چرا آیت الله العظمی اراکی از پذیرش مرجعیت امتناع می کرد؟/علت تنفیذ احکام صادره از طرف امام به وسیله وی چه بود؟

به گزارش جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که به لطف روح بزرگشان مفید فایده افتد. مطلب کوتاه زیر درباره زندگی یکی از مراجع تقلید معاصر است که او را آخرین حلقه مراجع از شاگردان شیخ عبدالکریم حائری برشمرده اند. این مطلب که از سایت ویکی فقه استخراج شده درباره آیت الله العظمی شیخ محمدعلی اراکی است:

آیت الله العظمی شیخ محمد علی اراکی (۱۳۱۲-۱۴۱۵ق) از مراجع تقلید شیعه. او حدود ۳۰ سال امام جماعت مسجد امام حسن عسکری(ع) قم بود. وی همچنین نماز جمعه را واجب می‌ دانست و در همین مسجد نماز جمعه اقامه می‌ کرد. وی در تأسیس حوزه علمیه قم نقش مهمی داشت.

گفته‌اند با اینکه بیش از ۴۰ سال از اجتهاد او می‌گذشت، از روی تواضع، مرجعیت را به دیگران واگذار می‌ کرد.

وی آخرین حلقه از مراجعی بود که از نسل شاگردان شیخ عبدالکریم حائری بودند و بعد از وفات او مرجعیت به شاگردان آیت الله خویی، آیت الله گلپایگانی و امام خمینی منتقل شد.

آیات شیخ عبدالکریم حائری مؤسس حوزه علمیه قم، باجناق و سید محمدتقی خوانساری داماد او بوده است.[۱]

زندگینامه آیت الله شیخ محمدعلی اراکی

ولادت و خانواده

آیت‌الله محمدعلی اراکی در ۲۴ جمادی‌الثانی ۱۳۱۲ هجری قمری در شهر اراک به دنیا آمد.[۲]

پدرش حجت الاسلام احمد آقا، مشهور به میرزاآقا و میرزا آقا فراهانی از اهالی مصلح آباد فراهان و شاگرد ملا محمدابراهیم انجدانی و مادرش علویه آغابیگم، دختر سید عقیل و از نوادگان سید حسن واقف از نوادگان امام زین العابدین(ع) بود.[۳]

تحصیلات و اساتید

آیت‌الله اراکی در ۱۱ یا ۱۲ سالگی، خواندن و نوشتن را توسط آقاعماد، شوهر خواهر خود فراگرفت. سپس در درس آقا شیخ جعفر حاضر شد، قسمتی از سطح را نزد وی آموخت و بقیۀ کتاب‌ های درسی را نزد شیخ عباس ادریس آبادی فراگرفت.[۴]

او نزد محمدباقر اراکی سلطان آبادی، مشهور به سلطان العلمای اراکی (۱۳۸۲ق)، شرح منظومه ملاهادی سبزواری را فراگرفت. از دیگر اساتید او آقا نورالدین اراکی (۱۳۴۰ق) بود.[۵]

ایشان از ۲۰ سالگی در درس آیت الله عبدالکریم حائری یزدی شرکت کرده و به مدت ۸ سال در اراک از او بهره برد.

آیت الله اراکی مباحث طهارت و نکاح را نزد آیت الله سید محمدتقی خوانساری (۱۳۷۱ق) فراگرفت.[۶]

تدریس و شاگردان

وی پس از درگذشت آیت الله خوانساری، به تدریس نکاح، مکاسب محرمه، بیع، خیارات، طهارت، اجاره و حج پرداخت و بعد از ظهرها در مدرسه فیضیه، خارج اصول تدریس می‌ کرد.[۷] برخی از شاگردان ایشان عبارتند از:

اقدامات اجتماعی و سیاسی آیت الله اراکی

او در تأسیس حوزه علمیه قم، آیت الله حائری را همراهی کرد.[۱۰]

آیت الله اراکی نماز جمعه را واجب می‌ دانست، پس از درگذشت آیت الله خوانساری، حدود بیست سال (۱۳۷۷-۱۳۹۹ق) در مسجد امام حسن عسکری قم اقامه نماز جمعه کرد. او همچنین حدود ۳۵ سال در مکان‌ هایی همچون کنار مقبره عبدالکریم حائری، بقعه شاه عباس (مسجد امام خمینی) و مدرسه فیضیه به اقامه نماز جماعت می‌ پرداخت.

