«یکی داستان است پر آب چشم». وقتی حکیم ابوالقاسم فردوسی این شعر را برای مرگ سهراب به دست رستم می نوشت، شاید فکرش را نمی کرد که برای یکی از بزرگترین مشکلات سرزمینش هم این مصرع به کار بیاید. بحث از بحران آب است؛ بحرانی که می گویند میتواند تمدن ایرانی را بر باد دهد. وضع در فارس البته از همه جا بدتر است. بگذارید یک راست برویم سر اصل مطلب. دولت برای زنده سازی دریاچه ارومیه تاکنون 2 هزار میلیارد تومان اعتبار پرداخته. در نهایت برای زنده سازی این دریاچه 20 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است. می دانید سهم دریاچه بختگان به عنوان دومین دریاچه بزرگ ایران چقدر بوده؟ حدس بزنید.... تاکنون و در مجموع 250 میلیون تومان. اکنون دولت پیشنهاد تازه ای هم دارد. دولت پیشنهاد داده که اگر کشاورزان پیرامون دریاچه ارومیه دست از کشت بی رویه بکشند، به آنها یارانه می دهد تا از توسعه گردشگری درآمدزایی کنند. یک بازی برد - برد که هم دریاچه زنده سازی شود و هم معیشت کشاورزان تامین. اینجا در فارس اما بازی باخت - باخت است. کشاورزانی که روزی به صورت بی رویه آب از دل زمینه کشیده و دریاچه ها را خشکانده اند- و همچنان هم با کشت برنج در کامفیروز به این رفتار ادامه می دهند- معیشت خود را از دست داده و راهی شهرها شده اند؛ دریاچه ها هم همچنان خشک مانده اند.
هزینه یک فداکاری
دوستداران دریاچه بختگان مجموعه ای از عکس های هوایی این دریاچه را طی 25 سال منتشر کرده اند. از سال 71 تا 95. در سال های نخست دهه هفتاد دریاچه پرآب است و این روند تا اواخر این دهه ادامه پیدا میکند. در عین فضای سبز پیرامون آن- یعنی کشاورزی- رو به افزایش است. دهه 80 اما همزمان است با دوره ای که دولت سخت کشاورزان را تشویق به کشت گندم می کند. این دوره به سال 84 منتهی می شود؛ دورهای که با پایان کار رئیس جمهور وقت، جشن خودبسندگی کشت گندم در کشور برگزار شد. استان بی آب فارس، منابع آبی گسترده خود را از دست می داد تا گندم کشت شود و کشور بتواند این خوراکی راهبردی مردم ایران را تامین کنند. از سال های 83 تا 90 اما وضع بحرانی می شود؛ این مدت تقریبا همزمان است با ماجراجویی دولت احمدی نژاد در سیاست خارجی و کاهش واردات گندم. در نتیجه بیشتر و بیشتر گندم در فارس کشت می شود. حالا خشکسالی هم از راه رسیده و در این تصاویر هوایی هرچه دریاچه می خشکد و به رنگ سیاه در می آید، کشاورزی پیرامون آن بیشتر می شود. در سال های 94 و 94 اما دیگر تنها یک شوره زار می ماند و انبوهی زمین کشاورزی. تلاش مردم فارس برای بازتاب مشکلات خشکی دریاچه های بزرگ استان تنها به همین فیلم محدود نمی شود. هربار رئیسان سازمان محیط زیست و مسئولان بلندپایه کشور به فارس سفر کردهاند، آنها تلاش کرده اند صدای خود را به گوش مسئولان برسانند. از نوشتن پارچه نوشته ای بزرگ و قرار دادن آن پیش چشم رئیس جمهور در اولین سفر او به فارس گرفته تا تشکیل زنجیره انسانی آب در دریاچه بختگان و برگزاری رویداد هنری «آبی بی آب» در تالاب هایی چون پریشان. این صدا را البته دولت نشنیده است. شاهدش می تواند اعتباراتی باشد که دولت به استان های آذربایجان شرقی و غربی و اصفهان داده و به فارس نداده است. دولت برای زنده سازی دریاچه ارومیه 2 هزار میلیارد تومان پرداخته و هزینه نکاشت را هم به کشاورزان اصفهانی داده که حالا که زاینده رود آب ندارد، آنها کشت نکنند. در فارس اما این طور که رئیس سازمان جهاد کشاورزی فارس می گوید، به 200 میلیارد تومان