زندگینامه آیت الله سیدمحمدباقر صدر
خلاصه مطلب:
آیتالله سید محمدباقر صدر از برجستهترین متفکران شیعه در قرن چهاردهم هجری و از پایهگذاران اندیشه نظاممند «اسلام سیاسی و اقتصادی» در جهان معاصر به شمار میرود. او با آثاری بنیادین در فلسفه، اصول فقه، اقتصاد اسلامی و سیاست، نقشی تعیینکننده در احیای اندیشه دینی در برابر مکاتب مادی ایفا کرد. آیتالله صدر از حامیان فکری و سیاسی نهضت امام خمینی (س) بود و با حمایت صریح از رهبری ایشان، بهویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به یکی از چهرههای تأثیرگذار جریان انقلابی شیعه در عراق تبدیل شد؛ حمایتی که در نهایت به شهادت او به دست رژیم بعث عراق انجامید.
توضیحات :
سید محمدباقر صدر در پنجم اسفند ۱۳۱۳ شمسی (۲۵ ذیالقعده ۱۳۵۳ قمری) در شهر کاظمین عراق، در خانوادهای ریشهدار و شناختهشده در علم و مرجعیت شیعه به دنیا آمد. پدر او، آیتالله سید حیدر صدر، از عالمان برجسته زمان خود بود و مادرش نیز از خاندان علمی صدر محسوب میشد. خاندان صدر از چند نسل پیش، نقش مؤثری در تولید علم دینی و هدایت فکری شیعه در عراق و ایران داشتهاند.
آیتالله سید محمدباقر صدر ازدواج نکرد و تمام عمر خود را وقف تحصیل، تدریس و مبارزه فکری و سیاسی نمود.
تحصیلات
آیتالله صدر تحصیلات ابتدایی خود را در فضای علمی خانواده آغاز کرد و از سنین نوجوانی وارد حوزه علمیه نجف اشرف شد. نبوغ علمی او بهگونهای بود که در کمتر از بیست سالگی به مرحله اجتهاد رسید. وی نزد استادان برجستهای همچون آیتالله سید ابوالقاسم خویی و آیتالله شیخ محمدرضا مظفر به تحصیل پرداخت و بهسرعت به یکی از مدرسان طراز اول حوزه نجف تبدیل شد.
او علاوه بر فقه و اصول، بهطور عمیق به فلسفه، منطق، اقتصاد و مبانی علوم انسانی پرداخت و تلاش کرد نظام فکری اسلام را بهصورت ساختارمند و قابل رقابت با مکاتب غربی ارائه دهد.
مسیر شغلی و فعالیتها
فعالیت اصلی آیتالله صدر، تدریس، تألیف و هدایت فکری طلاب و نخبگان دینی بود. او با نگارش آثاری چون فلسفتنا و اقتصادنا، بهصورت مستقیم به نقد مارکسیسم، سرمایهداری و سکولاریسم پرداخت و چارچوبی منسجم برای نظام اقتصادی و سیاسی اسلام ارائه کرد.
در دهههای ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ شمسی، او به یکی از چهرههای محوری مبارزه فکری با حزب بعث عراق تبدیل شد و نقش مؤثری در شکلگیری جریانهای اسلامی معارض با رژیم حاکم ایفا کرد.
ارتباط با امام خمینی (س)
آیتالله صدر از نخستین مراجع و متفکرانی بود که بهصورت علنی از نهضت امام خمینی (س) حمایت کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، او با صدور پیامها و مواضع صریح، رهبری امام خمینی (س) را بهعنوان مرجع مشروع و رهبر امت اسلامی تأیید نمود و انقلاب اسلامی ایران را نقطه عطفی در تاریخ اسلام معاصر دانست.
این حمایت آشکار، حساسیت شدید رژیم بعث عراق را برانگیخت و فشارها، بازداشتها و محدودیتهای گستردهای علیه او اعمال شد.
رویدادهای مهم و نظریات
مهمترین نظریه آیتالله صدر، ارائه الگوی جامع «اسلام بهعنوان نظام اجتماعی کامل» بود. او معتقد بود اسلام تنها مجموعهای از احکام فردی نیست، بلکه توانایی اداره جامعه، اقتصاد و سیاست را دارد.
از رویدادهای مهم زندگی او میتوان به تأسیس فکری حزب الدعوه اسلامی، مقابله علنی با ایدئولوژی بعث و نگارش آثار بنیادین در شرایط شدید فشار سیاسی اشاره کرد.
دوران پس از انقلاب اسلامی ایران
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، آیتالله صدر به یکی از الهامبخشترین چهرهها برای جریانهای اسلامی منطقه تبدیل شد. او اگرچه مسئولیت رسمی در ساختار جمهوری اسلامی ایران نداشت، اما حمایت نظری و سیاسی او از انقلاب، نقش مهمی در گسترش تفکر انقلابی شیعه در عراق و جهان اسلام ایفا کرد.
پایان زندگی و محل دفن
آیتالله سید محمدباقر صدر در نوزدهم فروردین ۱۳۵۹ شمسی، پس از ماهها حصر، شکنجه و فشار شدید، به دستور رژیم بعث عراق به شهادت رسید. پیکر او بهصورت مخفیانه در شهر نجف اشرف به خاک سپرده شد و اجازه برگزاری مراسم رسمی تشییع داده نشد. نماز میت ایشان نیز بهطور محدود و در شرایط امنیتی برگزار گردید. شهادت او بازتاب گستردهای در جهان اسلام داشت و به نمادی از مظلومیت علمای مبارز شیعه تبدیل شد.