شهر هزارها نام دارد. جمعیتش ۴۵ هزار نفر است و زادگاه فرهنگ و مشارکت مدنی است. کتاب برای مردمانش نه یک سرگرمی که یک نیاز است.
به گزارش خبرنگار جماران به نقل از ستاد خبری سیوسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، احمد خضری رییس خانه مطبوعات و رسانههای اوز (پایتخت کتاب ایران) طی یادداشتی روایت خود از شهر، فعالیتهای فرهنگیاش و علت علاقه بنیادین مردم به کتاب را ارائه کرده است. این یادداشت را در ادامه بخوانید:
اوز (Evaz) نگینی فرهنگی در جنوب استان فارس، با خشکیِ هوا، کمآبی و بُنیه مردمی پرتوان، نهفقط به «شهر آبانبارها» شهرت دارد، بلکه با هزاران خیر مدرسهساز، کتابخانه و مدرسه، دیار «پایتخت کتاب ایران» شده است، شهری که اهالیاش با تلاش و عشق به علم، میراثی عمیق و تاریخی پربار آفریدهاند.
شهرستان اوز واقع در جنوب استان فارس، در فاصله تقریباً ۳۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شیراز و حدود ۴۰ کیلومتری شمال شهر لار جای گرفته است. این شهر در دشتِ میان دو رشتهکوه از امتداد زاگرس جنوبی واقع است و ارتفاعی نزدیک به ۹۵۰ متر از سطح دریا دارد. پس از دورهای زیرمجموعه لارستان، در ۱۰ مهر ۱۳۹۸، با تصویب هیأت دولت اوز به شهرستان مستقل ارتقا یافت.
اوز با اقلیم گرم و خشک و میانگین بارندگی سالانه حدود ۲۰۰ میلیمتر، شهری است که با توجه به شرایط طبیعی دشوار، بهخاطر تعداد بسیار زیاد آبانبارهایش شهرت یافته است. مردم این منطقه از دیرباز برای ذخیره آب در فصول خشک، سازههایی ساختند که در گویش محلی «بَرکه» نامیده میشوند و گفته میشود جمعاً بیش از هزار نمونه وجود دارد. به همین دلیل، اوز گاه «شهر هزار برکه» لقب گرفته است. اما وجه دیگر این «هزار» به سنت دیرپای مدرسهسازی باز میگردد، که موجب شده تا اوز را «شهر هزارها» نیز بنامند؛ برخی میگویند به دلیل هزار برکه، بعضی دیگر به خاطر قدمت هزار ساله.
جمعیت شهرستان اوز حدود ۴۵ هزار نفر است و از دو بخشِ مرکزی و بیدشهر تشکیل شده است. این شهر زادگاه فرهنگ، کتاب و مشارکت مدنی است. یکی از نمادهای بارز این فرهنگ، عنوان «پایتخت کتاب ایران» است که به واسطه فعالیتهای گسترده در زمینه کتابخوانی و توسعه نهادهای فرهنگی به آن اهدا شده است.
پیشینه و ریشه فرهنگی اوز
اولین آموزشگاه رسمی اوز در سال ۱۳۰۷ شمسی تأسیس شد؛ پیش از آن تعلیم و تعلم در مکتبخانههای سنتی صورت میگرفت. اما روح آموختن در میان مردم اوز آنچنان بود که محمدعلی بدری، نیکوکار اوزی مقیم بمبئی، مدرسهای شبانهروزی ساخت. این مدرسه طی دو سال ساخته شد و با سنگ، سیمان و گچ به همت استادکاران بومی احداث و در سال ۱۳۱۷ افتتاح شد.
جالب آنکه این مدرسه نخستین مدرسه خیرساز در استان فارس بود و در سطح کشور نیز از مدارس پیشرو به شمار میرفت. روی سردر آن نوشته شده بود «دبستان شماره ۲۹» که نشاندهنده جایگاه آن در میان مدارس رسمی کشور در آن زمان است. بعدها این مدرسه به «دبستان بدری» تغییر نام داد.
در ادامه، فعالیت آموزشی اوز گستردهتر شد:
در ۱۳۱۵ آموزشگاه مستقل دخترانه تأسیس شد.
در ۱۳۲۸ اولین دبیرستان توسط محمد شریف هوشیار ساخته شد.
