به نام خدا
«وما ارسلناک الارحمةللعالمین»
حضرت محمدبن عبدالله(ص) پیامبر رحمت و خاتم پیامبران، نه تنها به عنوان یک رهبر دینی، بلکه به عنوان یک انسان کامل، قانونگذاری حکیم، فرماندهی شجاع و الگویی اخلاقی در تاریخ بشریت میدرخشد.
شخصیت چندبعدی ایشان چنان گسترده و عمیق است است که بررسی آن می تواند چراغ راهی برای تمام انسان ها درتمام اعصار باشد.
در این نوشته کوتاه(تنها به عنوان کمترین اداء حق) به بعضی از برجسته ترین ابعاد شخصیتی آن حضرت اشاره می کنیم:
١-رسول مکرم اسلام(ص) اسوه و تجسم کامل اخلاق بود. قرآن کریم خود گویای این حقیقت است که «و انک لعلی خلق عظیم» (وبه راستی که تو به اخلاق والا تکیه داری).
ایشان با وجود مقام رسالت هرگز از مردم فاصله نگرفتند، با کودکان هم بازی می شدند و به عیادت بیماران حتی غیر مسلمان میرفتند
در کارهای خانه کمک می کردند و حتی به شکایت بردگان گوش می دادند.
بردباری ایشان در برابر آزار مشرکان، بخشش بی حدود پس از فتح مکه، به طوری که فرمود، «امروز روز ملامت و سرزنش نیست، روز رحمت و مهربانی است» و مهربانی با تمام مخلوقات، نمونه های روشنی از اخلاق ایشان است
٢-بعد معنوی وعرفانی
حضرت محمد(ص) پیش از رسالت به دلیل راستگوئی و امانتداری به«محمدامین» ملقب بودند. ایشان اوقات زیادی را در غار حرا به عبادت و تفکر می گذارندند. پس از بعثت ارتباط ایشان با معبود به اوج خود رسید و معراج او سفر معنوی او به ملکوت است.
مناجات ها و دعاهای به جای مانده از ایشان سرشار از عشق خضوع خشوع در برابر معبود یکتاست.
٣-بعد رهبری و مدیریت اجتماعی
رسول الله(ص) با رهبری و مدیریت بی مانند خود جامعه ای مبتنی بر عدالت برابری نژادی و قومی و تعاون ایجاد کردند.«پیمان برادری» بین مهاجرین و انصار در مدینه، نمونه ای بی نظیر از وحدت آفرینی و مدیریت تنش هاست.
آن حضرت با تدوین «میثاق مدینه»، اولین قانون نامه مدنی چند فرهنگی وچند دینی در تاریخ عربستان را نوشتند که در آن حقوق تمامی قبائل مانند بنی نضیر، بنی قینقاع و سایر قبائل وادیان به رسمیت شناخته شده بود.
رهبری ایشان بر اساس مشورت(شورا) استوار بود و هرگز استبداد رأی نداشتند.
«مکاتبات ونامه های ایشان به سران کشورها»:
بی شک نامهها و دعوت های رسمی رسول الله(ص) از سران دولتی، یکی از درخشنان ترین جنبه های رهبری ایشان محسوب می شود.
پیامبر اکرم(ص) پس از صلح حدیبیه در سال ششم هجری که منجر به آرامش نسبی در شبه جزیره عربستان شد و موقعیت مناسبی برای ایشان پیش آمد، از این فرصت استفاده کردند تا پیام اسلام را فراتر از مرزهای عربستان به بزرگترین امپراتوری های آن زمان برسانند. از این کار چند هدف عمده مورد نظرشان بود:
الف)ابلاغ رسمی و جهانی دعوت توحیدی
ب)شناسائی اسلام بهعنوان یک دین و حکومت مستقل
ج)دعوت حاکمان به قبول اسلام یا حداقل پذیرش صلح وهمزیستی مسالمت آمیز
نکات بر جسته و مشترک در نامه ها: نامه های پیغمبر اکرم(ص) از یک محتوای حکیمانه و حساب شده ای برخوردار بودند که نشان دهنده زیرکی سیاسی و اخلاق الهی وهوش سرشار ایشان است.
اول: سجع مٌهر: تمام نامه ها با مهر مخصوصی که بر آن عبارت «محمد رسول الله»حک شده بود، مهر و موم می شد. این مهر علاوه بر جنبه رسمی آن، هویت فرستنده را به وضوح مشخص می کرد.
نکته: در نامه پادشاهان عبارت«محمد رسول الله» برجسته می شد. درحالی که در نامه های داخلی معمولا از «محمد بن عبدالله» استفاده می شد که این نشانه ای از هوشمندی ایشان در معرفی خود است.
