به گزارش ایرنا سیستان و بلوچستان با 2 میلیون و 775 هزار و 14 نفر جمعیت و 187 هزار و 502 کیلومتر مربع وسعت پهناورترین استان کشور شناخته می شود، این استان دارای 19 شهرستان است و افزون بر 1100 کیلومتر مرز زمینی با کشورهای افغانستان و پاکستان و 310 کیلومتر مرز دریایی در دریای عمان دارد.
دریاچه یا تالاب بین المللی هامون واقع در شمال سیستان و بلوچستان در طول حیات خود سرچشمه زندگی، بوجود آورنده طبیعت زیبا و منبع درآمد و متعادل کننده هوا در منطقه بود.
این دریاچه که به صورت مشترک در خاک ایران و افغانستان قرار دارد هم اینک به دلایل عمدی و دخالت انسانی و قهر طبیعت، رو به نابودی نهاده و مردم را در بحران خشکسالی قرار داده است.
رودخانه هیرمند رگ حیات تالاب بین المللی هامون به سبب قطع آب و مسدود شدن آن در کشور همسایه، مسیر طبیعی خود را از دست داده و پدیده خشکسالی و توفان های شن بسیاری از مسیرهای آن را هموار با زمین های اطراف کرده است.
**وابستگی سیستان به آبهای برون مرزی
رود هیرمند که از افغانستان سرچشمه می گیرد در ورودی خود به مرز ایران به دو قسمت تقسیم می شود که بخش کمتر آن وارد منطقه سیستان شده و پس از پخش آب از خروجی های مختلفی به تالاب بین المللی هامون می ریزد و بخش بیشتر آن نیز از طریق رودخانه مرزی مجددا وارد خاک افغانستان شده و در نهایت به بخشی از این تالاب که در خاک افغانستان قرار گرفته می ریزد که به گفته برخی کارشناسان این بخش از دریاچه عمیقتر بوده و آب را بیشتر در خود نگه می دارد.
معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: شمال استان بطور کامل نیازمند آب های مرزی رودخانه هیرمند است اما این شرایط در جنوب فرق کرده و حتی در برخی مناطق محدود آب از جنوب استان به خارج از کشور نیز جریان پیدا می کند.
مهندس عباس سارانی افزود: تامین نیاز آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعت در منطقه سیستان از طریق آب های سطحی انجام می شود.
وی ادامه داد: همچنین تثبیت شرایط زیست محیطی در این منطقه نیازمند آب های مرزی است که اینک این شرایط به حالت بحرانی رسیده است.
معاون آب منطقه ای استان تصریح کرد: پس از حدود 20 سال خشکسالی در منطقه سیستان هم اینک تغییر اقلیم در این منطقه رخ داده است.
وی خاطرنشان کرد: همچنین با توجه به پیشرفت ابزار کشاورزی اینک نیاز به آب بیشتر شده و در صورتی که آب دریاچه هامون تامین نشود صدمات زیست محیطی و اقتصادی بیشتری به ساکنان هر 2 کشور ایران و افغانستان وارد می کند.
** روند تغییر اقلیم در سیستان
منطقه سیستان واقع در شمالی ترین قسمت سیستان و بلوچستان دارای پنج شهرستان زابل، زهک، هیرمند، هامون و نیمروز است و 300 کیلومتر مرز خاکی با کشور افغانستان در بخش شرقی خود دارد.
رودخانه هیرمند تنها شریان آبرسان به این منطقه از کوه های بابا یغما در مناطق مرکزی افغانستان و در فاصله حدود هزار کیلومتری از مرز ایران سرچشمه می گیرد و آب حیات بخش را پس از آبرسانی به چند صد روستا و پارچه آبادی به مرز ایران و افغانستان می رساند.
متاسفانه از حدود 20 سال قبل با تغییرات ایجاد شده در وضعیت جوی، ایجاد سدها و بندهای مختلف در مسیر این رودخانه، توسعه اراضی زیر کشت خشخاش در افغانستان و بستن دریچه های سد کجکی در حدود 800 کیلومتری مرز ایران در ولایت هلمند، مسیر طبیعی آب مسدود و پدیده خشکسالی بر مناطق پائین دست این رودخانه در کشور افغانستان و ایران غالب شده است.
