به گزارش ایرنا، آب از دیر باز در باور ایرانی از یک سو به سبب داشتن فضیلت حیات بخش خود و از دیگر سو به عنوان عنصری که آیین های مذهبی جهت تصفیه و تطهیر ذات به آن توسل می جستند، از تقدس و احترام ویژه ای برخوردار بوده است.
موقعیت جغرافیایی کشورمان و کمبود منابع آب در این سرزمین باعث شده که ایرانیان برای آب مقام ویژه ای قائل شوند و در نتیجه باران همواره یکی از منابع مهم تامین آب بوده و مردمان این دیار در برآوردن این نیاز چشم به آسمان داشته اند.
از همین رو زمانی که سال های متمادی میزان بارش باران کاهش یافته و خشکسالی منطقه ای را تهدید کرده است، مردم برای طلب باران آیین های خاصی برگزار کرده اند که در گوشه و کنار میهن اسامی خاصی دارد؛ اما ریشه مشترک همه آنها به جهت برکت، فراوانی و نیازی است که انسان به آب دارد.
محمد تقی شهبازی پژوهشگر و جامعه شناس نهاوندی در این رابطه می گوید: وقتی فنون مختلف تأمین آب کارایی خود را از دست می دهد و انسان ها خود را در برابر طبیعت بی سلاح می بینند، آنگاه باورها و سنت ها نمایان می شود تا به طرق مختلف طلب باران کنند.
وی با اشاره به اینکه برخی آیین های تمنای باران ریشه در ایران باستان و پیش از ورود اسلام به این سرزمین داشده است، می افزاید: بررسی ها نشان می دهد که اغلب آیین های تمنای باران در ایران رنگ و بوی مذهبی داشته و با راز و نیاز و تضرع به پیشگاه خدواند همراه بوده است.
شهبازی با بیان اینکه بیشتر این آیین ها را در قدیم زنان و بچه ها اجرا می کردند که علت این امر شاید به دلیل گرایش بیشتر این قشر به برخی باورها و شرایط اجتماعی بوده باشد، اضافه می کند: در آیین های طلب باران مردم به طرق مختلف واسطه ای بین خود و خدای خویش قرار می دهند تا با تضرع، رحمت خداوند به سوی زمین سرایز شود.
در این میان یکی از آیین های سنتی و شاد شهرستان نهاوند که از صبغه مذهبی و باستانی برخوردار بوده و با زبانی عامیانه انجام می شد، دعای تمنای باران و به زبان محلی 'شِل و مِل بارونکی' است که البته همانند دیگر مناطق کشور به صورت دسته جمعی توسط کودکان و نوجوانان با همراه داشتن عروسک هایی از پیش ساخته، برگزار شده است.
هرچند سالیان زیادی است که گرد فراموشی بر این آیین نشسته است، اما به گفته قدما و ریش سفیدان نهاوند، آیین تمنای باران بخشی از آیین سنتی و مذهبی مردم این خطه بوده و اگر چه به لحاظ شکل اجرا با دیگر آیین های مشابه اختلافاتی داشته، اما ریشه مشترک آنها درخواست برکت الهی و فراوانی برای این نعمت بزرگ خداوند است.
نکته قابل توجه در اجرای این آیین، رنگ و بوی مذهبی همراه با نشاط آن بوده است که در عین روحانیت فضا، موجبات شادی و سرور معنوی مردم را فراهم می کرده است.
زنده یاد استاد فریدون سیفی نویسنده نهاوندی در خاطرات خود که در فصلنامه فرهنگان موسسه علیمرادیان این شهرستان به چاپ رسیده است، این آیین را بدینگونه شرح می دهد: مراسم تمنای (دعای) باران در سال های کم آبی توسط کشاورزان برای مزارع گندم و سایرحبوبات دیم اجرا می شد که در شهرستان نهاوند این مراسم به 'شِل و مل بارونکی' مشهور بود.
در ادامه خاطرات این نویسنده نهاوندی می خوانیم: در سال 1324 که حقیر ده سال بیشتر نداشتم و آن سال کم بارانی و خشکسالی بود، در اواخر اردیبهشت ماه مراسم تمنای باران یا همان شل و مل بارونکی شرکت کردم. من هنوز پس از سال ها خاطره آن فضای روحانی و عرفانی را در ذهن دارم.
این مطلب می افزاید: نحوه اجرای آن بدینگونه بود که بوسیله چند نفر از افراد خیر و مردمی خبر می دادند و جارمی زدند که فلان روز و فلان ساعت قرار است مراسم تمنای باران برگزارشود. کودکان هفت سال به بالا با شنیدن این خبر خود را آماده می کردند و در روز اعلام شده با شوق فراوان و با در دست داشتن عروسک هایی که توسط مادربزرگ ها از پارچه ساخته شده بود و آن ها را بالای قطعه چوبی 80 سانتیمتری نصب کرده بودند، در مکانی که جارچیان شل ومل بارونکی تعیین کرده بودند جمع می شدند.
