گروه اقتصادی: وحید شقاقی شهری، اقتصاددان، با تاکید بر واقعبینی دولت در تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۵، گفت: دولت با توجه به کاهش چشمگیر فروش نفت و محدودیت درآمدهای نفتی، مسیر بودجهای انقباضی و حداقلی را انتخاب کرده تا از افزایش کسری بودجه و تشدید تورمهای بالا جلوگیری کند. در لایحه بودجه با افزایش اتکای خود به درآمدهای مالیاتی، انتشار اوراق بدهی و اصلاح قیمت حاملهای انرژی، ضمن تامین منابع لازم برای حمایتهای رفاهی و یارانهای، فشارهایی بر حقوقبگیران و خانوارها وارد میشود، اما این رویکرد واقعبینانه و ضروری است. دولت با کنار گذاشتن دست و دلبازیهای گذشته و مدیریت دقیق بودجه، تلاش دارد هم مصرف بیرویه انرژی را کاهش دهد و هم درآمد حاصل از اصلاح قیمت انرژی را در جامعه بازتوزیع کند تا اثر تورمی آن تا حد ممکن کاهش یابد و کنترل مالی در سال آینده حفظ شود.
وحید شقاقی شهری، اقتصاددان، در گفت وگو با جماران، با اشاره به تقدیم لایحه بودجه از سوی دولت به مجلس، با بیان اینکه نکاتی که دولت ارائه کرده نشان میدهد که سیاستی کاملا انقباضی در پیش گرفته و دلیل آن هم روشن است؛ اظهارداشت: وضعیت درآمدهای نفتی ما برای سال آینده واقعا مبهم است و نمیتوان روی نفت خیلی حساب کرد. قیمت نفت جهانی هم تقریبا نشان میدهد که سال آینده شاهد افزایش قیمت نفت نخواهیم بود، تقریبا باید نفت حدود ۵۰ تا ۶۰ دلار دیده شود. حتی اگر بخواهیم واقعبین باشیم، قیمت نفت در بودجه همان ۵۰ دلار منطقی خواهد بود. باید بپذیریم که فروش نفت، تحت تأثیر تحریمهای سنگینی است که اعمال شده است.
دولت با کاهش فروش نفت، ریسک تحریمها را لحاظ کرد و بودجه ۱۴۰۵ را واقعبینانه بست
نمیتوان برای سال آینده به درآمدهای نفتی تکیه کرد
وی با بیان اینکه برخلاف برخی دوستان که خیلی امیدوارانه، متوهمانه یا شعاری برخورد میکنند و میگویند با تشدید تحریمها و فعال شدن مکانیزم ماشه، اتفاقی در فروش نفت نخواهد افتاد، واقعیتها چیز دیگری نشان میدهد. همین ماههای اخیر فروش نفت ما به شدت کاهش یافته است، ادامه داد: برای سال آینده نمیتوانیم روی درآمدهای نفتی خیلی اتکا کنیم و در لایحه بودجه 1405 نیز، دولت درآمدهای نفتی را واقعبینانه بسته است؛ یعنی عدد آن ۲۷۵ همت دیده شده که کاملا رویکرد واقعبینانه دولت را نشان میدهد. وقتی جدول کلان بودجه را دیدم، احساس کردم دولت رویکرد واقعبینانهای برای بودجه دارد. این با گفتههای آقای وزیر اقتصاد هم همخوانی دارد، زیرا ایشان چند روز پیش اشاره کردند که تلاش خواهند کرد کسری بودجه را حداقل کنند، اگر این هدف در مجلس به هم نریزد و نمایندگان جدول بودجه را حفظ کنند، برای بودجه نویسی، گام مثبتی خواهد بود.
لایحه بودجه برای مدیریت بودجه، به مالیات و انتشار اوراق روی آورده است
این اقتصاددان به اظهارات برخی نمایندگان اشاره کرد و گفت: برخی نمایندگان مجلس نسبت به رشد حقوق و دستمزد یا برخی دیگر از اقلام بودجه ایراداتی گرفتهاند، ولی معتقدم دولت این لایحه را خیلی واقعبینانه بسته است. هدف دولت هم کاهش کسری بودجه، یا حداقل کاهش کسری بودجه برای سال آینده است. در مورد درآمدهای مالیاتی هم مشخص است که رشد قابل توجهی دارد. در فصل درآمدها که درآمدهای مالیاتی نیز ذیل آن میآید، عدد ۳۴۰۰ همت دیده شده است؛ یعنی اتکای دولت به مالیات افزایش یافته است. این نگرش واقعبینانهای است. البته دولت مجبور شده ۱۵۰۰ همت واگذاری داراییهای مالی را در نظر بگیرد، یعنی ناچار شده به سمت انتشار اوراق مالی و بدهی برود تا بتواند مدیریت سال آینده را انجام دهد.