یکی از اساتید و محققان فعال در حوزه آب و منابع زیر زمینی دانشگاه سیستان و بلوچستان به خبرنگار ایرنا گفت: تغییرات آب و هوایی و یا تغییر اقلیم یعنی هر تغییر مشخص در الگوهای مورد انتظار برای وضعیت میانگین آب و هوایی، که در طولانی مدت در یک منطقه خاص یا برای کل اقلیم جهانی، رخ دهد تاثیرات زیادی بر محیط پیرامونی می گذارد.
محمد علی کیخا افزود: عوامل موثر انسانی و دخالت انسان موجب می شود که به وسیله آن محیط تغییر یافته و بر اقلیم تاثیر گذارد.
وی افزود: هم اینک می توان تغییر اقلیم را در سطح گسترده ای در شمال سیستان و بلوچستان دید که ایجاد سدها و بندهای مختلف در مسیر اصلی رودخانه هیرمند در داخل افغانستان باعث بوجود آمدن این وضعیت شده است.
استاد دانشگاه سیستان و بلوچستان تصریح کرد: انسداد مسیر آب سبب خشکسالی در پائین دست در 2 کشور افغانستان و ایران شده است.
وی خاطرنشان کرد: توقف روند جریان آب در رودخانه هیرمند سبب تغییرات اقلیمی، آب و هوایی و محیط زیستی در مناطق پائین دست شده است.
کیخا بیان کرد: افزایش میزان گرد و خاک، تغییر مسیر پرندگان مهاجر، انقراض بسیاری از گونه های جانوری، تغییر شغل مردم منطقه و مهاجرت افراد را می توان از جمله تاثیرات قطع آب رودخانه هیرمند دانست.
**سد و بند های موجود در مسیر رودخانه هیرمند
سد اصلی ایجاد شده در مسیر این رودخانه «سد کجکی» است و سپس در مسیر حدود هزار کیلومتری هر آبادی و منطقه ای در افغانستان که توانایی ایجاد سد، بند و گودال را داشته باشد از این اقدامات فروگذاری نمی کنند.
یکی از اتباع کشور افغانستان که برای تجارت به بازارچه مرزی میلک در شهرستان هیرمند آمده بود به خبرنگار ایرنا گفت: سد کجکی اولین سدی است که بر روی رودخانه هیرمند قرار گرفته و بجز در فصل های پر باران در سایر فصل ها آب چندانی در رودخانه حتی در نواحی پائین دست آن در افغانستان نیز وجود ندارد.
ملا عمر خان علی زهی ادامه داد: بسیاری از زمین های کشاورزی در پائین دست رودخانه هیرمند پس از بسته شدن دریچه های سد کجکی خشک شده است.
وی افزود: این در حالیست که بندهای مختلفی توسط خوانین هر منطقه برای بهره گیری از آب ناچیز هیرمند ایجاد شده است.
وی تصریح کرد: ایجاد سد در مسیر آب حق طبیعی هر کشوری برای استفاده های مختلف از آن است.
وی خاطرنشان کرد: در برخی ایام پرباران که برف های بالا دست آب می شوند سیلاب های بزرگی رخ می دهد که هم محصولات کشاورزی و هم خانه و کاشانه بسیاری از مردم افغانستان را در پائین دست رودخانه هیرمند ویران می کند.
معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای سیستان و بلوچستان بیان کرد: سد کجکی که در سال 1332 طراحی شده با ظرفیت 2 میلیارد متر مکعب اصلی ترین سد در مسیر رودخانه هیرمند است.
سارانی افزود: این سد در فاصله حدود 800 کیلومتری از مرز ایران و افغانستان قرار دارد.
وی ادامه داد: همچنین در 70 کیلومتری مرز 2 کشور سد کمال خان وجود دارد که خبرها حاکی از این است که فاز 1 و 2 آن تکمیل و اینک فاز 3 آن در حال تکمیل شدن است.
