در حالیکه ارتش اسرائیل اتهامات شکنجه و تجاوز در بازداشتگاه «سده تیمان» را انکار میکند، روایتهای تازه از یک پزشک فلسطینی و یک سرباز افشاگر اسرائیلی، تصویری تکاندهنده از این مرکز نظامی در صحرای نقب ترسیم میکند؛ جایی که زندانیان فلسطینی با چشمبند، دستبند، گرسنگی، ضربوشتم و بیمراقبتی پزشکی روزگار میگذراندند و برخی هرگز زنده بیرون نیامدند.
به گزارش سرویس بینالملل جماران، روزنامه تاتس نوشت: در این بازداشتگاه گفته میشود یکی از زندانیان مورد تجاوز قرار گرفته و دیگران زخمی شدهاند. یک زندانی و یک افشاگر از تجربههای خود در این مکان گزارش میدهند.
در دسامبر ۲۰۲۳، ارتش اسرائیل حملهی خود را به بیمارستان «العوده» در نوار غزه آغاز کرد. احمد مهنّا، مدیر این بیمارستان ۵۲ ساله، از ترک محل خودداری کرد. پس از چند روز محاصره، ارتش اسرائیل به بیمارستان یورش بردند و شماری از کارکنان از جمله مهنّا را بازداشت کردند. او پس از ۶۸۶ روز در اکتبر ۲۰۲۵ و در چارچوب توافق آتشبس آزاد شد. اکنون در آپارتمانی در غزه نشسته و از طریق تلفن با روزنامهی taz گفتوگو میکند. ارتباط مدام قطع میشود. در ویدئویی که از او منتشر شده، بهوضوح لاغر و نحیف دیده میشود. مهنّا میگوید ۲۴ روز از آن دوران را در بازداشتگاه بدنام اسرائیلی «سده تیمان» در صحرای نقب گذرانده است.
در مه ۲۰۲۴، رسانهی آمریکایی CNN با تحقیقی افشاگرانه، شرایط این زندان ـ پایگاه نظامی را برملا کرد. پس از آن، رسانههای متعدد گزارشهایی از وضعیت آن منتشر کردند و سازمانهای حقوق بشری اسرائیلی نیز از دیوان عالی خواستار بستهشدن سده تیمان شدند. در ژوئن همان سال، دولت اسرائیل وعده داد زندانیان را به بازداشتگاههای دیگر منتقل کند. با این حال، گزارشهای taz نشان میدهد تفاوت چندانی میان آن زندانها وجود ندارد.
ویدئوی افشاشده از شکنجه
پروندهی سده تیمان هنوز دستگاه قضایی اسرائیل را درگیر کرده است. در فوریهی امسال، پنج سرباز ذخیرهی ارتش به اتهام شکنجهی یک زندانی فلسطینی ـ شامل تجاوز جنسی ـ بازداشت شدند. این زندانی دچار جراحات شدید، از جمله دندههای شکسته، سوراخ در روده و پارگی مقعد شده بود.
در اوت ۲۰۲۴، ویدئویی از این حمله به رسانهها درز کرد. در فیلم دیده میشود که سربازان زندانی را محاصره کردهاند، با سپرهای محافظ دید را میبندند و سپس جسمی تیز به بدن او فرو میبرند. سیاستمداران راستگرای اسرائیلی از عاملان دفاع کردند و جستوجو برای یافتن افشاگر آغاز شد.
بیش از یک سال بعد، دادستان نظامی «یفات تومر-یروشلمی» استعفا داد. او اذعان کرد که شخصاً اجازهی انتشار ویدیو را داده است، زیرا به گفتهی او نیروهای راستگرا برای توقف تحقیقات دربارهی تجاوز جنسی به او فشار میآوردند. هدفش از افشا، مقابله با «تبلیغات دروغین علیه نهادهای قضایی ارتش» بود.
بازگشت به مهنّا
در اکتبر ۲۰۲۵، همراه با او بیش از ۱۷۰۰ فلسطینی از زندانهای اسرائیل آزاد شدند. همچنین بیش از ۲۰۰ جسد تحویل داده شد که به گزارش گاردین دستکم ۱۳۵ جسد آثار شکنجه بر خود داشتند. «شواهد قابلتوجهی» نیز وجود دارد که برخی از آنان اعدام شدهاند. اسناد موجود در کیسههای اجساد نشان میداد این پیکرها از بازداشتگاه سده تیمان منتقل شدهاند؛ هرچند مشخص نیست در همانجا کشته شدهاند یا نه، زیرا آنجا محلی نیز برای نگهداری اجساد دارد.
افشاگر از درون جهنم سده تیمان
شخصی با نام مستعار «شیمون» که دانشجوی علوم طبیعی در یکی از دانشگاههای اسرائیل است، مدتی به عنوان نیروی ذخیره در شیفتهای زندان و بیمارستان سده تیمان خدمت کرده و حالا روایت خود را با taz در میان گذاشته است. او میگوید: «بخشی از آنچه در این جنگ دیدم، از نظر اخلاقی هیچ ربطی به دفاع از اسرائیل نداشت. اقداماتی مانند آنچه در سده تیمان رخ داد فقط خشونت را بیشتر کرد.»