دوم: قالب و شروع نامه ها با فرمول«بسم الله الرحمن الرحیم» آغاز می شدند. این شروع هم توحیدی بود، هم در مقابل جملات متکبرانه که معمولا با عناوینی مانند «ازمن پادشاهی از پادشاهان...» آغاز می شد قرار می گرفت. این یک تقابل فرهنگی-اعتقادی حساب شده بود.
سوم: محتوا و لحن نامه ها بسیار مختصر، واضح و محترمانه، اما در عین قاطع، بود. لحن نامه ها تهدید آمیز نبود، بلکه دعوت آمیز و هشدار دهنده بود: «اسلم تسلم» (اسلام بیاور تا در امان باشی). این جمله به ظاهر ساده هم دعوت بود، هم شرط نجات و هم یک هشدار الهی.
چهارم: احترام به مقام مخاطب: رسول الله(ص) با وجود محتوای توحیدی نامه به مقام مخاطبانشان احترام میگذاشتند. مثلا نامه «نجاشی» با عبارت«الی العظیم النجاشی» آغاز شده؛ این نشان از ادب و سیاست مدبرانه ایشان داشت.
بررسی واکنش ها و تأثیرات
١-نامه به «هرقل» پادشاه روم شرقی از ابوسفیان که نزد اوحاضر بود و تا آن زمان مسلمان نشده بود(ازنسب محمد(ص) از صداقت او، از پیروانش، آیا کسی به او دروغ بسته؟ آیا خیانت کرده؟...) پاسخ های ابوسفیان که دشمن پیامبر(ص) بود، همگی مثبت بود. هرقل با تطابق این پاسخ ها با نشانه های پیامبر موعود در کتاب های مقدس به حقانیت او پی برد؛ هر چند به دلائل سیاسی(ترس از شورشیان مسیحیت و از دست دادن تاج وتخت) اسلام نیاورد.
٢-نامه به خسروپرویز
خسرو که مردی متکبر و مغرور بود، با دیدن نامه ای که با «بسم الله» آغاز شده بود و عبارت«ازمحمد رسول الله به خسرو پادشاه فارس» را خشمگین شد، نامه را پاره کرد و به فرماندار خود دریمن دستور داد تا این مدعی را دستگیر و نزد او بفرستد.
این واکنش متکبرانه سرنوشت شومی برای او و امپراتوری ساسانی به دنبال داشت. وقتی خبر به پیامبر رسید، فرمود: «خداوند او را پاره پاره کند». کمی بعد خسرو پرویز توسط پسرش شیرویه به قتل رسید.
٣-نامه به «نجاشی» پادشاه حبشه
واکنش نجاشی که قبل از این میزبانی مسلمانان مهاجر را برعهده داشت و تحت تأثیر اخلاق و ایمان آنها قرار داشت، با دریافت نامه اسلام آورد و با احترام بسیار به نامه جواب داد و حتی هدایائی برای پیامبر فرستاد.
ویژگی های برتر رسول اکرم (ص)
در میان تمام فضایل پیامبر (ص) چند ویژگی آن حضرت به صورت برجسته خود نمائی می کند.
١-رحمةللعالمین:
جهانی بودن رحمت ایشان والاترین ویژگی است قران او را «رحمتی برای تمام جهانیان» معرفی می کند. این رحمت شامل مؤمن، کافر، انسان و حیوان و حتی محیط زیست می شد.
٢-اسوه حسنه
رسول اکرم(ص) تنها به بیان آموزه ها اکتفاء نکردند، بلکه خود تجسم عینی تمام دستورات الهی بودند. زندگی ایشان یک «الگوی عملی» کامل برای تمام شئون زندگی انسان است.
٣-خاتمیت: رسول الله (ص) آخرین حلقه نبوت هستند و دین اسلام را به عنوان کامل ترین و جامع ترین برنامه زندگی بشر تا پایان عالم به ارمغان آوردند.
بالاخره چهره درخشان و جامعیت شخصیت او، مورخان اندیشمندان و فیلسوفان را فارغ از هر دین و مسلکی به تحسین وا داشته است.
ایشان تنها یک پیامبر برای مسلمانان نیستند، بلکه گنجینه ای ازحکمت اخلاق و انسانی برای تمام بشریت هستند. شناخت ابعاد گوناگون زندگی ایشان-از زندگی خصوصی تا رهبری جامعه-می تواند پاسخگوی بسیاری از نیازهای فکرى و معنوی انسان معاصر باشد. «ولکم فی رسول الله أسوة حسنة»
١٧ربیع الأول ١٤٤٧
١٩شهریور١٤٠٤
سیدمحمد هاشمی