وی تصریح کرد: در بسیاری از مناطق مسیر طولانی رودخانه هیرمند در کشور افغانستان برخی از افراد محلی موانع، خاک ریزها و گودالهایی برای بهره برداری و ذخیره آب ایجاد کرده اند که روند رسیدن آب به منطقه سیستان را کند کرده است.
وی خاطرنشان کرد: به گفته مسئولان افغانستان هدف از ایجاد سد کجکی کنترل آب و سیل است.
به گفته یک کارشناس سیاسی با رأی کمیسیون بررسی حقابه هیرمند موسوم به کمیسیون دلتا که با مداخله سه کشور آمریکا، کانادا و شیلی انجام شده است، قراردادی در سال 1351 میان امیرعباس هویدا، نخست وزیر وقت ایران و موسی شفیق، نخست وزیر وقت افغانستان در کابل به امضاء رسید و مقرر شد در هر ثانیه 26 مترمکعب آب (معادل 850 میلیون مترمکعب در سال) از ذخیره سد کجکی سهم ایران باشد.
خشکیدن هامون سبب بیکاری و قطع شدن منبع معاش جمعیت زیادی از ساکنان سیستان، کاهش قابل ملاحظه پرندگان بومی و غیر بومی، بیکار شدن شمار زیادی از صیادان و دامداران، در معرض انقراض قرار گرفتن گاو اصیل سیستانی و برخی صنایع دستی به ویژه حصیر بافی و بروز فقر و نا امنی های ناشی از آن و فعالیت قاچاقچیان موادمخدر و غیره و نیز مهاجرت شمار زیادی از خانواده های سیستانی به سایر نقاط کشور شده است.
اجرای طرح لوله کشی 46 هزار هکتاری در منطقه سیستان، حفر چاه ژرف، مطالعه طرح انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان و چندین طرح بزرگ و کوچک دیگر بارقه امیدی در دل مردم ایجاد کرده اما این طرحها تا زمان راه اندازی و بهره برداری مردم از آنها مدت زمانی بطور خواهد انجامید.
تصویب منطقه آزاد سیستان توسط مجلس شورای اسلامی می تواند راه حلی برای جلوگیری از تاثیرات مخرب خشکسالی و نور امیدی برای مردم این دیار باشد.
7311 ** 6081
انتهای پیام دریاچه یا تالاب بین المللی هامون واقع در شمال سیستان و بلوچستان در طول حیات خود سرچشمه زندگی، بوجود آورنده طبیعت زیبا و منبع درآمد و متعادل کننده هوا در منطقه بود.
این دریاچه که به صورت مشترک در خاک ایران و افغانستان قرار دارد هم اینک به دلایل عمدی و دخالت انسانی و قهر طبیعت، رو به نابودی نهاده و مردم را در بحران خشکسالی قرار داده است.
رودخانه هیرمند رگ حیات تالاب بین المللی هامون به سبب قطع آب و مسدود شدن آن در کشور همسایه، مسیر طبیعی خود را از دست داده و پدیده خشکسالی و توفان های شن بسیاری از مسیرهای آن را هموار با زمین های اطراف کرده است.
**وابستگی سیستان به آبهای برون مرزی
رود هیرمند که از افغانستان سرچشمه می گیرد در ورودی خود به مرز ایران به دو قسمت تقسیم می شود که بخش کمتر آن وارد منطقه سیستان شده و پس از پخش آب از خروجی های مختلفی به تالاب بین المللی هامون می ریزد و بخش بیشتر آن نیز از طریق رودخانه مرزی مجددا وارد خاک افغانستان شده و در نهایت به بخشی از این تالاب که در خاک افغانستان قرار گرفته می ریزد که به گفته برخی کارشناسان این بخش از دریاچه عمیقتر بوده و آب را بیشتر در خود نگه می دارد.
معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: شمال استان بطور کامل نیازمند آب های مرزی رودخانه هیرمند است اما این شرایط در جنوب فرق کرده و حتی در برخی مناطق محدود آب از جنوب استان به خارج از کشور نیز جریان پیدا می کند.
