غزه در حالی به ویرانهای بدل شده که همزمان با تلاش قدرتهای غربی برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین در سازمان ملل، رقابت پشتپردهای بر سر آینده این سرزمین جریان دارد؛ رقابتی که با طرحهای متعدد از سوی دولتها و شخصیتهایی چون تونی بلر همراه شده و حتی حمایت دونالد ترامپ را نیز جلب کرده است.
به گزارش سرویس بینالملل جماران، اکونومیست نوشت: غزه امروز به جهنمی بدل شده است؛ تانکهای اسرائیلی شهرهای آن را با خاک یکسان کرده و زیرساختهایش را ویران ساختهاند. تنها در هفته گذشته نیم میلیون نفر از شهر غزه رانده شدهاند. با وجود ادعای اسرائیل مبنی بر اجرای آخرین عملیات در غزه، جدال اصلی بر سر این است که چه کسی اداره این سرزمین ویران را برعهده خواهد گرفت.
قدرتهای غربی در سازمان ملل برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین صف کشیدهاند، اما در پشت پرده درگیر نزاعی هستند درباره اینکه چه کسی باید پس از جنگ بر غزه حکومت کند. از زمان آغاز جنگ در اکتبر ۲۰۲۳، بیش از دوازده دولت و اندیشکدههای وابسته به آنان طرحهایی برای «روز بعد غزه» ارائه دادهاند؛ از «اعلامیه نیویورک» هفتصفحهای امانوئل مکرون و فیصل آلسعود در سازمان ملل گرفته تا «سند سبز» دویستصفحهای حماس در ژانویه. دولتهای بریتانیا، دانمارک، مصر، اسرائیل، فلسطین و آمریکا، یک اندیشکده دولتی امارات و همچنین گروهی از بازرگانان منطقهای و غربی نیز طرحهایی مشابه آماده کردهاند.
تونی بلر، نخستوزیر پیشین بریتانیا، پرشورترین بازیگر این میدان است. او تنها چند هفته پس از آغاز جنگ چندین بار به قدس سفر کرد و بنیاد مستقر در لندن خود را مأمور طراحی طرحی برای قیمومیت پس از جنگ کرد. به گفته منابع متعدد، او میتواند ریاست نهادی به نام «سازمان بینالمللی انتقالی غزه» (GITA) را برعهده بگیرد؛ نهادی که قرار است با مجوز سازمان ملل به مدت پنج سال «عالیترین مرجع سیاسی و حقوقی» غزه باشد. بر اساس طرح، این نهاد یک دبیرخانه ۲۵ نفره و هیأت مدیره هفتنفره خواهد داشت که اجرای امور را بر عهده میگیرند و هزینهها را کشورهای خلیج فارس تأمین خواهند کرد.
این طرح حامیان مهمی دارد؛ از رهبران خلیج فارس گرفته تا جرد کوشنر، داماد رئیسجمهور آمریکا. مهمتر از همه اینکه برخلاف دیگر طرحها، به نظر میرسد حمایت دونالد ترامپ را هم دارد. بلر، کوشنر و استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، در ۲۷ اوت این طرح را در جلسهای با رئیسجمهور مطرح کردند؛ ران درمر، مشاور نزدیک نتانیاهو نیز تلفنی در آن حضور یافت. سپس در ۲۳ سپتامبر گزارش شد که ترامپ این ایده را به رهبران ترکیه، پاکستان، اندونزی و پنج کشور عربی ارائه کرده و گفته است: «شاید بتوانیم همین حالا جنگ غزه را پایان دهیم.»
این طرح برای فلسطینیها دستکم بهتر از دیدگاه فوریه ترامپ است؛ دیدگاهی که خواستار تبعید غزهایها و ساخت یک «ریویرا» طراحیشده با هوش مصنوعی پس از خروج آنان بود. نظرسنجیهای تیم بلر در ماه مه نشان داد که بیش از یکچهارم مردم غزه از نوعی حاکمیت بینالمللی حمایت میکنند، در حالی که یکسوم طرفدار تشکیلات خودگردان فلسطین به رهبری محمود عباس بودند و تقریباً هیچکس خواهان تداوم حکومت حماس نبود. بیشتر مردم تنها توقف بمباران و دسترسی به غذا را میخواهند، حتی اگر برایشان مهم نباشد چه کسی حکومت کند.
به گفته منابع مطلع، الگوی GITA برگرفته از ادارههای بینالمللی تیمور شرقی و کوزوو در دوران گذار به استقلال است. ابتدا در شهر العریش مصر مستقر میشود و پس از تثبیت اوضاع، با همراهی نیرویی چندملیتی وارد غزه خواهد شد. طبق طرح، فلسطینیها به ترک غزه تشویق نخواهند شد، غزه و کرانه باختری دوباره یکپارچه خواهند شد و اداره غزه بهتدریج به تشکیلات خودگردان واگذار میشود.
با این حال، تجربه نشان داده که قیمومیتها معمولاً بیش از موعد میمانند. بریتانیا در نوامبر ۱۹۱۷، همزمان با صدور اعلامیه بالفور، غزه را به اشغال درآورد و آن را به پایگاه هوایی و ایستگاه «امپریال ایرویز» بدل کرد و ۳۰ سال آنجا ماند. برخی فلسطینیان امروز بیم آن دارند که همان سناریو تکرار شود.
سابقه بلر نیز برای آنان ناخوشایند است؛ او در ۲۰۰۳ به همراه آمریکا به عراق حمله کرد و در هشت سال مأموریتش به عنوان نماینده چهارجانبه (آمریکا، اتحادیه اروپا، روسیه و سازمان ملل) برای اجرای نقشه راه تشکیل کشور فلسطین، اسرائیل چهار بار به غزه حمله کرد و سلطه خود بر سرزمینهای فلسطینی را گسترش داد.
قانع کردن محمود عباس نیز دشوار خواهد بود. او از حمایت کشورهای عربی برای اداره غزه برخوردار است و به نظر میرسد آماده کنار زدن رقباست. زمانی که یک بازرگان فلسطینی به نام سمیر هلیله پیشنهاد کرد فرماندار غزه شود، عباس او را به زندان انداخت. یکی از مشاوران او درباره طرح بلر هشدار میدهد: «این یعنی اشغالگری دوباره.»
میانجیهای مصری مدعیاند اگر چشمانداز سیاسی روشنی وجود داشته باشد، حماس حاضر است سلاحهایش را تحویل دهد و اجازه دهد یک دولت تکنوکرات فلسطینی اداره غزه را برعهده بگیرد. اما اگر اعضای آن از کار در بخش آموزش و بهداشت منع شوند – آنگونه که منابع مطلع میگویند – احتمالاً حماس عقب خواهد نشست.
در نهایت، مسئله اسرائیل باقی میماند. پس از پرداخت بهایی گزاف برای تصرف غزه، وزرای افراطی اسرائیل خواهان حفظ آن هستند. بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی، از «سودای بزرگ املاک و مستغلات» سخن میگوید و معتقد است جهان دیر یا زود دلش برای غزهایها خواهد سوخت و آنان را در جای دیگری اسکان خواهد داد. بلر بارها با بنیامین نتانیاهو تماس گرفته تا او را به پذیرش طرح خود متقاعد کند، اما همانند راهحل دو دولتی، ممکن است این گفتگوها تنها زمان بیشتری در اختیار اسرائیل بگذارد تا «واقعیات جایگزین» خود را در عمل خلق کند.
