گناباد به خصوص بخش کشاورزی این شهرستان جنوبی خراسان رضوی ظرف سالهای گذشته با تبعات ناشی از تغییرات اقلیمی مواجه شده و هم اینک درگیر خشکسالی مزمن و کمبود شدید منابع آبی است. گسترش بیابان، وقوع سیلابهای مخرب، برخاستن ریزگردها و وزش بادهای شدید از تبعات تغییرات اقلیمی در این منطقه است.
هم اینک 231 هزار هکتار از عرصه های طبیعی شهرستان گناباد در قالب چهار کانون فرسایش بادی در وضعیت بحرانی از نظر بیابانزایی قرار دارد و همجواری گناباد با کویرهای مرکزی و لوت عمرانی مزید این شرایط شده است.
از دهه 1370 تاکنون میانگین بارندگی در گناباد 50 میلیمتر کاهش و دمای هوا دو درجه سانتیگراد افزایش یافته و این روند با وجود اقدامها برای مهار کانونهای بحرانی و بیابانزدایی، بروز طوفانهای گرد و غبار را در جنوب خراسان رضوی تشدید کرده است.
خشکسالی در سال زراعی جاری 433 میلیارد و 676 میلیون ریال خسارت به بخش کشاورزی گناباد وارد کرده است. 294 حلقه چاه عمیق با ظرفیت 166 میلیون مترمکعب در گناباد وجود دارد که خشکسالی 20 سال اخیر موجب کاهش شش میلیون مترمکعبی آبدهی آنها شده و این معضل کاهش 9.5 میلیون مترمکعبی 106 دهنه چشمه این شهرستان را به همراه داشته است.
همچنین 599 رشته قنات با ظرفیت 75 میلیون مترمکعب در گناباد وجود دارد که به دلیل خشکسالی سالهای گذشته میزان برداشت آنها نیز 51 میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
با توجه به اهمیت این موضوع میزگردی با حضور نعمت غفوری کاخکی معاون فنی، اسماعیل قربانی مسئول طرح و برنامه، غلامحسین کوشافر رئیس اداره آب و خاک، حسین زارع حسینی مسئول اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی، محمد اصغری دبیر هیات اجرایی نظام صنفی کشاورزی، محمد قیصری رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، احمد تمامگر رئیس اداره منابع آب و دکتر سید فرشید فرزین استاد دانشگاه و تولید کننده بخش کشاورزی گناباد برگزار شد.
* تغییرات اقلیمی تهدیدکننده بخش کشاورزی
رئیس اداره منابع آب گناباد و بجستان در این میزگرد گفت: تغییرات اقلیمی از جمله خشکسالی و کمبود بارندگی موجب کاهش شدید و افت سفره های آب زیرزمینی در این منطقه شده است. بارندگیهای سیل آسا و نقطه ای و بارشهای سیلابی موجب هدررفت آب در نقاط فاقد پوشش گیاهی و جذب نشدن در زمین شده و از دسترس بهره برداران این بخش خارج می شود.
احمد تمامگر افزود: همچنین تغییرات اقلیمی و نوسانات دمایی منجر به افزایش درجه حرارت، کمبود رطوبت، کاهش شدید تغذیه سفره های آب زیرزمینی و پیشروی جبهه آب شور در گناباد شده است. ظرف 18 سال اخیر سالانه بطور متوسط 15 تا 30 سانتیمتر آب دشتهای این شهرستان افت داشته است.
وی ادامه داد: افزایش شوری آب دشت گناباد از شش هزار تای هفت هزار به 22 هزار درجه از دیگر تبعات مهم تغییرات اقلیمی در این شهرستان به شمار می رود که موجب آلودگی خاک، خشک و غیراقتصادی شدن کشت برخی محصولات کشاورزی شده است.
رئیس اداره منابع آب گناباد و بجستان گفت: برای کاهش تبعات تغییر اقلیم و استفاده بهینه از آب 512 کنتور حجمی هوشمند طی دو سال اخیر بر روی چاههای آب کشاورزی این منطقه نصب شده و موجب کاهش برداشت آب از هشت هزار ساعت قبلی در طول سال به چهار هزار ساعت کنونی شده است.
وی اجرای طرح آبخیزداری سیاه کوه را دیگر اقدام مهم برای کاهش تبعات تغییرات اقلیمی در گناباد ذکر و بیان کرد: در این چارچوب که مطالعات آن به اتمام رسیده برای استفاده بهینه از منابع آبی و تغذیه سفره های زیرزمینی بندسارهایی کوچک و بزرگ به صورت صنعتی در سرشاخه های رودخانه ها احداث می شود و این مهم در احیا برخی قناتها نقش مهمی دارد.
مسئول طرح و برنامه مدیریت جهاد کشاورزی گناباد نیز در ادامه میزگرد ایرنا گفت: تداخلات انسانی، بهره برداری غیرکارشناسی و رعایت نکردن الگوی کشت مطابق با شرایط منطقه ای موجب کاهش پوشش گیاهی و تشدید تبعات تغییرات اقلیمی در بخش کشاورزی این شهرستان شده است.
