با پیوستن سوئد به ناتو، کنترل این ائتلاف بر منطقه شمال اروپا تکمیل می‌شود و بالتیک را عملا به «دریای ناتو» بدل می‌سازد. هیچ زمانی در تاریخ روسیه به اندازه امروز این کشور در محاصره جغرافیایی و انزوای ژئوپلیتیکی نبوده است و بی شک انزوای جغرافیایی برای روسیه، وزن پایین ژئوپلیتیکی را به همراه خواهد داشت.
به گزارش جماران؛ امروز (11 مارس 2024) پرچم سوئد در کنار پرچم 31 متحد دیگر در مراسمی در مقر ناتو در بروکسل و به طور همزمان در فرماندهی ناتو در سراسر اروپا و آمریکای شمالی برافراشته خواهد شد و سوئد پس از دهه‌ها بی‌طرفی رسما به عنوان سی و دومین کشور عضو ناتو به این سازمان ملحق می‌شود.
روز پنجشنبه؛ هفتم مارس سوئد رسما به عنوان سی و دومین عضو ائتلاف نظامی فرا آتلانتیک به ناتو پیوست و به دهه‌ها بی طرفی پس از جنگ جهانی دوم پایان داد.
تفکیک زمانی پیوستن کشورهای عضو ناتو از زمان تاسیس این ائتلاف
پس از ماه‌ها تاخیر، پارلمان ترکیه در اوایل سال جاری پذیرش سوئد را تصویب کرد و مجارستان نیز در هفته گذشته این کار را انجام داد. همچنین چند روز پیش، اولف کریسترسون؛ نخست وزیر سوئد و آنتونی بلینکن؛ وزیر امور خارجه آمریکا، ریاست مراسمی را برعهده داشتند که در آن «اسناد الحاق» سوئد به ائتلاف ناتو، رسما در وزارت امور خارجه به سوئد تحویل داده شد.
بلینکن در این مراسم گفت: «این یک لحظه تاریخی برای روابط فراآتلانتیک است و اتحاد ما اکنون قوی‌تر و بزرگ‌تر از همیشه است.» همچنین کریسترسون در پستی در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «بنابراین امروز ما کشوری امن‌تر هستیم.»
در حال حاضر ناتو بزرگ‌ترین ائتلاف دفاعی-امنیتی در جهان است. ینس استولتنبرگ؛ دبیرکل ناتو، در پیامی این اتفاق را «روزی تاریخی» توصیف کرد و گفت: «سوئد اکنون جایگاه شایسته خود را در میز ناتو دارد و در شکل‌دهی به سیاست‌ها و تصمیم‌های ناتو نقشی برابر ایفا میکند و از حمایتی برخوردار است که بر اساس ماده 5 منشور ناتو، آزادی و امنیت متحدان، تضمین شده است.»
ماده 5 پیمان ناتو همه اعضا را موظف میکند، متحدی که قلمرو یا امنیت آن در معرض تهدید است، را حمایت و حمله به هر عضو ناتو، حمله به همه اعضای ناتو تلقی می‌شود. این ماده تنها یک بار در سال 2001 توسط ایالات متحده فعال شد و بی شک تضمین کننده امنیت جمعی است که سوئد از زمان حمله روسیه به اوکراین به دنبال آن بوده است.
دبیرکل ناتو در پیام رسمی خود خاطرنشان کرد: « درهای ناتو باز است، هر کشوری حق دارد مسیر خود را انتخاب کند و الحاق سوئد، این کشور و کل اتحاد ناتو را قوی تر و امن تر میکند.»
دو سال پیش، درخواست عضویت سوئد به دلیل اعتراض ترکیه و مجارستان (اعضای رسمی ناتو) تعلیق شده بود. ترکیه از گروه‌های کردی که مقر آن‌ها در سوئد است و آن‌ها را تروریست می‌دانند، ابراز نگرانی داشت و ویکتور اوربان؛ رییس‌جمهوری مجارستان، که احساساتی نزدیک به روسیه دارد، با عضویت سوئد مخالف بود. اما در نهایت پارلمان هر دوکشور درخواست عضویت سوئد در ناتو را تایید کردند و مهم‌ترین مانع برای عضویت این کشور در پیمان آتلانتیک شمالی برداشته شد.
