تنها طی شش ماه نخست سال جاری میلادی؛ فروش فلزات گرانبهای روسیه به چین به یک میلیارد دلار رسید که یکی از آثار پیمان مشارکت بدون محدودیت میان رهبران پکن و کرملین است.
به گزارش جماران؛ آمارهای منتشر شده از سوی بلوک بریکس حاکی از آن است که تجارت فلزات گرانبها بین روسیه و چین در سال ۲۰۲۵ شاهد رشد بیسابقهای بوده؛ به طوری که واردات سنگ معدن و کنسانتره فلزات گرانبهای روسیه توسط چین با افزایش چشمگیر ۸۰ درصدی نسبت به سال گذشته، تنها در نیمه اول سال جاری میلادی به ۱ میلیارد دلار رسیده است که این افزایش چشمگیر نه تنها نشاندهنده تغییر واقعیتهای ژئوپلیتیکی میان دو طرف، بلکه نشاندهنده افزایش قابل توجه قیمت در بخش فلزات نیز است.
تحلیل قیمت طلا نشان میدهد که قیمتها در سال ۲۰۲۵ تقریبا ۲۸ درصد افزایش یافته است که ناشی از افزایش تنشهای ژئوپلیتیکی، خرید استراتژیک بانکهای مرکزی کشورها و افزایش جریانهای سرمایهگذاری ETF است.
در همین حال، فلزات گروه پلاتین شاهد افزایش چشمگیرتری بودهاند، به طوری که قیمت پلاتین در همین مدت ۵۹ درصد و قیمت پالادیوم ۳۸ درصد افزایش داشته است.
این افزایش تجارت، از زمان شروع تحریمهای غرب که دسترسی به بازار روسیه را در سال ۲۰۲۲ محدود کرد، نشاندهنده شکل گیری یک محور جدید برای صنعت فلزات گرانبهای روسیه است که با بسته شدن مسیرهای تجاری سنتی از طریق لندن و نیویورک؛ امروز چین به عنوان مقصد اصلی فلزات روسیه ظاهر شده و جریان معاملات جدیدی را در بازارهای جهانی فلزات گرانبها ایجاد کرده است.
به نظر میرسد که صنعت فلزات گرانبهای روسیه با تغییر مسیر صادرات به سمت شرق، انعطافپذیری جدیدی را نشان داده و کانالهای تجاری جدیدی ایجاد کرده که برخلاف تصور، با وجود اعمال تحریمهای غرب اما توانسته رونق بگیرد.
این تنوع فراتر از طلا است و شامل نقره، پلاتین و پالادیوم نیز میشود و یک رابطه تجاری قویتر و چندوجهی ایجاد میکند که از طریق نیازهای اقتصادی مکمل، به نفع هر دو کشور است.
محدودیتهای دسترسی به بازار غرب
از زمان حمله روسیه به اوکراین در فوریه 2022، کشورهای غربی تحریمهای جامعی را علیه سیستم مالی و صنایع کلیدی روسیه اعمال کردهاند. انجمن بازار شمش لندن (LBMA) فورا پالایشگاههای روسیه را از فهرست تحویل کالای خود حذف کرد و عملا طلای تازه تولید شده روسیه را از بزرگترین مرکز تجارت طلای جهان محروم کرد. محدودیتهای مشابهی نیز در نیویورک اعمال شد و روسیه را از دو بازار مهم فلزات گرانبها در سطح جهان محروم کرد.
روسیه به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ طلا در جهان با تولید سالانه بیش از ۳۰۰ تن، نیاز داشت تا به سرعت بازارهای جایگزین پیدا کند. این تحریمها باعث تغییر اساسی در جریان تجارت جهانی فلزات گرانبها شد و تولیدکنندگان روسی را مجبور کرد تا به دنبال خریداران و شرکای تجاری جدید خارج از کانالهای سنتی غربی باشند.
فراتر از تحریمهای رسمی، بسیاری از موسسات مالی غربی سیاستهای خود تحریمی را اجرا کردند و از معامله با فلزات گرانبهای روسیه حتی زمانی که صراحتا توسط قانون ممنوع نشده بودند، خودداری کردند. این امر موانع بیشتری را برای صادرکنندگان روسی که سعی در دسترسی به بازارهای بینالمللی داشتند، ایجاد کرد.
چین بازیگر استراتژیک
چین به چند دلیل کلیدی خود را به عنوان بازار جایگزین ایدهآل برای صادرات فلزات گرانبهای روسیه قرار داده است. یکی تقاضای صنعتی بود؛ چراکه بخش تولید چین به حجم قابل توجهی از پلاتین و پالادیوم برای مبدلهای کاتالیزوری، الکترونیک و تولید مواد شیمیایی نیاز دارد.
مورد دوم، اتحاد سیاسی بود. «مشارکت بدون محدودیت» میان مسکو و پکن، افزایش حجم تجارت خارج از سیستمهای مالی غربی را تسهیل میکند. به طوری که مکانیسمهای پرداخت جایگزین؛ توافقنامههای تجاری دوجانبه، تسویه حسابها را با یوان و روبل امکانپذیر کرده و سیستمهای مبتنی بر دلار را دور میزند.