اسماعیل قربانی افزود: برای کاهش این تبعات باید روی منابع آبی و استفاده بهینه از سیلابها و جهت دهی آنها برای آبیاری بخش کشاورزی بیشتر سرمایه گذاری شود.
مسئول مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گناباد نیز گفت: تغییرات اقلیمی از حدود 100 سال پیش به دلیل گرم شدن تدریجی کره زمین آغاز شده ولی از 20 سال پیش در مناطقی مانند گناباد تشدید شده و کاهش بارندگی و خشکسالی را به همراه داشته است.
یدالله قیصری افزود: افزایش جمعیت، کمبود بارندگی و منابع آبی و کاهش کشت برخی محصولات کشاورزی در نقاط مختلف موجب ناپایداری بخش کشاورزی شده لذا باید با برنامه ریزی صحیح و تعادل بخشی بین تولید و مصرف این معضل را کاهش داد.
مسئول تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد هم گفت: تغییرات اقلیمی و افزایش دمای هوا باعث افزایش سرعت رشد گیاهان می شود و با کاهش دوره رشد میزان تولید محصول کاهش می یابد. از طرف دیگر افزایش دما هوا و نبود سرمای مناسب بر گل دهی محصولات تاثیر منفی دارد.
زارع حسینی افزود: خشکسالی، کمبود منابع آب، افزایش ریزگردها، شوری آب و به طبع آن افزایش آفتها موجب شده برخی محصولات کشاورزی در سالهای گذشته بازدهی لازم را نداشته و به ثمر ننشینند. همچنین زمان کشت برخی محصولات مانند گندم از هفت به سه سال کاهش یافته است.
وی ادامه داد: با توجه به این معضل برخی محصولات کشاورزی کم آب طلب با بازدهی بهتر در یک دوره زمانی مشخص جایگزین شده اند و برای کاهش خسارت ناشی از آفات نیز ضمن استفاده از روشهای بیولوژیک دوره های آموزشی برای کشاورزان در طول سال برگزار می شود.
مسئول اداره فنی و زیربنایی آب و خاک مدیریت جهاد کشاورزی گناباد نیز در ادامه میزگرد ایرنا گفت: تغییرات اقلیمی، آلایندگی، گازهای گلخانه ای و انرژیهای فسیلی موجب کمبود بارندگی و تشدید خشکسالی در سالهای گذشته شده که تهدیدی جدی برای بخش کشاورزی است.
غلامحسین کوشافر افزود: مدیریت جهاد کشاورزی گناباد با اجرای طرحهای احیا، مرمت و بهینه سازی قناتها برای کاهش این تبعات تلاش می کند که از جمله آن می توان به اجرای 84 طرح در قالب 100 کیلومتر لوله گذاری با هزینه 90 میلیارد ریال با مشارکت مردم و دولت اشاره کرد.
وی احیا 52 رشته قنات با هزینه 20 میلیارد ریال، 16 طرح احداث استخر و لوله گذاری به طول هشت هزار و 400 متر را دیگر اقدامات مهم جهاد کشاورزی گناباد در این زمینه طی یک سال گذشته ذکر کرد.
استاد دانشگاه آزاد اسلامی، تولیدکننده و پژوهشگر کشاورزی گناباد نیز تغییرات اقلیمی را واکنش منفی به ضرباتی توصیف کرد که انسانها بر پیکره طبیعت وارد کرده اند.
دکتر سید فرشید وزین افزود: توسعه صنعتی موجب افزایش حجم گاز کربنیک در جو و سبب کاهش بارندگی و کمبود منابع آبی شده لذا باید با اقدامات اکولوژیک تاثیرات منفی آن را کاهش داد.
وی استفاده مداوم، غیرکارشناسی و برنامه ریزی نشده از سموم را دیگر مشکل بخش کشاورزی ذکر و بیان کرد: باید ضمن جلوگیری از هدررفت سیلابها و روان آبها از آنها برای تامین منابع آبی این بخش استفاده بهینه کرد.
معاون فنی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد هم در ادامه میزگرد ایرنا گفت: خشکسالی و کمبود منابع آبی موجب شده تعدادی از بهره برداران بخش کشاورزی به سمت دامپروری سوق یابند ولی با توجه به کمبود زمین مستعد برای چرای دام با مشکلات بیشتری دست به گریبان هستند.
نعمت غفوری کاخکی افزود: افزایش شوری منابع آبی علاوه بر کاهش کیفیت محصولات کشاورزی منجر به حذف برخی ارقام از گردونه تولید شده و تاکنون از ظرفیتهای مراکز علمی و تحقیقاتی ودانشگاهی و بخش خصوصی برای کاهش تبعات تغییرات اقلیمی در بخش کشاورزی به خوبی استفاده نشده و از آن غفلت شده است.