روز چهارشنبه، درست یک روش پیش از مراسم الحالق سوئد به ناتو، دو بمب افکن آمریکایی با اسکورت هواپیماهای جنگنده سوئدی در یک تمرین نظامی مشترک، بر فراز استکهلم و اوپسالا پرواز کردند و فردای آن روز ایالات متحده به صورت رسمی سند پیوستن سوئد به ناتو را به رییس جمهوری سوئد، تحویل داد.
سوئد اخیرا قراردادی را امضا کرد که به ایالات متحده مجوز دسترسی کامل به 17 پایگاه نظامی خود را می دهد و اعلام کرده است که قصد دارد برای همکاری‌های بیشتر نیروهای خود را به لتونی (عضو دیگر ناتو) اعزام کند.
فنلاند نیز سال گذشته رسما به ناتو ملحق شد و این سازمان با پیوستن سوئد به ناتو امروز با 32 عضو، بزرگ‌ترین ائتلاف دفاعی-امنیتی جهان به حساب می‌آید.
انتظار می‌رود بایدن در سخنرانی پیش روی خود در کنگره آمریکا، پیوستن سوئد به ناتو را به عنوان شاهدی بر این موضوع که قصد ولادیمیر پوتین؛ رییس‌جمهوری روسیه برای ایجاد چند دستگی در ائتلاف ناتو در نتیجه مستقیم حمله به اوکراین شکست خورده است، ذکر کند.
همچنین بایدن و همتایانش در ناتو قول داده‌اند که اوکراین نیز روزی به ناتو ملحق خواهد شد.
پایان عصر جنگ‌های توسعه‌طلبانه
نگرانی‌ها در مورد تجاوز روسیه به اروپا پس از تهاجم به اوکراین در فوریه 2022 افزایش یافت. پوتین ارتش روسیه را به سمت اوکراین فراخواند و جنگی را آغاز کرد که انتظارش را نداشت. اوکراین با مقاومت ملی و حمایت بی چون و چرای غرب به ویژه ایالات متحده در مقابل ارتش روسیه ایستادگی کرد و روسیه پس از دو سال هنوز نتوانسته از سرزمین‌هایی که در سال 2022 تصرف کرد، پیشروی کند.
تصور پوتین برای آغاز جنگ اوکراین بر این بود که با تصرف بخش‌های وسیعی از اوکراین اروپا را به پای میز مذاکره بکشاند و بر سر یک مرزبندی ژئوپلیتیکی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، انرژی و جغرافیایی با اروپا به یک توافق جدید دست یابد. اما همیشه محاسبات به نتیجه مطلوب نمی‌رسد، ارتش روسیه در خاک اوکراین زمین‌گیر شد و پوتین حتی نتوانست با بسیج عمومی 300 هزار نفری قلمروهای بیشتری به دست آورد.
امروز روشن است که تصمیم مسکو برای آغاز جنگ علیه اوکراین، نتیجه معکوس داشت و به جای پیشبرد اهداف استراتژیک، جایگاه جهانی و قدرت روسیه را تضعیف کرد. مسکو در ابتدا انتظار تسلیم اوکراین را داشت اما پس از دو سال جنگ، با موفقیت تدریجی اوکراین در میدان نبرد و زمین گیرشدن ارتش روسیه در خاک اوکراین، مواجه شده است.
پوتین به خوبی دریافت که عصر جنگ‌های توسعه طلبانه به پایان رسیده است و جهان در مقابل این اقدامات واکنش نشان می‌دهد. اروپا امروز متحدتر از زمانی است که روسیه هنوز به اوکراین حمله نکرده بود. مفروضات امنیتی اروپا و تخصیص بخش مهمی از تولید ناخالص ملی کشورهای اروپایی به تقویت صنایع دفاعی، یکی از نتایج حمله روسیه به اوکراین است.