در ادامه خاطرات این نویسنده می خوانیم: مادربزرگ ها به دلیل آشنایی و شناختی که نسبت به این مراسم داشتند پیشاپیش این عروسک ها را ساخته بودند. به هرحال یک نفر از بچه ها که بزرگ تر از سایرین بود سرپرستی گروه را عهده دار می شد و این اشعار را می خواند:
شل و مل بارونکی اخدا موخام ارزونکی
ای خدا باروبواره تاگنم ریشه دراره
گنما تشنه شونه بچه ها گسنه شونه
سایر بچه ها نیز اشعار فوق را تکرار می کردند و در کوچه ها به گردش می پرداختند و به در منازل می رفتند و صاحب هر منزلی ظرفی آب به روی عروسک ها می پاشید و می گفت خدا مرادتان را بدهد. در طول اجرای این آیین، با پیوستن دیگر بچه ها، بر تعداد آنها افروده می شد.
در ادامه این کتاب آمده است: کودکان برگزار کننده این آیین پس از گذشتن از کوچه ها و محله ها، در مقابل یکی از اماکن متبرکه (امام زاده یا مسجد) می ایستادند و سرپرست گروه به خواندن دعا می پرداخت و از جمله می گفت: خدایا، تو را قسم می دهیم به ناله ی حیواناتی که از تشنگی مانند مادران فرزند مرده ناله می کنند، باران رحمت را به ما عطا فرما. خدایا تو را قسم می دهیم به ناله ی کودکان لب تشنه ی صحرای کربلا، به ما کودکان ترحم فرما و آب چشمه ها و رودها را فراوانی ده.
نویسنده این خاطرات اضافه می کند: بچه ها نیز با شنیدن این دعاها، با گفتن آمین، نزول باران را از خداوند متعال خواستار می شدند و گاهی اوقات، هم زمان با اجرای مراسم، باران می بارید که موجبات خوشحالی بچه ها و مردم می شد و در اینچنین مواقعی بچه هابه شکرگزاری می پرداختند و می خواندند:
شکر خدا باروآما مرحمت اله آما
بارو آما باروآما بووه سلف خردراما
بارو آما باروآما غم و غصه سرآما
وقتی بارو مواره دشت و صحرا سبزماشه
گلا همه مشکفن باغا پر میوه ماشه
زمی پراخوشه ما انبار اسرریز ماشه
به گزارش ایرنا، ریش سفیدان نهاوند جملگی معتقدند که آیین باران خواهی یا همان شل و مل بارونکی، اغلب به شکل نمایشی و با درهم آمیختن شعر، دعا، داستان و اسطوره برگزار و در فضایی شاد و در میان هلهله کودکان پایان می یافت.
7525/2090
انتهای پیام موقعیت جغرافیایی کشورمان و کمبود منابع آب در این سرزمین باعث شده که ایرانیان برای آب مقام ویژه ای قائل شوند و در نتیجه باران همواره یکی از منابع مهم تامین آب بوده و مردمان این دیار در برآوردن این نیاز چشم به آسمان داشته اند.
از همین رو زمانی که سال های متمادی میزان بارش باران کاهش یافته و خشکسالی منطقه ای را تهدید کرده است، مردم برای طلب باران آیین های خاصی برگزار کرده اند که در گوشه و کنار میهن اسامی خاصی دارد؛ اما ریشه مشترک همه آنها به جهت برکت، فراوانی و نیازی است که انسان به آب دارد.
محمد تقی شهبازی پژوهشگر و جامعه شناس نهاوندی در این رابطه می گوید: وقتی فنون مختلف تأمین آب کارایی خود را از دست می دهد و انسان ها خود را در برابر طبیعت بی سلاح می بینند، آنگاه باورها و سنت ها نمایان می شود تا به طرق مختلف طلب باران کنند.
وی با اشاره به اینکه برخی آیین های تمنای باران ریشه در ایران باستان و پیش از ورود اسلام به این سرزمین داشده است، می افزاید: بررسی ها نشان می دهد که اغلب آیین های تمنای باران در ایران رنگ و بوی مذهبی داشته و با راز و نیاز و تضرع به پیشگاه خدواند همراه بوده است.
شهبازی با بیان اینکه بیشتر این آیین ها را در قدیم زنان و بچه ها اجرا می کردند که علت این امر شاید به دلیل گرایش بیشتر این قشر به برخی باورها و شرایط اجتماعی بوده باشد، اضافه می کند: در آیین های طلب باران مردم به طرق مختلف واسطه ای بین خود و خدای خویش قرار می دهند تا با تضرع، رحمت خداوند به سوی زمین سرایز شود.
در این میان یکی از آیین های سنتی و شاد شهرستان نهاوند که از صبغه مذهبی و باستانی برخوردار بوده و با زبانی عامیانه انجام می شد، دعای تمنای باران و به زبان محلی 'شِل و مِل بارونکی' است که البته همانند دیگر مناطق کشور به صورت دسته جمعی توسط کودکان و نوجوانان با همراه داشتن عروسک هایی از پیش ساخته، برگزار شده است.