اعتبار برای هزینه نکاشت نیاز است تا کشت محصول پرآب بر برنج در پایین دست سد درودزن منع شود ولی دولت این پول را نمی پردازد. اکنون دولت برای مناطقی چون پیرامون دریاچه ارومیه پیشنهاد توسعه گردشگری داده. این پیشنهاد البته برای فارس هم مطرح شده و برای نمونه مسئولان پیشنهاد کرده اند به جای بهره برداری از معدن های منطقه بکر زیست محیطی بهرام گور، گردشگری در این منطقه توسعه یابد ولی دولت همچنان به بهره برداری معدنی اصرار می کند. در حوزه تالاب ها که شرایط به مراتب بدتر است، به نظر دولت کم توجه تر به نظر می رسد. این طور که نبی ا... مرادی، سرپرست اداره کل محیط زیست فارس می گوید، دولت در سال 94 اعتباری 2 میلیارد و 500 میلیون تومانی به فارس وعده داد ولی تنها 250 میلیون تومان پرداخت. من به عنوان گزارشگر حوزه محیط زیست این طرح را به خوبی به یاد دارم. در سالی که این طرح به تصویب رسید، مسئولان ذوق زده سازمان محیط زیست به سرعت دست به کار بستن قرار داد با دانشگاه شیراز برای طرح زنده سازی تالاب شدند و وعده همکاری دستگاه ها را دادند. اعتبار اما تامین نشد و نشست های زنده سازی دریاچه ها در استانداری هم کم کم برگزار نشد. اتفاقی که سرپرست محیط زیست فارس آن را «در اولویت نبودن دریاچه های فارس برای مسئولان» تعبیر می کند. این طور که آقای مرادی می گوید، در سال 95 هم دولت 5 میلیارد تومان برای فارس تصویب کرده ولی هیچ مبلغی نپرداخته است. برای امسال هم، هنوز خبری نیست. او می گوید: «آنچه این وضع را پدید آورده نبود مطالبه است. زنده سازی تالاب ها را، مسئولان استان و مردم باید از مرکز بخواهند. آن گونه که مسئولان و مردم پیرامون دریاچه ارومیه پیگیر زنده سازی این دریاچه بوده اند، مسئولان، نمایندگان و مردم فارس نبودند».مرادی، تشکیل نشدن نشست های زنده سازی تالاب های فارس را نمونه می آورد که به باور او نشان می دهد زنده سازی تالاب ها، اولویت مسئولان فارس نیست.
او می گوید که اگرچه برخی از نمایندگان فارس در مجلس هم به صورت جداگانه پیگیر زنده سازی تالاب های استان هستند ولی این تلاش های منسجم نیست. این طور که سرپرست محیط زیست فارس میگوید، برای زنده سازی بختگان به 4 هزار میلیارد و 185 میلیون تومان اعتبار نیاز است. اعتبار مورد نیاز دریاچه ارومیه 20 هزار میلیارد تومان بوده و تاکنون این دریاچه که به ادعای رئیس کنونی سازمان محیط زیست کشور «به شرایط باثباتی رسیده» 2 هزار میلیارد تومان اعتبار دریافت کرده ولی فارس جز همان 250 میلیون تومان، هنوز اعتبارات بیشتری دریافت نکرده است. مرادی می گوید: «مطمئن باشید اگر اعتبارات پرداخت می شد همه دستگاه ها می توانستند بحران آب فارس را مدیریت کنند. جهاد کشاورزی فارس آن قدر توان دارد که بتواند کشت را محدود کند و شرکت آب منطقه ای هم می تواند چاه های غیرمجاز را پر کند».
در فارس 60 هزار چاه وجود دارد؛ 30 هزار حلقه چاه تنها در حاشیه رودخانه کر کنده شده. سهم فارس از توجه مسئولان کشوری تنها به یک اظهار نظر خانم معصومه ابتکار بر می گردد در زمانی که رئیس سازمان محیط زیست بود؛ او به گزارشگر «خبرجنوب» گفت: «همان اتفاقی که برای دریاچه ارومیه افتاده را در منابع آب زیرزمینی فارس شاهد هستیم».
دولت اما فعلا نگاهی برابری به تالاب های فارس ندارد. برای استانهای دیگر همچون اصفهان و ارومیه اما چرا. در شرایطی که دولت در تلاش است یارانه را بردارد، وعده داده برای توسعه گردشگری پیرامون این دریاچه و کاهش کشت،یارانه بپردازد.
46