زمانی که مکرون؛ رییس جمهوری فرانسه گفت: «ناتو مرده است.» پوتین تصور نمی‌کرد که با حمله به خاک اوکراین شاهد ائتلافی قوی‌تر و گسترده‌تر از قبل باشد. دلیل حمله روسیه به اوکراین جلوگیری از گسترش ناتو به شرق بود. روسیه به اوکراین حمله کرد و امروز با گذشت دو سال از آغاز این جنگ دو عضو جدید به این ائتلاف ملحق شده است و روسیه ضعیف‌تر از همیشه در یک جنگ فرسایشی همانند آنچه در دهه 1980 در افغانستان رخ داد، گرفتار شده است.
با این حال روسیه تمام تلاش خود را انجام می‌دهد تا بتواند حداقل به عنوان یک بازنده از این جنگ خارج نشود، اگرچه تحریم‌های اقتصادی غرب همچنان ادامه خواهد داشت و همانگونه که اتحادیه اروپا اعلام کرد، تا زمانی که روسیه به مرزهای قبل از 2022 بازنگردد، این تحریم‌ها همچنان به قوت خود بافی می‌ماند.
دریای بالتیک در دستان ناتو
سوئد آخرین کشور حوزه بالتیک بود که به ناتو محلق شد و امروز به غیر از روسیه همه همسایگان این کشور در حوزه بالتیک، عضو ناتو هستند. پیام این اتفاق روشن است؛ روسیه در دریای بالتیک محاصره است و تنها فضای گریز جغرافیایی-ژئوپلیتیکی این کشور در مناطق دریایی قابل کشتیرانی، دریای سیاه و بندر ولادی وستوک در شرق دور خواهد بود. البته باید اشاره داشت که عبور از دریایی سیاه به واسطه چراغ سبز ترکیه از طریق تنگه‌های بسفر و داردانل، امکان پذیر است که بستر وابستگی بیشتر روسیه به ترکیه را در بلند مدت و حتی آینده نزدیک، فراهم میکند.
با پیوستن سوئد به ناتو کنترل این ائتلاف بر منطقه شمال اروپا تکمیل می‌شود و بالتیک را عملا به «دریای ناتو» بدل می‌سازد. هیچ زمانی در تاریخ روسیه به اندازه امروز این کشور در محاصره جغرافیایی و انزوای ژئوپلیتیکی نبوده و بی شک انزوای جغرافیایی برای روسیه وزن پایین ژئوپلیتیکی را به همراه خواهد داشت.
فرجام سخن
در نهایت، سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که چگونه روسیه می‌توانند در مقابل اروپای هر روز متحدتر، توازن قوا برقرار سازد؟ قرار بود تهاجم روسیه به اوکراین برای جلوگیری از پیشروی ناتو به شرق اروپا و غرب روسیه باشد. روسیه به اوکراینی حمله کرد که هنوز عضو ناتو و اتحادیه اروپا نبود و بهانه آن پیشروی ناتو به سمت شرق بود. حال آن که ناتو با قاطعیت در حال پیشروی و گسترش به شمت شرق است.
روسیه هر روز در قیاس با گذشته خود بیشتر در گرداب انزوای ژئوپلیتیکی-جغرافیایی فرو می‌رود. در سرتاسر مرزهای روسیه دسترسی این کشور با متحدان خود به شکل سنتی که در گذشته بود قطع شده است. با نگاهی ساده به نقشه جهان می‌توان این مسئله را دریافت که روسیه زندانی جغرافیای خود است و بجای ایجاد ارتباط با همسایگان، قدم در راه توسعه ارضی و ایجاد چالشی برداشت که امروز انتظار پیامدهای آن را ندارد.
