خطر زلزله در تهران چقدر جدی است؟

به گزارش جماران؛ مهدی زارع، استاد پژوهشکده زلزله شناسی، در یادداشتی با عنوان «زلزله تهران و پایتخت جدید ایران» در روزنامه اعتماد نوشت: «بعد از رخداد زمین لرزه 5 دی ‌ماه 1382 بم، بحث مهمی در کشور در مورد ایمنی تهران در برابر خطر زلزله در گرفت. همان زمان در تاریخ 15 دی‌ماه 82 (10‌روز بعد از زلزله بم) دکتر روحانی رییس‌جمهور فعلی که آن هنگام دبیر شورای امنیت ملی بود، گفت که «این شورا تصمیم گرفته طرح انتقال پایتخت از تهران را، که بیش از 10 سال پیش مطرح شده و به دلیل عدم همکاری برخی نهادها مسکوت مانده بود، مجددا بررسی کند». ایشان افزود که «شورای عالی امنیت ملی در جلسه ... آینده خود طرح‌های میان مدت و بلندمدت انتقال پایتخت به نقطه‌ای دیگر را با جدیت بیشتری بررسی خواهد کرد چرا که از نظر شورای عالی امنیت ملی، تهران به دلیل قرار گرفتن روی خط زلزله برای پایتخت بودن مناسب نیست.»

سه گسل اصلی که از محدوده شهری تهران می‌گذرند شامل گسل شمال تهران، و پهنه گسل‌های جنوب تهران، شامل گسل کهریزک، گسل‌های ری و گسل ایوانکی، و روند اصلی گسل‌های داخل شهر تهران که به عنوان راندگی‌های پیشانی پهنه گسل شمال تهران در سطح زمین رخنمون دارند، شامل گسل نیاوران و گسل پردیسان (به عنوان گسل ترشت، گسل چیتگر و گسل بزرگراه همت نیز شناخته می‌شود) هستند.

گسل شمال تهران از روستای کلان در شمال شرق لواسان در 35 کیلومتری شمال شرق تهران پارس شروع می‌شود و به شهر لواسان و سپس لشکرک و گردنه قوچک و سپس سوهانک می‌رسد. این روند تا دارآباد و کاشانک و نیاوران و دربند و سعد‌آباد و سپس ولنجک و تا فرحزاد و حصارک کن و از آنجا به سوی غرب تا وردآورد امتداد می‌یابد. این گسل در مسیر خود، از محلات شهید محلاتی و مینی‌سیتی، زعفرانیه، نیاوران، تجریش، آجودانیه، الهیه و فرمانیه عبور می‌کند.

گسل‌های محمودیه، قیطریه، نارمک و داوودیه از دیگر گسل‌های تهران هستند . بر اساس برآوردها توان لرزه‌زایی گسل شمال تهران به طول 90 کیلومتر زلزله‌ای با بزرگای 7 است ولی شواهدی که در پیرامون این گسل وجود دارد- از جمله زمین‌لغزش‌های بزرگ کلوگان در جاده اوشان و زمین‌لغزش بزرگ سولقان در جاده امامزاده داوود که توان لرزه‌ای تا بزرگای 7.5 را تایید می‌کند.  وضعیت امروز تهران بسیار پیچیده شده جمعیت صبح آن 13 میلیون نفر (در شب‌ها 8.3 میلیون نفر) است و سالیانه 100 تا 150 هزار نفر به جمعیت این شهر – عمدتا به عنوان مهاجرانی که به تهران و پیرامون آن می‌آیند - اضافه می‌شود در حالی که بر اساس برآوردهای متخصصان تسهیلاتی که در آن ایجاد شده است برای حدود 4 میلیون (تا حداکثر 5 میلیون نفر) جمعیت مناسب است.

تهران در معرض خطر جدی زلزله قرار دارد، تحقیقات ما نشان می‌دهد که رخداد زلزله بیشتر از 7 را باید در تهران انتظار داشت. با توجه به مطالعات صورت گرفته کشور باید به سمت ساخت یک پایتخت جدید حرکت کند. همه مناطق ایران به یک میزان و یکسان لرزه‌خیز نیست، این امر (ایجاد پایتخت جدید) ممکن است نتواند مشکل تهران را به‌طور کامل حل کند ولی می‌تواند به ایجاد زیر‌ساخت‌های مناسب در پایتخت جدید (که در محل هیچ یک از شهرهای موجود کشور نباید احداث شود بلکه مکانی جدید و بکر برای احداث آن لازم است انتخاب شود) در صورت وقوع زلزله بزرگی در تهران اولا محلی به عنوان پایتخت برای هدایت امور داشت و در ثانی از رشد و توسعه تهران با ایجاد پایتخت جدید بتوان جلوگیری کرد و همزمان با ایجاد قطب‌های اداری، اقتصادی، دانشگاهی دیگر در کشور جذابیت تهران را کمتر کرده و در هر سانحه احتمالی بتوان بهتر به تهران امداد رسانی کرد.

ما مطمئنیم که در آینده زلزله بزرگ در تهران رخ می‌دهد ولی چون روی زمان و منطقه دقیق آن نمی‌توانیم صحبت کنیم یا با ذکر احتمال و عدم قطعیت صحبت می‌کنیم برخی فکر می‌کنند در اصل موضوع شک داریم. زبان علم زبان آمار و احتمال است این به معنای شک داشتن روی اصل موضوع وقوع زمین‌لرزه شدید نیست. پس نباید این خطا از حرف ما برداشت شود. نکته دوم این است که اطلاعات جدید برخی مواقع بشر را وارد یک گمراهی می‌کند مثلا الان افراد زیادی با برنامه‌های موبایل متوجه زلزله‌های کوچک هم می‌شوند . برخی به این نتیجه می‌رسند که اگر یک زلزله با بزرگای ۴ و سپس چند زلزله‌ با بزرگای ۲ بیاید یعنی دیگر تمام شده و دیگر زلزله مهمی نمی‌آید. در حالی که زلزله‌های کوچکی که همچنان پیرامون تهران رخ می‌دهند نشان‌دهنده این است که فقط و فقط گسل‌ها دارند به فعالیت خود ادامه می‌دهند و اصلا به این نشان نیست که انرژی در گسل تخلیه شده و تضمینی بر اینکه هیچ زلزله بزرگی رخ نخواهد داد نیست.»