با تورم بالایی که سال آینده خواهیم داشت، رشد حقوق ۲۰ درصدی ممکن است محل نگرانی باشد
شقاقی شهری با بیان اینکه اینها نکات مثبت لایحه بودجه هستند و با توجه به شرایط سال آینده واقعبینانه به نظر میرسند، در عین حال اظهارداشت: با تورم بالایی که سال آینده خواهیم داشت، رشد حقوق ۲۰ درصدی ممکن است محل نگرانی باشد. حقوق و دستمزدها با حداقل افزایش دیده شدهاند و با تورم همخوانی ندارند. اما دولت هم میگوید اگر کسری بودجه را بالا ببریم، خود میتواند یکی از عوامل تورم در سالهای بعدی باشد و شرایط حتی بدتر شود.
بودجه برای تامین درآمد، ناچار به گسترش پایههای مالیاتی شده است
با رشد مالیات، شرایط رکود اقتصادی کار دولت را سخت خواهد کرد
به گفته این استاد دانشگاه؛ شرایط دشوار است و حتی با رشد مالیات قابل توجه هم، در شرایط رکود اقتصادی، تحقق درآمدهای مالیاتی کار دشواری برای دولت خواهد بود. دولت مجبور است پایههای مالیاتی را گسترش دهد و شاید مالیاتهای جدیدی اضافه شود. اگر مجلس اصرار کند که رقم کل بودجه افزایش یابد، حتما کسری بودجه خواهیم داشت و کسری بودجه یکی از ریشههای اصلی تورم است. در نهایت، منابع درآمدی دولت سه بخش دارد: درآمدهای نفتی، مالیات و داراییهای مالی (فروش اوراق بدهی). منابع دیگری وجود ندارد و دولت با واقعبینی به سمت مالیات رفته است. حتی با رشد مالیات، شرایط رکود اقتصادی کار دولت را سخت خواهد کرد، ولی چارهای جز این ندارد. هر چه کسری بودجه افزایش یابد، تورم هم افزایش خواهد یافت. همه ما خوشحال میشویم که حقوق و دستمزد رشد بالایی داشته باشد؛ ولی سوال اصلی این است که این درآمد از کجا باید تامین شود؟ مگر اینکه دولت کسری بودجه بالایی را بپذیرد که خود یکی از ریشههای اصلی تورم در سالهای آینده است.
بودجه عمرانی افزایش قابل توجهی نداشت
یا باید کسری بودجه بالایی را بپذیریم، یا بودجه حداقلی و انقباضی را
شقاقی شهری لایحه بودجه را با اینکه فشار سنگینی بر حقوقبگیران وارد خواهد کرد، معقول و و منطقی دانست و گفت: در حوزه بودجه عمرانی هم، دولت مثل سال گذشته عمل کرده و بودجه عمرانی را افزایش قابل توجهی نداده است؛ بودجه عمرانی سال گذشته حدود ۶۰۰ همت دیده شده بود. بنابراین عملا انتخاب دیگری وجود نداشت: یا باید کسری بودجه بالایی را بپذیریم و با فرض کسری بودجه بالا دست به بودجهنویسی بزنیم، یا باید بودجه حداقلی و انقباضی را بپذیریم. دولت رویکرد دوم را انتخاب کرده؛ یعنی پذیرش کسری بودجه حداقلی تا بتواند بودجه واقعبینانهای با کسری حداقلی داشته باشد. در این مسیر، فشار سنگینی بر حقوقبگیران دولت وارد خواهد شد و بودجه عمرانی هم بعد از لحاظ تورم سال آینده، به شکل انقباضی بسته شده است. دولت ناچار به طی کردن این مسیر است.
دولت بودجه را حداقلی و انقباضی بست تا حمایتهای رفاهی را از طریق ابزارهای دیگر پوشش دهد
وی درباره اهتمام سیاستگذار نسبت به مبارزه با فقر نیز اظهارداشت: محدودیتهایی برای انتخابهای دولت وجود دارد. دولت میتوانست حجم بودجه را افزایش دهد، کسری بودجه را بپذیرد و حمایتهای یارانهای و معیشتی را گسترش دهد. این یک نگاه است. نگاه دیگر این است که بودجه را حداقلی و انقباضی ببندد و حمایتهای رفاهی را از طریق ابزارهای دیگر پوشش دهد. برای مثال، اصلاح قیمت حاملهای انرژی در دستور کار قرار گرفته. از درآمد حاصل از این اصلاح، میتوان به یارانههای نقدی و غیرنقدی و دیگر کمکهای رفاهی افزود. به این ترتیب، محل یارانهها و کمکهای رفاهی از طریق اصلاح قیمت حاملهای انرژی تامین میشود. این اصلاح قیمت حاملهای انرژی ذاتاً تورمی است، ولی دو مزیت مهم دارد: اول، میتواند وضعیت درآمدی دولت را بهبود بخشد؛ دوم، میتواند اتلاف منابع انرژی را کاهش دهد. این منابع نصیب دولت میشود و دولت میتواند آن را مجددا توزیع کند. فرض کنید افزایش قیمت حاملهای انرژی باعث تحمیل پنج میلیون تومان هزینه ماهانه برای یک خانوار چهار نفره شود، اما درآمدی که نصیب دولت میشود، میتواند بازتوزیع شود. در نتیجه، دولت میتواند در طول سال بهطور متوسط، حدود هفت میلیون تومان به خانوار بازگرداند و این افزایش قیمت با بازتوزیع درآمد، به نفع خانوار خواهد بود.