وی ادامه داد: با توجه به موقعیت گناباد از نظر کشت گیاهان دارویی و وجود ارقام شاخص خودرو در آن مدیریت جهاد کشاورزی در قالب تفاهمنامه ای با مجتمع آموزش عالی، دانشگاه فردوسی مشهد و مرکز تحقیقات کشاورزی از همین ظرفیت برای تقویت بخش کشاورزی بهره می گیرد.
رئیس نظام صنفی کشاورزی گناباد هم گفت: به دلیل تنگناهای ناشی از تغییرات اقلیمی، دولت برخی موارد با پرداخت یارانه از فعالان بخش کشاورزی حمایت می کند و همین موجب شده کشاورزی به صورت کامل متکی به دولت شود و از استقلال خود فاصله بگیرد و بدون کمک دولت تولید مقرون به صرفه نباشد.
وی افزود: نصب کنتورهای حجمی هم تاثیر مطلوبی بر کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی نداشته و بیشتر منجر به افزایش استفاده از راهها و حفر چاههای غیرمجاز شده است لذا باید با فرهنگ سازی مردم را ترغیب به بهره برداری مناسب از منابع کرد.
* جلب مشارکت مردم ضروری است
مسئول طرح و برنامه مدیریت جهاد کشاورزی گناباد در ادامه میزگرد ایرنا گفت: جلب مشارکت مردم در هر بخشی نتایج مثبتی به دنبال دارد. در بخش کشاورزی هم عنایت به این مهم در کاهش تبعات خشکسالی و کمبود منابع آبی موثر است و تشکلهای غیردولتی ظرفیت مهمی در این زمینه محسوب می شوند.
اسماعیل قربانی افزود: فعالیت در بخش کشاورزی در گذشته بیشتر به صورت یکپارچه و مشارکتی بود ولی هم اکنون به صورت پراکنده صورت می گیرد که این مسئله در شرایط تغییرات اقلیمی و خشکسالی و کمبود منابع آبی موجب اتلاف بسیار آب می شود در صورتی که یکپارچه سازی کاهش 30 درصدی اتلاف آب را به همراه دارد.
وی ادامه داد: با هدف شناسنامه دار کردن منابع آبی و استفاده از ظرفیتهای نرم افزاری و سخت افزاری برای شناسایی دقیق این منابع یک تعاونی منابع آبی با اعتبار سه میلیارد و 670 میلیون ریال پارسال در گناباد راه اندازی شد.
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و گناباد هم از قنات به عنوان نمونه کامل استفاده از دانش بومی و مشارکت عمومی برای تامین آب یاد و بیان کرد: این شهرستان از دوران باستان از نقاط شاخص حفر قنات در کشور محسوب می شود و باید این نوع مشارکت هم اکنون نیز برای تامین منابع آب و فعالیتهای این بخش ترویج و نهادینه شود.
یدالله قیصری افزود: باید در شرایط خشکسالی و کمبود منابع آبی برای تامین آب برنامه ریزی بلند مدت 20 تا 50 ساله داشت و برای هر منطقه واحدهای اکولوژیک تعریف و با بهره گیری از دانش بومی و هم افزایی آن با ظرفیتهای منطقه ای از ظرفیت جلب مشارکت مردم برای کاهش مشکلات استفاده کرد.
رئیس اداره منابع آب گناباد و بجستان نیز در ادامه میزگرد ایرنا گفت: شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی با هدف واگذاری مدیریت منابع آب به کشاورزان و کاهش تصدیگری دولت در این بخش ایجاد تشکلهای آب بران را مورد توجه قرار داد. در مرحله نخست این تشکل در کاشمر و نیشابور راه اندازی شده تا در صورت کسب نتایج مطلوب در سایر مناطق مانند گناباد هم راه اندازی می شود.
احمد تمامگر افزود: در این تشکلها که بر اساس الگویی از ژاپن تشکیل می شوند با استفاده از ظرفیتهای بومی و محلی روشهای بهینه مصرف آب بومی سازی شده و توسط کشاورزان و بهره برداران مدیریت می شود و دولت بر حسن اجرای آن نظارت دارد.
حسین زارع حسینی رئیس اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد هم جلب مشارکت عمومی برای توسعه کشتهای گلخانه ای و کشت گیاهان کم آب طلب مانند عناب، زرشک و سماق را از اقدامات مهم برای استفاده بهینه از توان مردمی و بهره برداران برای کاهش تبعات تغییرات اقلیمی در بخش کشاورزی دانست.
غلامحسین کوشافر رئیس اداره فنی و آب و خاک مدیریت جهاد کشاورزی گناباد نیز گفت: بیش از 50 درصد طرحهای این بخش در زمینه های مدیریت مصرف آب و لوله گذاری و طرحهای نوین با مشارکت مردم صورت می گیرد و نیمی از هزینه های آنها را دولت و بقیه را بهره برداران تامین می کنند.
