت‌پرستان قدیم و هم مادی‌گرایان قدیم و جدید و هم اندیشه تفویضی معتزله و هم نگاه جبرگرایانه اشعری را نفی می‌کند؛ ماه را مخلوق می‌داند که تسلیم فرمان آفریدگار خود ُو در نظام هستی تأثیرگذار است، ولی استقلال ندارد. و موجودی است آفریده شده که در نظام هستی برای وی جایگاهی تعریف شده است و آن در جایگاه خود دارای نقشی است که به وی داده شده است و از نقش خود سر باز نمی‌زند، و نه در وجود خود و نه در جایگاه و نقش خود استقلال ندارد و وابسته به خالق هستی است.