زندگینامه آیت الله سیدمحمدرضا گلپایگانی

سید محمدرضا گلپایگانی از مراجع بزرگ تقلید شیعه در سدهٔ معاصر بود که پس از رحلت آیت‌الله بروجردی به مرجعیت رسید و با حمایت مستمر از امام خمینی (س) و همراهی با نهضت اسلامی، نقش موثری در هدایت فکری و سیاسی جامعه روحانیت و مردم در مسیر انقلاب اسلامی داشت.

تولد و خانواده سید محمدرضا گلپایگانی در ۸ ذی‌القعده ۱۳۱۶ قمری (مطابق ۱ فروردین ۱۲۷۸ شمسی) در روستای «گوگد» از توابع شهرستان گلپایگان در استان اصفهان متولد شد. پدر او مرحوم سید محمدباقر گلپایگانی از روحانیون متقی و پارسای منطقه بود که به «امام» معروف بود. مادر او در دوران کودکی او درگذشت — به گفته منابع، مادرش را زمانی که حدود دو و نیم سال داشت از دست داد. پدر نیز در زمانی که محمدرضا گلپایگانی حدود ۹ سال داشت وفات یافت. --- تحصیلات سید محمدرضا تحصیلات مقدماتی دینی را در گلپایگان نزد استادانی همچون سید محمدحسن خوانساری آغاز کرد. سپس به شهر اراک مهاجرت کرد تا در حوزهٔ آنجا زیر نظر آیت‌الله حائری یزدی و نیز ملا محمدتقی گوگدی ادامه تحصیل دهد. پس از مدتی، با دعوت رسمی آیت‌الله حائری، به قم منتقل شد و در مدرسه فیضیه اقامت گزید؛ محل اصلی تحصیل و فعالیت علمی او پس از آن بود. همچنین، دوران کوتاهی را در نجف سپری کرد و در درس استادانی چون سید ابوالحسن اصفهانی و ضیاءالدین عراقی حاضر شد؛ ولی عمده تحصیلات و رشد علمی او در قم رقم خورد. --- مسیر شغلی و فعالیت‌ها پس از پایان تحصیلات، محمدرضا گلپایگانی وارد عرصه تدریس شد و در طول حدود هفتاد سال، دروس سطح و بعدها خارج فقه و اصول را تدریس کرد؛ گفته شده که شصت سال از این تدریس‌ها در سطح درس خارج بوده است. پس از وفات آیت‌الله بروجردی، وی یکی از کسانی بود که مرجعیت شیعه را بر عهده گرفت. علاوه بر فعالیت علمی و فقهی، وی خدمات اجتماعی مهمی نیز عرضه کرد، از جمله تأسیس بیمارستان به نام خود، تأسیس مدارس علمیه، دارالقرآن الکریم، و مجمع‌های اسلامی — از جمله مجمع اسلامی لندن — که در توسعه فضای دینی و تبلیغی نقش داشتند. --- ارتباط با امام خمینی (س) گلپایگانی از مخالفان حکومت پهلوی بود و با وجود کمترین تمایل به فعالیت سیاسی آشکار در اوایل، اما به مرور از همراهان جدی نهضت انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (س) شد. پس از تبعید امام خمینی (س) به عراق، وی با صدور بیانیه‌ها، اعلامیه‌ها، تلگراف‌ها و انجام سخنرانی‌ها، حمایت فکری و سیاسی خود را از امام و نهضت اسلامی آشکار کرد و نقش مهمی در ایجاد همبستگی بین روحانیت و مردم داشت. --- رویدادهای مهم و نظریات به روایتی، پس از رحلت آیت‌الله بروجردی، آیت الله گلپایگانی به‌عنوان یکی از زعمای حوزه انتخاب شد و با همکاری دیگر بزرگان حوزه، زعامت دینی شیعیان را به عهده گرفت. در عرصه فقه و اجتهاد، آثار متعددی از وی بر جای مانده است؛ از جمله «افاضة العوائد»، «حاشیه بر عروة الوثقی»، «رساله توضیح المسائل»، «الهدایة إلى من له الولاية» و … که بیانگر دقت علمی و توجه به احکام فقهی در دوران تغییرات اجتماعی بود. همچنین، به عنوان مرجعی مستقل تلاش می‌کرد تا حوزه علمیه و فقاهت شیعه را از انحراف محفوظ نگه دارد؛ اهتمام به حفظ استقلال حوزه و پرورش شاگردان برجسته از شاخصه‌های روش او بود. --- دوران پس از انقلاب اسلامی ایران با پیروزی انقلاب اسلامی، مرجعیت و جایگاه علمی‑اجتماعی گلپایگانی تقویت شد؛ همچنان به تدریس ادامه داد و همزمان در جهت تأسیس مؤسسات دینی، قرآنی و آموزشی قدم برداشت. فعالیت‌های عام‌المنفعه وی، مانند تأسیس بیمارستان و دارالقرآن، به‌ویژه در شرایط بعد از انقلاب — که نیاز به نهادهای دینی و آموزشی افزایش یافته بود — اهمیت یافت و سهمش در گسترش حضور روحانیت در زندگی مردم برجسته شد. --- پایان زندگی و محل دفن سید محمدرضا گلپایگانی در ۱۸ آذر ۱۳۷۲ (برابر ۲۴ جمادی‌الثانی ۱۴۱۴ قمری) در تهران دار فانی را وداع گفت. پیکر ایشان به شهر قم منتقل و در حرم حرم حضرت معصومه (س) در مسجد بالاسر به خاک سپرده شد. پس از وفات، مراسم بزرگداشتی با حضور مراجع تقلید، علمای حوزه و گروندگان به مقام علمی و اخلاقی ایشان برگزار شد.