معاون فنی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد هم گفت: میانگین سنی بهره برداران بخش کشاورزی گناباد بیش از 60 سال است. این مسئله بزرگترین چالش این بخش به شمار می رود و مشارکت بهره برداران را تحت تاثیر منفی قرار داده زیرا کشاورزان کهنسال علاقه ای به مشارکت ندارند.
نعمت غفوری کاخکی افزود: نداشتن توجیه اقتصادی فعالیت کشاورزی و دامپروری و نبود توان اقتصادی لازم بین فعالان این بخش به دلیل تداوم 20 ساله خشکسالی در کاهش مشارکت بهره برداران موثر بوده و فعالان این بخش به تدریج به سمت بخشهای خدمات و صنعت سوق می یابند.
وی مقاومت در برابر اجرای طرحهای تغییر الگوی کشت بخش کشاورزی را از دیگر مشکلات این بخش ذکر و بیان کرد: بهره برداران این بخش با میانگین سنی بالا حاضر به خطرپذیری نیستند و این مسئله مشارکت آنها را کاهش می دهد و دولت باید به جای دخالت در کار کشاورزی با اصلاح قوانین تولید و تنظیم بازار بر این بخش نظارت داشته باشد و بیشتر فعالیتها را به بهره برداران واگذار کند.
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی گناباد هم در ادامه میزگرد ایرنا گفت: در سالهای گذشته اداره ترویج و مشارکتهای مردمی در ادارات جهاد کشاورزی وجود داشت ولی در طرح تفضیلی وزارت جهاد کشاورزی این بخش تنها به اداره ترویج تغییر یافته و هم اکنون توجه خاصی به مشارکتهای مردمی صورت نمی گیرد و اعتبارات خاصی هم برای آن در نظر گرفته نشده است.
محمد اصغری با اشاره به اینکه مشارکتهای مردمی باید منطبق بر اقدامات کارشناسی و هدفمند صورت گیرد افزود: در سالهای گذشته 70 میلیارد ریال برای اجرای طرح یکپارچه سازی زمینهای کشاورزی در منطقه شوراب گناباد هزینه شد ولی چون مشارکت فوق هدفمند و مطابق با مسائل و مشکلات و راههای مقابله بر این تنگناها نبود بعد از مدتی متوقف شد.
* فناوریهای نوین ضرورت کاهش تبعات تغییرات اقلیمی
رئیس اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد گفت: استفاده از فناوریهای نوین اقدام بسیار مهم در کاهش مشکلات و تبعات خشکسالی و کمبود منابع آبی در بخش کشاورزی به شمار می رود و ضمن استفاده حداکثری از ظرفیتهای موجود اشتغالزایی خوبی به دنبال دارد. از مصادیق بارز این اقدامات می توان به توسعه کشتهای گلخانه ای اشاره کرد.
حسین زارع حسینی توسعه کشت گلخانه ای و کم آب طلب مانند آلوئه ورا و گل محمدی و جلب مشارکت مردم را در این بخش از رویکردهای مهم برای توسعه فناوریهای نوین در گناباد ذکر و بیان کرد: 20 هکتار از زمینهای کشاورزی این شهرستان طی سال زراعی جاری زیر کشت گلخانه ای رفته و نتایج خوبی به دنبال داشته است.
رئیس اداره فنی و آب و خاک مدیریت جهاد کشاورزی گناباد نیز گفت: ساماندهی زمین برای احداث استخر و کانال و اجرای 16 طرح لوله گذاری به طول هشت هزار و 400 متر اقداماتی در مسیر توسعه فناوریهای نوین کشاورزی در گناباد طی امسال هستند.
کوشافر افزود: احداث دو کانال و استخر در مجموع هزار مترمکعبی در حال اجرا و انعقاد تفاهم است. 76 میلیارد و 500 میلیون ریال نیز از محل اعتبارات دو سال گذشته برای اجرای طرحهای سامانه نوین آبیاری کم فشار در گناباد اختصاص یافته که با اجرای آنها به ازای هر هکتار کیلومتر لوله گذاری سالانه حدود پنج هزار مترمکعب در مصرف آب صرفه جویی می شود.
معاون فنی مدیریت جهاد کشاوری گناباد هم پایه اصلی مشارکت مردم در اجرای طرحهای نوین آبیاری را مسائل مالی ذکر و بیان کرد: بخاطر تداوم پدیده خشکسالی توان اقتصادی بهره برداران کشاورزی ضعیف شده و موجب کاهش مشارکت آنان شده است.
وی افزود: بومی سازی و توجه به ظرفیتهای بخشهای دانشگاهی و علمی فناوری لازمه موفقیت فعالیتهای این بخش است لذا باید با هم افزایی بخشهای مختلف در این زمینه تلاش کرد.