در نخستین روزهای حضورش در آنجا، با صحنههایی تکاندهنده روبهرو شد: مردانی در قفسهای بزرگ، دهها نفر در هر قفس، با چشمبند و دستبند. آنان باید هجده ساعت در روز ساکت و نشسته میماندند. هرگونه حرف زدن یا حتی نجوا ممنوع بود. برخی هفتهها، برخی ماهها در همان وضعیت ماندند. «هوا بوی تعفن میداد. غذای روزانهشان چند تکه نان با پاسترامی یا کمی پنیر بود؛ مقدار بسیار کم. اگر کسی اعتراض میکرد، پاسخ نگهبان این بود: ‹ما شمرده و بینتان تقسیم کردیم، مشکل خودتان است.›»
زندانیان در بیمارستان زنجیر بودند
شیمون روایت میکند که زندانیان در بیمارستان سده تیمان نیز در زنجیر بودند و چشمبند داشتند. آنان مجبور به پوشیدن پوشک بودند و گاه هفتهها بدون حرکت میماندند. مراقبت پزشکی ناچیز بود؛ تنها داروهای سطحی داده میشد، در حالیکه بسیاری زخم گلوله یا قطع عضو داشتند.
او میگوید: «پیرمردی را دیدم که دچار مشکل قلبی بود. یکی از پزشکان گفت: ‹اگر در بیمارستان واقعی بودیم، میتوانستیم درمانش کنیم، اما اینجا تجهیزات نداریم.›» به گفتهی او، آثار خشونت نگهبانان نیز مشهود بود. «بیماری را آوردند که شکستگی دنده در پروندهاش ذکر نشده بود. دیگری زخمی عمیق در مچ داشت. نگهبان گفت: ‹در بازجویی دستبند داشت.› زخمها آنقدر تازه بود که از میدان جنگ نمیتوانست باشد.»
روایت احمد مهنّا: «سربازان دو دندهام را شکستند»
مهنّا در ۱۷ دسامبر به سده تیمان منتقل شد و ۲۴ روز در آنجا ماند. او میگوید: «در اتاقی حدود ۱۵۰ متری با ۱۳۵ نفر دیگر بودیم، بدون پتو، فقط تشکهای نازک، در سرمای زمستان صحرا. هر کس تنها یک متر فضا داشت.» زندانیان مدام چشمبند و دستبند داشتند و اجازهی ایستادن نداشتند. غذای روزانهاش دو تکه نان با کمی پنیر یا تنماهی بود. او توضیح میدهد که در مسیر انتقال از غزه به سده تیمان، سربازان با ضربه به سینهاش دو دندهاش را شکستند و هرگز اجازهی دیدار با پزشک نیافت. مهنّا چندین بار بازجویی شد و میگوید بازجویان با تهدید به آزار خانوادهاش تلاش میکردند او را تحت فشار قرار دهند.
شکنجه نظاممند
سه سازمان حقوق بشری اسرائیلی که با taz گفتوگو کردهاند، متفقاند که بدرفتاری با زندانیان فلسطینی در سده تیمان نظاممند بوده است. «ناجی عباس»، مدیر بخش زندانیان در سازمان پزشکان برای حقوق بشر (PHRI)، میگوید: «همه، صد درصد زندانیان، با خشونت، شکنجه و ضربوشتم مواجه بودند — برخی هر هفته، برخی هر روز. از نظر ما، آنجا یک اردوگاه شکنجه است.» او میافزاید سده تیمان دو مرحله داشته است: در ده ماه نخست، زندانیان با چشمبند و دستبند نگهداری میشدند، گرسنگی و خشونت دائمی بود و گاه تجاوز جنسی نیز رخ میداد. پس از پاییز ۲۰۲۴ و فشارهای رسانهای، اندکی بهبود حاصل شد؛ اما خشونت ادامه یافت.
«چهره واقعی جنگ»
شیمون، افشاگر اسرائیلی، میگوید: «تجربهی سده تیمان چهرهی واقعی این جنگ را نشان داد. آنجا دیدم که سیستمی از بیرحمی مطلق شکل گرفته است؛ نه در میدان جنگ، بلکه در یک پایگاه نظامی منظم.»
خشم پابرجا
مهنّا میگوید: «حالم خوب است چون خانوادهام زندهاند، اما خانهام نابود شده. منطقهی زادگاهم، مرکز غزه، حالا تلی از خاک است.» او میافزاید در بازداشتگاههای اسرائیل ۳۰ کیلو وزن کم کرده و به جرب مبتلا شده است. «از آنها نفرت دارم، چون با ما مثل حیوان رفتار کردند.»
دیدگاه حقوقی دربارهی سده تیمان
ارتش اسرائیل تمامی اتهامات را رد کرده و مدعی است «در چهارچوب قوانین اسرائیل و قوانین بینالمللی عمل میکند» و بدرفتاری را ممنوع میداند. با این حال، کارشناسان حقوق بینالملل این بازداشتها را غیرقانونی میدانند.
«کریستوف زافرلینگ»، استاد حقوق بینالملل دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ، میگوید: «ماده ۹ میثاق بینالمللی حقوق بشر، بازداشت بدون حکم قضایی را ممنوع میکند. شکنجه در هیچ شرایطی مجاز نیست.»
او یادآور میشود که ماده ۳ کنوانسیون ژنو (۱۹۴۹) نیز صراحتاً میگوید: «هیچگونه قتل، مثلهسازی، شکنجه یا رفتار ظالمانه مجاز نیست.»