دولت میخواهد با بازگرداندن درآمد افزایش قیمت بنزین، اثر تورمی را کاهش دهد
این اقتصاددان توضیح داد: اصلاح قیمت حاملهای انرژی هزینه معیشت خانوار را افزایش میدهد، ولی اگر دولت این منابع را بازتوزیع کند، میتواند هزینهها را جبران کند. این همان سیاستی است که رئیسجمهور نیز به آن اشاره کردهاند؛ افزایش قیمت بنزین یک تورم ایجاد میکند، اما درآمد حاصل از آن به خانوار بازگردانده میشود تا اثرات تورمی کاهش یابد. هدف دولت از این سیاست، کاهش اتلاف منابع انرژی و به دست آوردن درآمد برای بازتوزیع مجدد به خانوارها است.
اصلاح قیمت انرژی، هم مصرف بیرویه را کاهش میدهد و هم درآمد دولت را افزایش میدهد
او ضمن تاکید بر ضرورت اصلاح در قیمت حاملهای انرژی، عنوان کرد: در شرایط فعلی، قیمتهای انرژی علامتی به خانوار و بنگاههای تولیدی نمیدهد. از این منظر، بنگاههای تولیدی و خانوارها در اصلاح مصرف انرژی دست به کاری نمیزنند، اما وقتی قیمت حاملهای انرژی اصلاح شود، علامتی صحیح ایجاد میشود که موجب میشود بنگاههای تولیدی مصرف انرژی خود را کاهش دهند و خانوارها نیز به همین ترتیب مصرف انرژی خود را رعایت کنند. علاوه بر این، درآمدی نیز نصیب دولت خواهد شد و جلوی بخشی از قاچاق هم گرفته میشود. واقعیت این است که اکنون با حجم بزرگی از قاچاق سوخت مواجه هستیم و مصرف بیرویه انرژی هم در بنگاههای تولیدی و هم در خانوارها رخ میدهد. طبیعتا اصلاح قیمت حاملهای انرژی منابع خوبی را نصیب دولت خواهد کرد و دولت میتواند آن را بازتوزیع کند، همان کاری که در سال ۸۷ در قالب سیاست هدفمندی یارانهها انجام شد. در آن زمان نیز قیمت حاملهای انرژی اصلاح شد، اما در قالب یارانهها به مردم بازتوزیع شد و مردم نیز رضایت داشتند.
دولت با کنار گذاشتن دستودلبازیها، تصمیم سخت گرفت
شقاقی شهری درپاسخ به این پرسش که آیا این بودجه میتواند از آنچه برخی کارشناسان از آن با عنوان تورمهای چند هزاردرصدی یادکردند، جلوگیری کند، گفت: منظور آن کارشناسان این است که اگر با همین وضعیت ادامه دهیم، اقتصاد ممکن است از کنترل خارج شود، دلاریزه شود و تورمهای بسیار شدید به کشور تحمیل گردد؛ بنابراین ضرورت دارد که دولت اقدامات کنترلی خود را اعمال کند. آنچه دولت ارائه کرده، واقعا نشان میدهد که سختگیریهای زیادی اعمال شده است. کسی در دستگاههای اجرایی و دولتی از این وضعیت قطعا راضی نخواهد بود، زیرا بودجه به شدت انقباضی بسته شده است، به معنای آنکه برخی دستگاهها بودجههایشان افزایش نیافته و ممکن است حتی کاهش یافته باشد. دولت از خودش شروع کرده و آن دست و دلبازیهای سالهای گذشته را کنار گذاشته، واقعیتها را دیده و تصمیم گرفته است.
با اینکه فشار سنگینی به کارمندان دولت وارد خواهد شد، اما دولت نشان داد که از خود آغاز کرده است
وی اضافه کرد: با اینکه فشار سنگینی به کارمندان دولت وارد خواهد شد، اما دولت نشان داد که از خود آغاز کرده است و مبنای کار خود را بر این قرار داده که با انجام اصلاحات قیمت حاملهای انرژی، درآمدها را بازتوزیع میکند، یعنی در قالب یارانههای نقدی و غیرنقدی به مردم بازگرداند تا حدی افزایش هزینههای معیشتی پوشش داده شود. با این بودجه، هدف دولت این است که جلوی تشدید تورمهای بالا را بگیرد و حداقل در حوزه خود بتواند کنترل را اعمال کند. البته، تورم ریشههای دیگری نیز دارد؛ ناترازیهای بانکی، انرژی و ارزی هر یک سهمی در اثرگذاری بر تورم دارند، اما یکی از مهمترین کانالهای تورمی بودجه است. دولت فعلاً این حوزه را بهخوبی مدیریت کرده و مراعات کرده است.