34 هزار بهره بردار بخش کشاورزی گناباد با 20 هزار هکتار کشتزار آبی، 1700 هکتار دیمزار و 500 هزار راس دام سالانه 87 هزار تن محصولات زراعی، باغی و دامی تولید و روانه بازار مصرف می کنند. گناباد در فاصله 287 کیلومتری جنوب مشهد واقع است.
2095/1858
انتهای پیام هم اینک 231 هزار هکتار از عرصه های طبیعی شهرستان گناباد در قالب چهار کانون فرسایش بادی در وضعیت بحرانی از نظر بیابانزایی قرار دارد و همجواری گناباد با کویرهای مرکزی و لوت عمرانی مزید این شرایط شده است.
از دهه 1370 تاکنون میانگین بارندگی در گناباد 50 میلیمتر کاهش و دمای هوا دو درجه سانتیگراد افزایش یافته و این روند با وجود اقدامها برای مهار کانونهای بحرانی و بیابانزدایی، بروز طوفانهای گرد و غبار را در جنوب خراسان رضوی تشدید کرده است.
خشکسالی در سال زراعی جاری 433 میلیارد و 676 میلیون ریال خسارت به بخش کشاورزی گناباد وارد کرده است. 294 حلقه چاه عمیق با ظرفیت 166 میلیون مترمکعب در گناباد وجود دارد که خشکسالی 20 سال اخیر موجب کاهش شش میلیون مترمکعبی آبدهی آنها شده و این معضل کاهش 9.5 میلیون مترمکعبی 106 دهنه چشمه این شهرستان را به همراه داشته است.
همچنین 599 رشته قنات با ظرفیت 75 میلیون مترمکعب در گناباد وجود دارد که به دلیل خشکسالی سالهای گذشته میزان برداشت آنها نیز 51 میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
با توجه به اهمیت این موضوع میزگردی با حضور نعمت غفوری کاخکی معاون فنی، اسماعیل قربانی مسئول طرح و برنامه، غلامحسین کوشافر رئیس اداره آب و خاک، حسین زارع حسینی مسئول اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی، محمد اصغری دبیر هیات اجرایی نظام صنفی کشاورزی، محمد قیصری رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، احمد تمامگر رئیس اداره منابع آب و دکتر سید فرشید فرزین استاد دانشگاه و تولید کننده بخش کشاورزی گناباد برگزار شد.
* تغییرات اقلیمی تهدیدکننده بخش کشاورزی
رئیس اداره منابع آب گناباد و بجستان در این میزگرد گفت: تغییرات اقلیمی از جمله خشکسالی و کمبود بارندگی موجب کاهش شدید و افت سفره های آب زیرزمینی در این منطقه شده است. بارندگیهای سیل آسا و نقطه ای و بارشهای سیلابی موجب هدررفت آب در نقاط فاقد پوشش گیاهی و جذب نشدن در زمین شده و از دسترس بهره برداران این بخش خارج می شود.
احمد تمامگر افزود: همچنین تغییرات اقلیمی و نوسانات دمایی منجر به افزایش درجه حرارت، کمبود رطوبت، کاهش شدید تغذیه سفره های آب زیرزمینی و پیشروی جبهه آب شور در گناباد شده است. ظرف 18 سال اخیر سالانه بطور متوسط 15 تا 30 سانتیمتر آب دشتهای این شهرستان افت داشته است.
وی ادامه داد: افزایش شوری آب دشت گناباد از شش هزار تای هفت هزار به 22 هزار درجه از دیگر تبعات مهم تغییرات اقلیمی در این شهرستان به شمار می رود که موجب آلودگی خاک، خشک و غیراقتصادی شدن کشت برخی محصولات کشاورزی شده است.
رئیس اداره منابع آب گناباد و بجستان گفت: برای کاهش تبعات تغییر اقلیم و استفاده بهینه از آب 512 کنتور حجمی هوشمند طی دو سال اخیر بر روی چاههای آب کشاورزی این منطقه نصب شده و موجب کاهش برداشت آب از هشت هزار ساعت قبلی در طول سال به چهار هزار ساعت کنونی شده است.
وی اجرای طرح آبخیزداری سیاه کوه را دیگر اقدام مهم برای کاهش تبعات تغییرات اقلیمی در گناباد ذکر و بیان کرد: در این چارچوب که مطالعات آن به اتمام رسیده برای استفاده بهینه از منابع آبی و تغذیه سفره های زیرزمینی بندسارهایی کوچک و بزرگ به صورت صنعتی در سرشاخه های رودخانه ها احداث می شود و این مهم در احیا برخی قناتها نقش مهمی دارد.
مسئول طرح و برنامه مدیریت جهاد کشاورزی گناباد نیز در ادامه میزگرد ایرنا گفت: تداخلات انسانی، بهره برداری غیرکارشناسی و رعایت نکردن الگوی کشت مطابق با شرایط منطقه ای موجب کاهش پوشش گیاهی و تشدید تبعات تغییرات اقلیمی در بخش کشاورزی این شهرستان شده است.
