تنشهای امنیتی میان ژاپن و چین پس از آن تشدید شد که توکیو اعلام کرد جنگندههای چینی مستقر بر ناو هواپیمابر چینی «لیائونینگ» رادارهای خود را روی جنگندههای نیروی دفاع هوایی ژاپن در حریم هوایی بینالمللی نزدیک اوکیناوا قفل کردهاند؛ ادعایی که پکن بهسرعت آن را رد کرده است.
به گزارش جماران؛ تنشها میان ژاپن و چین طی هفتههای اخیر پس از آن شدت گرفت که توکیو، پکن را متهم کرد جنگندههای چینی مستقر بر ناو هواپیمابر، رادارهای خود را روی هواپیماهای نیروی دفاع هوایی ژاپن (JASDF) در حریم هوایی بینالمللی نزدیک اوکیناوا قفل کردهاند.
چین بلافاصله این ادعا را رد کرد و در مقابل، ژاپن را به اقدامات تحریکآمیز و به خطر انداختن ایمنی تمرینهای نظامی چین متهم ساخت. این تبادل اتهامات نگرانیها را درباره افزایش تنشها و احتمال یک رویارویی ناخواسته که میتواند به درگیری مسلحانه در فضاهای هوایی و دریایی حساس اطراف ژاپن و تایوان منجر شود، تشدید کرده است.
وزارت دفاع ژاپن اخیرا در تاریخ ۷ دسامبر اعلام کرد که جنگندههای J-15 چینی که از ناو هواپیمابر «لیائونینگ» برخاسته بودند، در دو حادثه جداگانه در روز ۶ دسامبر، بهطور متناوب رادار خود را بر روی جنگندههای F-15 نیروی دفاع هوایی ژاپن قفل کردند و این نخستین باری بود که توکیو بهطور علنی وقوع حادثه قفل راداری از سوی هواپیماهای نظامی چین علیه جنگندههای ژاپنی را افشا میکرد.
متعاقب این موضوع، کویزومی شینجیرو؛ وزیر دفاع ژاپن، یک کنفرانس خبری اضطراری برگزار و این موضوع را خطرناک توصیف کرد و گفت: چنین اقداماتی فراتر از آن چیزی است که برای تضمین ایمنی عملیات پروازی لازم تلقی میشود.
اما این حوادث در مقطعی حساس از روابط پرتنش چین و ژاپن رخ میدهد و تنشها پس از اظهارات ماه قبل تاکایچی سانای؛ نخستوزیر ژاپن بود که احتمال درگیری نظامی ژاپن در صورت وقوع یک بحران مرتبط با تایوان را مطرح کرده بود.
به گفته وزارت دفاع ژاپن، نخستین حادثه 10 روز پیش و حوالی 7 دسامبر روی داد؛ زمانی که یک جنگنده J-15 که از لیائونینگ به پرواز درآمده بود، بهطور متناوب رادار خود را به سمت یک جنگنده F-15 نیروی دفاع هوایی ژاپن که در حال انجام مأموریت رهگیری در جنوب شرقی اوکیناوا بود، فعال کرد. در حادثه دوم، یک J-15 دیگر همان روز، قفل راداری مشابهی را علیه یک F-15 دیگر انجام داد.
کویزومی مشخص نکرد که جنگندههای چینی از چه نوع راداری استفاده کردهاند، هرچند ژاپن از پیش فرکانسهای خاص مرتبط با رادارهای جستجو و کنترل آتش ارتش چین را شناسایی کرده است. از آنجا که چنین اطلاعاتی از طریق فعالیتهای اطلاعاتی و با همکاری ایالات متحده تنها متحد رسمی ژاپن به دست آمده، وزارت دفاع ژاپن از ارائه جزئیات فنی خودداری کرده است.
در ۸ دسامبر وزیر دفاع پیشین ژاپن و رئیس فعلی کمیسیون تحقیقات امنیتی حزب حاکم لیبرال دموکرات، پس از دریافت گزارش توجیهی از مقامات دفاعی، به خبرنگاران گفتند که «تقریبا تردیدی وجود ندارد» که جنگندههای چینی از رادار کنترل آتش استفاده کردهاند و بدون شک وضعیت بهطور قابل توجهی خطرناکتر شده است و باید این اقدام را تحریکآمیز تلقی کنیم.