هرچند سالیان زیادی است که گرد فراموشی بر این آیین نشسته است، اما به گفته قدما و ریش سفیدان نهاوند، آیین تمنای باران بخشی از آیین سنتی و مذهبی مردم این خطه بوده و اگر چه به لحاظ شکل اجرا با دیگر آیین های مشابه اختلافاتی داشته، اما ریشه مشترک آنها درخواست برکت الهی و فراوانی برای این نعمت بزرگ خداوند است.
نکته قابل توجه در اجرای این آیین، رنگ و بوی مذهبی همراه با نشاط آن بوده است که در عین روحانیت فضا، موجبات شادی و سرور معنوی مردم را فراهم می کرده است.
زنده یاد استاد فریدون سیفی نویسنده نهاوندی در خاطرات خود که در فصلنامه فرهنگان موسسه علیمرادیان این شهرستان به چاپ رسیده است، این آیین را بدینگونه شرح می دهد: مراسم تمنای (دعای) باران در سال های کم آبی توسط کشاورزان برای مزارع گندم و سایرحبوبات دیم اجرا می شد که در شهرستان نهاوند این مراسم به 'شِل و مل بارونکی' مشهور بود.
در ادامه خاطرات این نویسنده نهاوندی می خوانیم: در سال 1324 که حقیر ده سال بیشتر نداشتم و آن سال کم بارانی و خشکسالی بود، در اواخر اردیبهشت ماه مراسم تمنای باران یا همان شل و مل بارونکی شرکت کردم. من هنوز پس از سال ها خاطره آن فضای روحانی و عرفانی را در ذهن دارم.
این مطلب می افزاید: نحوه اجرای آن بدینگونه بود که بوسیله چند نفر از افراد خیر و مردمی خبر می دادند و جارمی زدند که فلان روز و فلان ساعت قرار است مراسم تمنای باران برگزارشود. کودکان هفت سال به بالا با شنیدن این خبر خود را آماده می کردند و در روز اعلام شده با شوق فراوان و با در دست داشتن عروسک هایی که توسط مادربزرگ ها از پارچه ساخته شده بود و آن ها را بالای قطعه چوبی 80 سانتیمتری نصب کرده بودند، در مکانی که جارچیان شل ومل بارونکی تعیین کرده بودند جمع می شدند.
در ادامه خاطرات این نویسنده می خوانیم: مادربزرگ ها به دلیل آشنایی و شناختی که نسبت به این مراسم داشتند پیشاپیش این عروسک ها را ساخته بودند. به هرحال یک نفر از بچه ها که بزرگ تر از سایرین بود سرپرستی گروه را عهده دار می شد و این اشعار را می خواند:
شل و مل بارونکی اخدا موخام ارزونکی
ای خدا باروبواره تاگنم ریشه دراره
گنما تشنه شونه بچه ها گسنه شونه
سایر بچه ها نیز اشعار فوق را تکرار می کردند و در کوچه ها به گردش می پرداختند و به در منازل می رفتند و صاحب هر منزلی ظرفی آب به روی عروسک ها می پاشید و می گفت خدا مرادتان را بدهد. در طول اجرای این آیین، با پیوستن دیگر بچه ها، بر تعداد آنها افروده می شد.
در ادامه این کتاب آمده است: کودکان برگزار کننده این آیین پس از گذشتن از کوچه ها و محله ها، در مقابل یکی از اماکن متبرکه (امام زاده یا مسجد) می ایستادند و سرپرست گروه به خواندن دعا می پرداخت و از جمله می گفت: خدایا، تو را قسم می دهیم به ناله ی حیواناتی که از تشنگی مانند مادران فرزند مرده ناله می کنند، باران رحمت را به ما عطا فرما. خدایا تو را قسم می دهیم به ناله ی کودکان لب تشنه ی صحرای کربلا، به ما کودکان ترحم فرما و آب چشمه ها و رودها را فراوانی ده.
نویسنده این خاطرات اضافه می کند: بچه ها نیز با شنیدن این دعاها، با گفتن آمین، نزول باران را از خداوند متعال خواستار می شدند و گاهی اوقات، هم زمان با اجرای مراسم، باران می بارید که موجبات خوشحالی بچه ها و مردم می شد و در اینچنین مواقعی بچه هابه شکرگزاری می پرداختند و می خواندند:
شکر خدا باروآما مرحمت اله آما
بارو آما باروآما بووه سلف خردراما
بارو آما باروآما غم و غصه سرآما
وقتی بارو مواره دشت و صحرا سبزماشه
گلا همه مشکفن باغا پر میوه ماشه
زمی پراخوشه ما انبار اسرریز ماشه
به گزارش ایرنا، ریش سفیدان نهاوند جملگی معتقدند که آیین باران خواهی یا همان شل و مل بارونکی، اغلب به شکل نمایشی و با درهم آمیختن شعر، دعا، داستان و اسطوره برگزار و در فضایی شاد و در میان هلهله کودکان پایان می یافت.
7525/2090
کپی شد