اسماعیل قربانی افزود: برای کاهش این تبعات باید روی منابع آبی و استفاده بهینه از سیلابها و جهت دهی آنها برای آبیاری بخش کشاورزی بیشتر سرمایه گذاری شود.
مسئول مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گناباد نیز گفت: تغییرات اقلیمی از حدود 100 سال پیش به دلیل گرم شدن تدریجی کره زمین آغاز شده ولی از 20 سال پیش در مناطقی مانند گناباد تشدید شده و کاهش بارندگی و خشکسالی را به همراه داشته است.
یدالله قیصری افزود: افزایش جمعیت، کمبود بارندگی و منابع آبی و کاهش کشت برخی محصولات کشاورزی در نقاط مختلف موجب ناپایداری بخش کشاورزی شده لذا باید با برنامه ریزی صحیح و تعادل بخشی بین تولید و مصرف این معضل را کاهش داد.
مسئول تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد هم گفت: تغییرات اقلیمی و افزایش دمای هوا باعث افزایش سرعت رشد گیاهان می شود و با کاهش دوره رشد میزان تولید محصول کاهش می یابد. از طرف دیگر افزایش دما هوا و نبود سرمای مناسب بر گل دهی محصولات تاثیر منفی دارد.
زارع حسینی افزود: خشکسالی، کمبود منابع آب، افزایش ریزگردها، شوری آب و به طبع آن افزایش آفتها موجب شده برخی محصولات کشاورزی در سالهای گذشته بازدهی لازم را نداشته و به ثمر ننشینند. همچنین زمان کشت برخی محصولات مانند گندم از هفت به سه سال کاهش یافته است.
وی ادامه داد: با توجه به این معضل برخی محصولات کشاورزی کم آب طلب با بازدهی بهتر در یک دوره زمانی مشخص جایگزین شده اند و برای کاهش خسارت ناشی از آفات نیز ضمن استفاده از روشهای بیولوژیک دوره های آموزشی برای کشاورزان در طول سال برگزار می شود.
مسئول اداره فنی و زیربنایی آب و خاک مدیریت جهاد کشاورزی گناباد نیز در ادامه میزگرد ایرنا گفت: تغییرات اقلیمی، آلایندگی، گازهای گلخانه ای و انرژیهای فسیلی موجب کمبود بارندگی و تشدید خشکسالی در سالهای گذشته شده که تهدیدی جدی برای بخش کشاورزی است.
غلامحسین کوشافر افزود: مدیریت جهاد کشاورزی گناباد با اجرای طرحهای احیا، مرمت و بهینه سازی قناتها برای کاهش این تبعات تلاش می کند که از جمله آن می توان به اجرای 84 طرح در قالب 100 کیلومتر لوله گذاری با هزینه 90 میلیارد ریال با مشارکت مردم و دولت اشاره کرد.
وی احیا 52 رشته قنات با هزینه 20 میلیارد ریال، 16 طرح احداث استخر و لوله گذاری به طول هشت هزار و 400 متر را دیگر اقدامات مهم جهاد کشاورزی گناباد در این زمینه طی یک سال گذشته ذکر کرد.
استاد دانشگاه آزاد اسلامی، تولیدکننده و پژوهشگر کشاورزی گناباد نیز تغییرات اقلیمی را واکنش منفی به ضرباتی توصیف کرد که انسانها بر پیکره طبیعت وارد کرده اند.
دکتر سید فرشید وزین افزود: توسعه صنعتی موجب افزایش حجم گاز کربنیک در جو و سبب کاهش بارندگی و کمبود منابع آبی شده لذا باید با اقدامات اکولوژیک تاثیرات منفی آن را کاهش داد.
وی استفاده مداوم، غیرکارشناسی و برنامه ریزی نشده از سموم را دیگر مشکل بخش کشاورزی ذکر و بیان کرد: باید ضمن جلوگیری از هدررفت سیلابها و روان آبها از آنها برای تامین منابع آبی این بخش استفاده بهینه کرد.
معاون فنی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد هم در ادامه میزگرد ایرنا گفت: خشکسالی و کمبود منابع آبی موجب شده تعدادی از بهره برداران بخش کشاورزی به سمت دامپروری سوق یابند ولی با توجه به کمبود زمین مستعد برای چرای دام با مشکلات بیشتری دست به گریبان هستند.
نعمت غفوری کاخکی افزود: افزایش شوری منابع آبی علاوه بر کاهش کیفیت محصولات کشاورزی منجر به حذف برخی ارقام از گردونه تولید شده و تاکنون از ظرفیتهای مراکز علمی و تحقیقاتی ودانشگاهی و بخش خصوصی برای کاهش تبعات تغییرات اقلیمی در بخش کشاورزی به خوبی استفاده نشده و از آن غفلت شده است.