بعد از آمدن آیت الله بروجردی به قم، وی به همراه آیت الله خوانساری مسئله قیام و مبارزه علیه اعمال خلاف شرع دوره پهلوی دوم را با آیت الله بروجردی مطرح کردند.[۱۱]

درباره ماده حذف قسم به قرآن در لایحه انجمن‌ های ایالتی و ولایتی، وی اعلامیه‌ ای را در آذر ۱۳۴۱ش صادر کرد و طی آن، الغای صریح آن را به علت عدم تطابق با موازین شرع، عدم رضایت مردم و نگرانی عموم مسلمین از کم‌رنگ شدن مظاهر دینی در جامعه خواستار شد.[۱۲]

یکی از اقدامات وی، تنفیذ احکام صادره از سوی امام خمینی بود؛ که در پاسخ به نامه جمعی از نمایندگان امام، که نظر وی را راجع به "اجازات کتبی امور حسبیه و اخذ وجوه شرعیه " که امام خمینی به ائمه جمعه و علمای مورد اعتمادشان در حوزه علمیه قم و شهرستان‌ها داده‌اند، خواستار شده بودند، پاسخ داد که "اینجانب کلیه اجازات کتبی را که حضرت امام به نمایندگان و علمای مورد اعتمادشان داده‌اند، به همان کیفیت تنفیذ می‌ نمایم."[۱۳]

آثار علمی

آثار به جای مانده از او شامل تقریرات و تألیفات است.

تقریرات: تقریر بحث آیت الله شیخ محمد سلطان العلما، تقریر درس فقه آیت الله عبدالکریم حائری و تقریر درس فقه آیت الله سید محمد تقی خوانساری (کتاب الطهاره).

تألیفات: توضیح المسائل، حاشیه بر دررالفوائد شیخ عبدالکریم حائری، حاشیه بر عروة الوثقی، رساله استفتائات، کتاب النکاح و الطلاق، کتاب الصلاة و مقدمه بر تفسیر "القرآن و العقل " از استادش نورالدین اراکی.[۱۴]

مرجعیت آیت الله اراکی

با وجود اینکه وی مجتهد بزرگی بود و تعلیقه‌اش بر عروة الوثقی، بیش از ۴۰ سال پیش تدوین شده بود، اما به خاطر تواضعی که داشت، مرجعیت را به دیگران واگذار می‌ کرد. اما پس از درگذشت امام خمینی، علمای بسیاری از شهرها، به ویژه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، مقلدان امام خمینی را به آیت الله گلپایگانی و آیت الله اراکی ارجاع دادند و پس از درگذشت آیت الله خویی و آیت الله گلپایگانی، مرجعیت تقلید در آیت الله اراکی متعین شد.[۱۵]

آیت الله اراکی آخرین حلقه از مراجعی بود که از نسل شاگردان آیت الله شیخ عبدالکریم حائری بودند و بعد از وفات وی مرجعیت به شاگردان آیت الله خویی، آیت الله گلپایگانی و امام خمینی منتقل شد. بعد از درگذشت آیت الله اراکی مرجعیت از حالت تک‌مرجعی خارج شد.

فرزندان آیت الله العظمی اراکی

آیت الله اراکی سه پسر به نام‌ های ابراهیم، ابوالحسن و علی داشت که ابوالحسن مصلحی از مجتهدان حوزه علمیه قم بوده است. همچنین دو تن از دختران وی همسر آیت الله سید محمدتقی خوانساری بوده‌ اند که بعد از درگذشت یکی، دیگری به عقد آیت الله خوانساری درآمده است.

درگذشت

آیت الله اراکی در اول آبان سال ۱۳۷۳ش بر اثر ضایعه عروقی در بیمارستان بستری شد و در نیمه شب سه شنبه، ۸ آذر ۱۳۷۳ (۲۵ جمادی‌الثانی ۱۴۱۵ ه.ق) درگذشت. آیت الله محمدتقی بهجت بر پیکرش نماز خواند و در جوار حرم حضرت معصومه(س) در کنار قبور آیات عبدالکریم حائری و سید محمدتقی خوانساری دفن شد.

پانویس

منابع

• استادی، رضا، یادنامه آیت الله العظمی اراکی، اراک، انجمن علمی ، فرهنگی و هنری استان مرکزی، ۱۳۷۵ش.
• اسناد انقلاب اسلامی، ج اول، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۴ش.
• انصاری قمی، ناصرالدین، «در سوگ حضرت آیت‌الله العظمی اراکی»، نشریه آینه پژوهش، ش ۲۸، آذر و دی ۱۳۷۳ش.
• انصاری قمی، ناصرالدین، «شیخ الفقها و المجتهدین آیت الله العظمی شیخ محمدعلی اراکی»، نشریه مسجد، ش ۱۷، آذر و دی ۱۳۷۳ش.
• پروین زاد، مهدی، «نظریه‌ پردازی در علوم انسانی» (مصاحبه با محی‌الدین حائری شیرازی)، در مجله کیهان فرهنگی، شماره ۲۰۷، دی ماه ۱۳۸۲ش.
• صدرایی خویی، علی، آیت الله اراکی (یک قرن وارستگی)، با همکاری ابوالفضل حافظیان، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۴ش.
• مطلبی، ابوالحسن، شرح حال آیت الله العظمی اراکی، قم، مؤسسۀ در راه حق، بی‌تا