مهندس عباس سارانی افزود: تامین نیاز آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعت در منطقه سیستان از طریق آب های سطحی انجام می شود.
وی ادامه داد: همچنین تثبیت شرایط زیست محیطی در این منطقه نیازمند آب های مرزی است که اینک این شرایط به حالت بحرانی رسیده است.
معاون آب منطقه ای استان تصریح کرد: پس از حدود 20 سال خشکسالی در منطقه سیستان هم اینک تغییر اقلیم در این منطقه رخ داده است.
وی خاطرنشان کرد: همچنین با توجه به پیشرفت ابزار کشاورزی اینک نیاز به آب بیشتر شده و در صورتی که آب دریاچه هامون تامین نشود صدمات زیست محیطی و اقتصادی بیشتری به ساکنان هر 2 کشور ایران و افغانستان وارد می کند.
** روند تغییر اقلیم در سیستان
منطقه سیستان واقع در شمالی ترین قسمت سیستان و بلوچستان دارای پنج شهرستان زابل، زهک، هیرمند، هامون و نیمروز است و 300 کیلومتر مرز خاکی با کشور افغانستان در بخش شرقی خود دارد.
رودخانه هیرمند تنها شریان آبرسان به این منطقه از کوه های بابا یغما در مناطق مرکزی افغانستان و در فاصله حدود هزار کیلومتری از مرز ایران سرچشمه می گیرد و آب حیات بخش را پس از آبرسانی به چند صد روستا و پارچه آبادی به مرز ایران و افغانستان می رساند.
متاسفانه از حدود 20 سال قبل با تغییرات ایجاد شده در وضعیت جوی، ایجاد سدها و بندهای مختلف در مسیر این رودخانه، توسعه اراضی زیر کشت خشخاش در افغانستان و بستن دریچه های سد کجکی در حدود 800 کیلومتری مرز ایران در ولایت هلمند، مسیر طبیعی آب مسدود و پدیده خشکسالی بر مناطق پائین دست این رودخانه در کشور افغانستان و ایران غالب شده است.
یکی از اساتید و محققان فعال در حوزه آب و منابع زیر زمینی دانشگاه سیستان و بلوچستان به خبرنگار ایرنا گفت: تغییرات آب و هوایی و یا تغییر اقلیم یعنی هر تغییر مشخص در الگوهای مورد انتظار برای وضعیت میانگین آب و هوایی، که در طولانی مدت در یک منطقه خاص یا برای کل اقلیم جهانی، رخ دهد تاثیرات زیادی بر محیط پیرامونی می گذارد.
محمد علی کیخا افزود: عوامل موثر انسانی و دخالت انسان موجب می شود که به وسیله آن محیط تغییر یافته و بر اقلیم تاثیر گذارد.
وی افزود: هم اینک می توان تغییر اقلیم را در سطح گسترده ای در شمال سیستان و بلوچستان دید که ایجاد سدها و بندهای مختلف در مسیر اصلی رودخانه هیرمند در داخل افغانستان باعث بوجود آمدن این وضعیت شده است.
استاد دانشگاه سیستان و بلوچستان تصریح کرد: انسداد مسیر آب سبب خشکسالی در پائین دست در 2 کشور افغانستان و ایران شده است.
وی خاطرنشان کرد: توقف روند جریان آب در رودخانه هیرمند سبب تغییرات اقلیمی، آب و هوایی و محیط زیستی در مناطق پائین دست شده است.
کیخا بیان کرد: افزایش میزان گرد و خاک، تغییر مسیر پرندگان مهاجر، انقراض بسیاری از گونه های جانوری، تغییر شغل مردم منطقه و مهاجرت افراد را می توان از جمله تاثیرات قطع آب رودخانه هیرمند دانست.
**سد و بند های موجود در مسیر رودخانه هیرمند
سد اصلی ایجاد شده در مسیر این رودخانه «سد کجکی» است و سپس در مسیر حدود هزار کیلومتری هر آبادی و منطقه ای در افغانستان که توانایی ایجاد سد، بند و گودال را داشته باشد از این اقدامات فروگذاری نمی کنند.