وی ادامه داد: با توجه به موقعیت گناباد از نظر کشت گیاهان دارویی و وجود ارقام شاخص خودرو در آن مدیریت جهاد کشاورزی در قالب تفاهمنامه ای با مجتمع آموزش عالی، دانشگاه فردوسی مشهد و مرکز تحقیقات کشاورزی از همین ظرفیت برای تقویت بخش کشاورزی بهره می گیرد.
رئیس نظام صنفی کشاورزی گناباد هم گفت: به دلیل تنگناهای ناشی از تغییرات اقلیمی، دولت برخی موارد با پرداخت یارانه از فعالان بخش کشاورزی حمایت می کند و همین موجب شده کشاورزی به صورت کامل متکی به دولت شود و از استقلال خود فاصله بگیرد و بدون کمک دولت تولید مقرون به صرفه نباشد.
وی افزود: نصب کنتورهای حجمی هم تاثیر مطلوبی بر کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی نداشته و بیشتر منجر به افزایش استفاده از راهها و حفر چاههای غیرمجاز شده است لذا باید با فرهنگ سازی مردم را ترغیب به بهره برداری مناسب از منابع کرد.
* جلب مشارکت مردم ضروری است
مسئول طرح و برنامه مدیریت جهاد کشاورزی گناباد در ادامه میزگرد ایرنا گفت: جلب مشارکت مردم در هر بخشی نتایج مثبتی به دنبال دارد. در بخش کشاورزی هم عنایت به این مهم در کاهش تبعات خشکسالی و کمبود منابع آبی موثر است و تشکلهای غیردولتی ظرفیت مهمی در این زمینه محسوب می شوند.
اسماعیل قربانی افزود: فعالیت در بخش کشاورزی در گذشته بیشتر به صورت یکپارچه و مشارکتی بود ولی هم اکنون به صورت پراکنده صورت می گیرد که این مسئله در شرایط تغییرات اقلیمی و خشکسالی و کمبود منابع آبی موجب اتلاف بسیار آب می شود در صورتی که یکپارچه سازی کاهش 30 درصدی اتلاف آب را به همراه دارد.
وی ادامه داد: با هدف شناسنامه دار کردن منابع آبی و استفاده از ظرفیتهای نرم افزاری و سخت افزاری برای شناسایی دقیق این منابع یک تعاونی منابع آبی با اعتبار سه میلیارد و 670 میلیون ریال پارسال در گناباد راه اندازی شد.
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و گناباد هم از قنات به عنوان نمونه کامل استفاده از دانش بومی و مشارکت عمومی برای تامین آب یاد و بیان کرد: این شهرستان از دوران باستان از نقاط شاخص حفر قنات در کشور محسوب می شود و باید این نوع مشارکت هم اکنون نیز برای تامین منابع آب و فعالیتهای این بخش ترویج و نهادینه شود.
یدالله قیصری افزود: باید در شرایط خشکسالی و کمبود منابع آبی برای تامین آب برنامه ریزی بلند مدت 20 تا 50 ساله داشت و برای هر منطقه واحدهای اکولوژیک تعریف و با بهره گیری از دانش بومی و هم افزایی آن با ظرفیتهای منطقه ای از ظرفیت جلب مشارکت مردم برای کاهش مشکلات استفاده کرد.
رئیس اداره منابع آب گناباد و بجستان نیز در ادامه میزگرد ایرنا گفت: شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی با هدف واگذاری مدیریت منابع آب به کشاورزان و کاهش تصدیگری دولت در این بخش ایجاد تشکلهای آب بران را مورد توجه قرار داد. در مرحله نخست این تشکل در کاشمر و نیشابور راه اندازی شده تا در صورت کسب نتایج مطلوب در سایر مناطق مانند گناباد هم راه اندازی می شود.
احمد تمامگر افزود: در این تشکلها که بر اساس الگویی از ژاپن تشکیل می شوند با استفاده از ظرفیتهای بومی و محلی روشهای بهینه مصرف آب بومی سازی شده و توسط کشاورزان و بهره برداران مدیریت می شود و دولت بر حسن اجرای آن نظارت دارد.
حسین زارع حسینی رئیس اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد هم جلب مشارکت عمومی برای توسعه کشتهای گلخانه ای و کشت گیاهان کم آب طلب مانند عناب، زرشک و سماق را از اقدامات مهم برای استفاده بهینه از توان مردمی و بهره برداران برای کاهش تبعات تغییرات اقلیمی در بخش کشاورزی دانست.
غلامحسین کوشافر رئیس اداره فنی و آب و خاک مدیریت جهاد کشاورزی گناباد نیز گفت: بیش از 50 درصد طرحهای این بخش در زمینه های مدیریت مصرف آب و لوله گذاری و طرحهای نوین با مشارکت مردم صورت می گیرد و نیمی از هزینه های آنها را دولت و بقیه را بهره برداران تامین می کنند.
معاون فنی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد هم گفت: میانگین سنی بهره برداران بخش کشاورزی گناباد بیش از 60 سال است. این مسئله بزرگترین چالش این بخش به شمار می رود و مشارکت بهره برداران را تحت تاثیر منفی قرار داده زیرا کشاورزان کهنسال علاقه ای به مشارکت ندارند.
