آنها وزوز میکنند، نیش میزنند و برخی از خطرناکترین بیماریهای شناخته شده برای بشریت را منتقل میکنند. پشهها بدون شک از منفورترین موجودات روی زمین هستند، اما اگر میتوانستیم آنها را به طور کامل ریشهکن کنیم، آیا این کار را میکردیم؟ واشنگتن پست پرسید.
به گزارش جماران به نقل از مجله علمی: این سوال دیگر فقط یک فرضیه نیست. در سالهای اخیر، دانشمندان ابزارهای ژنتیکی قدرتمندی را توسعه دادهاند که میتواند ریشهکن کردن دائمی پشهها و سایر آفات را ممکن سازد. امروزه، برخی از پزشکان و دانشمندان معتقدند که زمان برداشتن گامی بیسابقه فرا رسیده است: استفاده از فناوریهای ویرایش ژن برای کاهش جمعیت پشهها و تسکین رنج انسان از بیماریهایی مانند مالاریا، تب دنگی، ویروس نیل غربی و سایر بیماریها.
الکوس سیمونی، زیستشناس مولکولی در Target Malaria، میگوید: «جان بسیاری از انسانها به دلیل مالاریا در خطر است و ما میخواهیم مطمئن شویم که این فناوری در آینده نزدیک قابل استفاده است.» اما توسعه این فناوری یک سوال اخلاقی اساسی را مطرح میکند: چه زمانی، اگر اصلاً چنین چیزی ممکن باشد، آیا ریشهکن کردن عمدی کل یک گونه قابل قبول است؟
این روزنامه اشاره میکند که ادوارد ویلسون، طبیعتشناس مشهور، زمانی گفته بود: «من خوشحال میشوم که خودم دکمه را فشار دهم و پشه ناقل مالاریا را از بین ببرم.»
اما برخی از محققان و اخلاقگرایان هشدار میدهند که دستکاری در بنیانهای زندگی میتواند خطرناک باشد. آنها میگویند حتی پشههای کوچک و مزاحم نیز میتوانند ارزش اکولوژیکی داشته باشند که نمیتوان آنها را نادیده گرفت.
پشهها چگونه ریشهکن میشوند؟
پروژه هدف مالاریا یکی از بلندپروازانهترین ابتکارات در این زمینه است. سیمونی و همکارانش به دنبال کاهش جمعیت آنوفل گامبیا، ناقل اصلی مالاریا در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، هستند.
در آزمایشگاه، دانشمندان یک جهش ژنتیکی ایجاد کردهاند که باعث میشود پشههای ماده بدون تخمدانهای فعال از تخم بیرون بیایند و آنها را عقیم کند. با این حال، پشههای نر حامل ژن هستند و تحت تأثیر قرار نمیگیرند. وقتی این پشهها با پشههای وحشی جفتگیری میکنند، ژن به تدریج گسترش مییابد تا تعداد پشههای ماده بارور به شدت کاهش یابد.
سیمون امیدوار است این پشههای اصلاحشده ژنتیکی را ظرف پنج سال آینده در طبیعت آزاد کند. این پروژه توسط بنیاد بیل و ملیندا گیتس و بنیاد خیریه اوپن فیلانتروپی، بنیادی که توسط داستین موسکوویتز، یکی از بنیانگذاران فیسبوک، پشتیبانی میشود، پشتیبانی میشود.
در قلب این پروژه، فناوریای به نام «ژن درایو» قرار دارد، مکانیسمی که تضمین میکند ژن اصلاحشده به تمام نسلهای بعدی منتقل شود و قوانین وراثت طبیعی را دور بزند.
انقراض عمدی
در زمانی که طرفداران محیط زیست در تلاشند تا گونهها را از انقراض محافظت کنند، پشهها از معدود کاندیداهای اصلی انقراض محسوب میشوند.
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۲۳، تخمین زده میشود که ۶۰۰۰۰۰ نفر بر اثر مالاریا جان خود را از دست دادهاند که بیشتر آنها در آفریقا بودهاند.
پل ندبله، متخصص اخلاق زیستی اهل زیمبابوه، میگوید: «تعداد مرگ و میر در آفریقا معادل سقوط دو بوئینگ ۷۴۷ در کوه کلیمانجارو در هر روز است.»
برای طرفداران ژن درایو، متقاعد کردن جوامع در کشورهایی مانند بورکینافاسو یا اوگاندا دشوار نیست. کریستال بیرونگی، متخصص حشرهشناسی در تارگت مالاریا در اوگاندا، میگوید: «آنها در مناطقی زندگی میکنند که کودکان در حال مرگ هستند. اما ما گاهی اوقات با اطلاعات نادرستی مانند این باور غلط مواجه میشویم که نیش پشههای اصلاحشده ژنتیکی میتواند باعث ناباروری شود.»
اخیراً، مرکز اخلاق زیستی هستینگز و دانشگاه ایالتی آریزونا گروهی از اخلاقدانان را برای بحث در مورد خطرات حذف عمدی یک گونه تشکیل دادند. در مقالهای که در مجله Science منتشر شد، آنها به این نتیجه رسیدند که «انقراض عمدی ممکن است در شرایط بسیار نادر قابل قبول باشد.»
آنها به مگس پیچکرم، انگلی که تخمهای خود را در زخمها میگذارد و از گوشت انسان و حیوانات تغذیه میکند، به عنوان کاندیدای مناسبی برای ریشهکنی اشاره کردند. با این حال، آنها در مورد استفاده از این تکنیک بر روی جوندگان مهاجم در جزایر اقیانوس آرام هشدار دادند، زیرا میترسیدند که آنها به سرزمین اصلی گسترش یابند.
گرگوری کپنیک، محقق این موسسه، میگوید: «حتی در سطح میکروبی، ما طرفدار تغییر شکل جهان مطابق با خواستههای انسان نیستیم.»
نقش پشهها در اکوسیستم
هنوز مشخص نیست که پشههای ناقل مالاریا چقدر برای اکوسیستمها مهم هستند. آیا قورباغهها یا پرندگانی که از آنها تغذیه میکنند میتوانند جایگزینهایی پیدا کنند؟ آیا ما واقعاً در بحبوحه یک "فاجعه حشرات" جهانی هستیم که تعادل اکولوژیکی را تهدید میکند؟
کریستوفر پرستون، فیلسوف محیط زیست در دانشگاه مونتانا، میگوید: "حذف پشهها با استفاده از فناوری ژنتیکی میتواند به انقراض جهانی به روشی خطرناک منجر شود."
از طرف دیگر، برخی از دانشمندان پیشنهاد میکنند که خود انگل عامل مالاریا، پلاسمودیوم، را با واکسن یا سایر ابزارهای اصلاح ژنتیکی، بدون نیاز به ریشهکن کردن پشهها، هدف قرار دهند.
کپنیک میگوید: "ما میتوانیم مالاریا را بدون ریشهکن کردن پشهها ریشهکن کنیم." ندبله میافزاید: "قابل توجه است که اکثر مخالفان ریشهکنی پشه در آفریقا زندگی نمیکنند."