یکی از اتباع کشور افغانستان که برای تجارت به بازارچه مرزی میلک در شهرستان هیرمند آمده بود به خبرنگار ایرنا گفت: سد کجکی اولین سدی است که بر روی رودخانه هیرمند قرار گرفته و بجز در فصل های پر باران در سایر فصل ها آب چندانی در رودخانه حتی در نواحی پائین دست آن در افغانستان نیز وجود ندارد.
ملا عمر خان علی زهی ادامه داد: بسیاری از زمین های کشاورزی در پائین دست رودخانه هیرمند پس از بسته شدن دریچه های سد کجکی خشک شده است.
وی افزود: این در حالیست که بندهای مختلفی توسط خوانین هر منطقه برای بهره گیری از آب ناچیز هیرمند ایجاد شده است.
وی تصریح کرد: ایجاد سد در مسیر آب حق طبیعی هر کشوری برای استفاده های مختلف از آن است.
وی خاطرنشان کرد: در برخی ایام پرباران که برف های بالا دست آب می شوند سیلاب های بزرگی رخ می دهد که هم محصولات کشاورزی و هم خانه و کاشانه بسیاری از مردم افغانستان را در پائین دست رودخانه هیرمند ویران می کند.
معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای سیستان و بلوچستان بیان کرد: سد کجکی که در سال 1332 طراحی شده با ظرفیت 2 میلیارد متر مکعب اصلی ترین سد در مسیر رودخانه هیرمند است.
سارانی افزود: این سد در فاصله حدود 800 کیلومتری از مرز ایران و افغانستان قرار دارد.
وی ادامه داد: همچنین در 70 کیلومتری مرز 2 کشور سد کمال خان وجود دارد که خبرها حاکی از این است که فاز 1 و 2 آن تکمیل و اینک فاز 3 آن در حال تکمیل شدن است.
وی تصریح کرد: در بسیاری از مناطق مسیر طولانی رودخانه هیرمند در کشور افغانستان برخی از افراد محلی موانع، خاک ریزها و گودالهایی برای بهره برداری و ذخیره آب ایجاد کرده اند که روند رسیدن آب به منطقه سیستان را کند کرده است.
وی خاطرنشان کرد: به گفته مسئولان افغانستان هدف از ایجاد سد کجکی کنترل آب و سیل است.
به گفته یک کارشناس سیاسی با رأی کمیسیون بررسی حقابه هیرمند موسوم به کمیسیون دلتا که با مداخله سه کشور آمریکا، کانادا و شیلی انجام شده است، قراردادی در سال 1351 میان امیرعباس هویدا، نخست وزیر وقت ایران و موسی شفیق، نخست وزیر وقت افغانستان در کابل به امضاء رسید و مقرر شد در هر ثانیه 26 مترمکعب آب (معادل 850 میلیون مترمکعب در سال) از ذخیره سد کجکی سهم ایران باشد.
خشکیدن هامون سبب بیکاری و قطع شدن منبع معاش جمعیت زیادی از ساکنان سیستان، کاهش قابل ملاحظه پرندگان بومی و غیر بومی، بیکار شدن شمار زیادی از صیادان و دامداران، در معرض انقراض قرار گرفتن گاو اصیل سیستانی و برخی صنایع دستی به ویژه حصیر بافی و بروز فقر و نا امنی های ناشی از آن و فعالیت قاچاقچیان موادمخدر و غیره و نیز مهاجرت شمار زیادی از خانواده های سیستانی به سایر نقاط کشور شده است.
اجرای طرح لوله کشی 46 هزار هکتاری در منطقه سیستان، حفر چاه ژرف، مطالعه طرح انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان و چندین طرح بزرگ و کوچک دیگر بارقه امیدی در دل مردم ایجاد کرده اما این طرحها تا زمان راه اندازی و بهره برداری مردم از آنها مدت زمانی بطور خواهد انجامید.
تصویب منطقه آزاد سیستان توسط مجلس شورای اسلامی می تواند راه حلی برای جلوگیری از تاثیرات مخرب خشکسالی و نور امیدی برای مردم این دیار باشد.
7311 ** 6081
کپی شد