از ۱۳۷۵ به بعد، دانشگاههای مختلف مانند پیام نور، آزاد اسلامی، علوم دینی و دانشکده بهداشت در اوز تأسیس شدند، و پیشتر نیز در حدود ۱۳۲۵، مرحوم حاج شیخ احمد فقیهی، نخستین مدرسه علوم دینی اوز را بنیان گذاشته بود.
رونق مطبوعات و ادبیات
از سوی دیگر اوز در مطبوعات نیز زنده است. پس از انتشار هفتگی «اوز نوین» در دهههای بعد نشریه «عصر اوز» منتشر شد که در جنوب فارس، استان هرمزگان و برخی کشورهای خلیج فارس توزیع میشد. امروز نیز رسانههای محلی متعددی مانند «اوز امروز»، «اوز خبر»، «پیام دانش» و... در این شهرستان فعالاند.
در حوزه ادبیات نیز میراث چشمگیری وجود دارد: کتاب «تاریخ دلگشای اوز» نوشته حاج محمدهادی کرامتی یکی از منابع معتبر محلی است که بارها توسط چهرههای بزرگ تاریخ معاصر مانند استاد باستانی پاریزی یاد شده است. همچنین دیوان شعری از حاج شیخ محمد صالح تائب اوزی که بیش از ۱۷۰ سال پیش تألیف شده و اسنادی از نوشتههایی که به سه قرن قبل برمیگردند، نشان دهنده قدمت روشنفکری در این دیار است.
چرایی عشق به علم و کتاب در اوز
زندگی سخت در منطقهای خشک و کم آب، مردم اوز را از دیرباز به مهاجرت و ارتباط با سرزمینهای دیگر، چون هند، امارات، قطر، کویت، بحرین، حتی آفریقای جنوبی و شهرهایی در داخل ایران مانند شیراز، بم و بندرعباس ترغیب کرده است. این تبادل فرهنگی و تجاری باعث شد که کتاب و دانشپژوهی یکی از ارزشمندترین «سوغات» بازگشتکنندگان باشد.
به امروز که نگاه کنیم، اوزیها خود را در راه علم و فرهنگ وقف کردهاند:
نقش یکسانی در ساخت مدارس دارند؛ از پیرزنی که پساندازش را برای خرید یک صندلی اهدا میکند تا خیرانی که ساختمانهای بزرگ آموزشی میسازند.
هفت کتابخانه عمومی با مشارکت مردم تأسیس شده است.
هر ساله حدود ۲۰ نویسنده از اوز کتاب منتشر میکنند.
تقریبا در هر مغازهای قفسه کتاب دیده میشود و فرهنگ مطالعه جزئی از زندگی روزمره مردم است.
مشارکت مردمی و احساس تعلق به فرهنگ کتابخوانی، نشان از یک باور جمعی دارد: کتاب برای اوزیان نه یک سرگرمی، بلکه بخشی از نیاز اساسی زندگی است.
چالشها و تهدیدهای شهر اوز
با وجود این تاریخ درخشان، میراث اوز با تهدیدهایی روبهروست. مهمترین آنها وضعیت آبانبارهای تاریخی است. برای نمونه «برکه سلفی» اوز، قدیمیترین آبانبار این شهر، در آستانه تخریب قرار دارد. گزارشها حاکی از کمبود اعتبارات برای مرمت این سازه تاریخی است و مسئولان میراث فرهنگی و اوقاف نیازمند همکاری و حمایت بیشتر برای حفظ این میراثاند.
اوز شهری در دل خشکی، اما آباد به فرهنگ. شهری که آب را در هزار برکه نگاه داشته و دانش را در هزار مدرسه و کتابخانه پرورانده است. اهالیاش نشان دادهاند که وقتی پای عشق به علم و معنا بیاید، حتی محرومترین مناطق هم میتوانند به قطب فرهنگ تبدیل شوند. آنها نه فقط منتظر حمایت دولتیاند، بلکه خود دست به کار شدهاند و میراثی قابلستایش از نیکوکاری، مشارکت و آگاهی جمعی آفریدهاند.
سیوسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «بخوانیم برای ایران» از روز شنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۴ آغاز شد و تا ۳۰ آبان ادامه خواهد داشت.