از سوی دیگر، از نگاه ژئواکونومیک، نزدیکی جغرافیایی دو کشور و مرزهای مشترک، هزینههای حمل و نقل و پیچیدگیهای لجستیک را کاهش داده است.
بنابراین به نظر میرسد که استراتژی چین بر تامین نهادههای صنعتی حیاتی و در عین حال تقویت روابط اقتصادی با روسیه متمرکز شده است. این رابطه تجاری فلزات گرانبها، دسترسی بالقوه تخفیفدار به منابع ضروری را برای چین فراهم کرده و در عین حال بازار صادراتی مهمی را برای روسیه نیز جایگزین شده است.
چه فلزاتی رشد تجارت را هدایت میکنند؟
طلا به عنوان پرچمدار صادرات فلزات گرانبهای روسیه، بخش قابل توجهی از تجارت ۱ میلیارد دلاری فلزات گرانبها با چین در نیمه اول ۲۰۲۵ را تشکیل میدهد. روسیه با تولید سالانه بیش از ۳۰۰ تن، جایگاه خود را به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ طلا در جهان حفظ کرده و افزایش ۲۸ درصدی قیمت طلا در سال ۲۰۲۵، ارزش صادرات را به طور قابل توجهی افزایش داده است، حتی با وجود اینکه حجم فیزیکی نسبتا ثابت مانده است. این افزایش قیمت ناشی از عوامل متعددی از جمله عدم قطعیت اقتصادی جهانی که باعث افزایش انتظارات تورمی شد، خرید بانک مرکزی کشورها به ویژه از سوی اقتصادهای نوظهور، افزایش تقاضا در بازارهای سرمایه گذاری در حوزه طلا و ترس از کمبود زنجیره تامین که بر تولید معادن تأثیر میگذارد، ناشی شد.
یکی از عوامل مهم در افزایش صادرات طلای روسیه، تصمیم بانک روسیه برای توقف خرید طلای داخلی بود. از نظر تاریخی، بانک مرکزی روسیه بزرگترین خریدار طلای دولتی جهان بود که مرتبا ۲۰ تا ۳۰ درصد از تولید داخلی را خریداری میکرد که با تعلیق این خریدها، روسیه طلای بیشتری برای بازارهای صادراتی، به ویژه چین، در دسترس قرار داد.
پیامدهای اقتصادی مشارکت نامحدود میان چین و روسیه
تجارت پررونق فلزات گرانبها به پکن، چندین مزیت اقتصادی حیاتی برای روسیه به همراه دارد که شامل، ارزآوری خارجی و درآمد ارزی قابل توجه خارج از کانالهای تحریمی، پایداری تولید در بخش معدن و تقاضای مداوم که به حفظ مشاغل و سرمایهگذاری منتج شد و تنوع درآمد صادراتی که با کاهش وابستگی به صادرات انرژی، تابآوری اقتصادی روسیه را در شرایط جنگ و تحریم حفظ کرد.
این رابطه تجاری به روسیه کمک میکند تا علیرغم تلاشهای غرب برای منزوی کردن اقتصادش، جایگاه خود را به عنوان یک قدرت معدنی جهانی حفظ کند. بخش فلزات گرانبها به دلیل ارزش ذاتی و قابلیت تعویض، نسبت به بسیاری از صنایع دیگر در برابر تحریم مقاومتر است.
در طرف دیگر، این مشارکت برای چین از افزایش واردات فلزات گرانبها از روسیه چندین مزیت استراتژیک ایجاد کرده است.
امنیت زنجیره تامین که منجر به دسترسی تضمینشده به فلزات صنعتی حیاتی صرف نظر از اختلالات بازار جهانی است. مزایای بالقوه قیمتگذاری که تامینکنندگان روسی ممکن است قیمتهای رقابتی برای حفظ دسترسی به بازار ارائه دهند، رقابتپذیری تولید که از تامین قابل اعتماد فلزات گرانبها از بخشهای خودرو و الکترونیک چین پشتیبانی میکند و افزایش ذخیره استراتژیک که فرصتی برای ایجاد ذخایر فلزات حیاتی با قیمتهای مناسب است، همگی دستاورد چین از این مشارکت دوطرفه است.
امروز اقتصاد تولیدی چین به شدت به فلزات گرانبها برای فناوریهای پیشرفته، از جمله خودروهای برقی، پیلهای سوختی هیدروژنی و الکترونیک، وابسته است و تامین زنجیرههای تامین قابل اعتماد برای این فلزات، از استراتژی صنعتی و توسعه فناوری چین پشتیبانی میکند.
در نهایت، به نظر میرسد که تقاضای چین برای فلزات صنعتی علیرغم تعدیل رشد اقتصادی، همچنان قوی باقی بماند، به ویژه با توجه به اینکه این کشور همچنان به سمت تولید با ارزش بالاتر و فناوریهای سبز که به فلزات گرانبها نیاز دارند، در حال گذار است. اما باید در نظر داشت که هرگونه تغییر در سیاست غرب در مورد دسترسی به فلزات روسیه، نوسانات قابل توجهی در قیمت و اختلالات جریان تجارت جهانی ایجاد خواهد کرد.