واکنش چین چه بود؟
در مقابل، چین به سرعت روایت ژاپن را رد کرد. سخنگوی نیروی دریایی ارتش آزادیبخش خلق در ۷ دسامبر اعلام کرد که گروه رزمی ناو هواپیمابر لیائونینگ در حال انجام عملیات معمول در آبهای بینالمللی نزدیک اوکیناوا بوده و مدعی شد که هواپیماهای ژاپنی بارها به منطقه تمرینی چین نزدیک شده و با ایجاد «مزاحمت»، ایمنی پرواز را بهشدت به خطر انداختهاند.
وزارت امور خارجه چین نیز روز بعد این موضع چین را تقویت و استدلال کرد که «فعالسازی رادار جستجو در جریان تمرینات، اقدامی عادی با هدف تضمین ایمنی پرواز است» و استفاده از رادار کنترل آتش توسط هواپیماهای چینی را قاطعانه رد کرد. سخنگوی این وزارتخانه تاکید کرد که مسئله اصلی، «نفوذ غیرمجاز» ژاپن به حریم هوایی پیرامون فعالیتهای نظامی چین است و توکیو را به «انتشار عمدی اطلاعات نادرست برای بزرگنمایی تنشها» متهم ساخت.
این حوادث راداری همزمان با افزایش استقرار نیروهای دریایی چین در منطقه رخ میدهد. خبرگزاری رویترز در ۴ دسامبر گزارش داده بود که چین تعداد قابل توجهی از شناورهای نیروی دریایی و گارد ساحلی خود را در آبهای شرق آسیا مستقر کرده و در مقطعی از اوایل ماه، شمار این شناورها به بیش از ۱۰۰ فروند رسیده است. بر اساس ارزیابیها، گروه رزمی ناو لیائونینگ یکی از یگانهای عملیاتی درگیر چین در این استقرار گسترده بوده است.
ناظران بینالمللی، افزایش حضور نظامی چین را به اظهارات تاکایچی درباره احتمال بروز درگیری پیرامون تایوان و همچنین تلاشهای تایوان برای تقویت توان دفاعی خود مرتبط میدانند. این تحولات نگرانیهایی را برانگیخته است مبنی بر اینکه چین ممکن است در آیندهای نزدیک به برگزاری رزمایشهای نظامی گستردهتر یا تشدید فعالیتهای نظامی خود ادامه دهد.
اعلام موضع ژاپن همچنین توجهها را به سابقه چین در انجام رهگیریهای هوایی ناامن جلب کرده است. هواپیماهای نظامی چین در سالهای اخیر بارها در اقداماتی که از سوی ژاپن و همچنین ایالات متحده، استرالیا، کانادا، فیلیپین و دیگر کشورها ناامن یا غیرحرفهای تلقی شده، مشارکت داشتند؛ اقداماتی که اعتراضات دیپلماتیک متعددی را در پی داشته است.
اما کارشناسان معمولا چهار عامل اصلی را در پس چنین رفتارهایی میدانند. نخست، چین اغلب بهگونهای عمل میکند که گویی صلاحیت قضایی آن به آبها و حریم هواییای گسترش مییابد که طبق حقوق بینالملل بهعنوان مناطق بینالمللی بهویژه در دریای چین شرقی، دریای چین جنوبی و تنگه تایوان شناخته میشوند و بسیاری این رهگیریهای ناامن را تلاشی برای ایجاد کنترل بالفعل بر مناطق مورد مناقشه، یا دستکم افزایش ریسک ادراکشده برای عملیات نظامی سایر کشورها در این مناطق میدانند.
دوم، چین غالبا از واکنشهای اجباری و افراطی با هدف بازداشتن ایالات متحده و متحدانش از انجام ماموریتهای نظارتی و گشتزنی استفاده میکند. سوم، تحلیلگران به ضعفهای مداوم در ساختار فرماندهی و کنترل چین اشاره دارند؛ بهگونهای که خلبانان خط مقدم از اختیار عمل قابل توجهی برخوردارند. چهارم، این برخوردها اغلب برای مصرف تبلیغاتی داخلی به کار گرفته میشوند و خلبانان چینی بهعنوان کسانی که هواپیماهای خارجی را «عقب میرانند» به تصویر کشیده میشوند.
صرفنظر از انگیزههای پشت این اقدامات، کارشناسان هشدار میدهند که تداوم استفاده چین از تاکتیکهای رهگیری پرخطر، احتمال بروز یک برخورد ناخواسته یا خطای محاسباتی را افزایش میدهد. در شرایطی که اتهامات متقابل و فعالیتهای نظامی ژاپن و چین رو به تشدید است، نگرانیها درباره سرعت گرفتن روند تنشآفرینی و پیامدهای بالقوه بسیار جدی حوادث آینده، بیش از پیش افزایش یافته است.