نعمت غفوری کاخکی افزود: نداشتن توجیه اقتصادی فعالیت کشاورزی و دامپروری و نبود توان اقتصادی لازم بین فعالان این بخش به دلیل تداوم 20 ساله خشکسالی در کاهش مشارکت بهره برداران موثر بوده و فعالان این بخش به تدریج به سمت بخشهای خدمات و صنعت سوق می یابند.
وی مقاومت در برابر اجرای طرحهای تغییر الگوی کشت بخش کشاورزی را از دیگر مشکلات این بخش ذکر و بیان کرد: بهره برداران این بخش با میانگین سنی بالا حاضر به خطرپذیری نیستند و این مسئله مشارکت آنها را کاهش می دهد و دولت باید به جای دخالت در کار کشاورزی با اصلاح قوانین تولید و تنظیم بازار بر این بخش نظارت داشته باشد و بیشتر فعالیتها را به بهره برداران واگذار کند.
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی گناباد هم در ادامه میزگرد ایرنا گفت: در سالهای گذشته اداره ترویج و مشارکتهای مردمی در ادارات جهاد کشاورزی وجود داشت ولی در طرح تفضیلی وزارت جهاد کشاورزی این بخش تنها به اداره ترویج تغییر یافته و هم اکنون توجه خاصی به مشارکتهای مردمی صورت نمی گیرد و اعتبارات خاصی هم برای آن در نظر گرفته نشده است.
محمد اصغری با اشاره به اینکه مشارکتهای مردمی باید منطبق بر اقدامات کارشناسی و هدفمند صورت گیرد افزود: در سالهای گذشته 70 میلیارد ریال برای اجرای طرح یکپارچه سازی زمینهای کشاورزی در منطقه شوراب گناباد هزینه شد ولی چون مشارکت فوق هدفمند و مطابق با مسائل و مشکلات و راههای مقابله بر این تنگناها نبود بعد از مدتی متوقف شد.
* فناوریهای نوین ضرورت کاهش تبعات تغییرات اقلیمی
رئیس اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد گفت: استفاده از فناوریهای نوین اقدام بسیار مهم در کاهش مشکلات و تبعات خشکسالی و کمبود منابع آبی در بخش کشاورزی به شمار می رود و ضمن استفاده حداکثری از ظرفیتهای موجود اشتغالزایی خوبی به دنبال دارد. از مصادیق بارز این اقدامات می توان به توسعه کشتهای گلخانه ای اشاره کرد.
حسین زارع حسینی توسعه کشت گلخانه ای و کم آب طلب مانند آلوئه ورا و گل محمدی و جلب مشارکت مردم را در این بخش از رویکردهای مهم برای توسعه فناوریهای نوین در گناباد ذکر و بیان کرد: 20 هکتار از زمینهای کشاورزی این شهرستان طی سال زراعی جاری زیر کشت گلخانه ای رفته و نتایج خوبی به دنبال داشته است.
رئیس اداره فنی و آب و خاک مدیریت جهاد کشاورزی گناباد نیز گفت: ساماندهی زمین برای احداث استخر و کانال و اجرای 16 طرح لوله گذاری به طول هشت هزار و 400 متر اقداماتی در مسیر توسعه فناوریهای نوین کشاورزی در گناباد طی امسال هستند.
کوشافر افزود: احداث دو کانال و استخر در مجموع هزار مترمکعبی در حال اجرا و انعقاد تفاهم است. 76 میلیارد و 500 میلیون ریال نیز از محل اعتبارات دو سال گذشته برای اجرای طرحهای سامانه نوین آبیاری کم فشار در گناباد اختصاص یافته که با اجرای آنها به ازای هر هکتار کیلومتر لوله گذاری سالانه حدود پنج هزار مترمکعب در مصرف آب صرفه جویی می شود.
معاون فنی مدیریت جهاد کشاوری گناباد هم پایه اصلی مشارکت مردم در اجرای طرحهای نوین آبیاری را مسائل مالی ذکر و بیان کرد: بخاطر تداوم پدیده خشکسالی توان اقتصادی بهره برداران کشاورزی ضعیف شده و موجب کاهش مشارکت آنان شده است.
وی افزود: بومی سازی و توجه به ظرفیتهای بخشهای دانشگاهی و علمی فناوری لازمه موفقیت فعالیتهای این بخش است لذا باید با هم افزایی بخشهای مختلف در این زمینه تلاش کرد.
34 هزار بهره بردار بخش کشاورزی گناباد با 20 هزار هکتار کشتزار آبی، 1700 هکتار دیمزار و 500 هزار راس دام سالانه 87 هزار تن محصولات زراعی، باغی و دامی تولید و روانه بازار مصرف می کنند. گناباد در فاصله 287 کیلومتری جنوب مشهد واقع است.
2095/1858
کپی شد
