پایگاه خبری جماران: یک کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به اینکه در درون برجام راهکارهای پیگیری حقوقی و سیاسی نقض عهد آمریکا پیش بینی شده است، تأکید کرد: ایران به هیچ عنوان نباید از برجام خارج شود و حتی نباید این را به عنوان حربه و تهدید استفاده کند، چون این حربه و تهدید تیغ دو لب است که یک طرف آن خود ما را می گیرد.
مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با جاوید قربان اوغلی در ادامه می آید:
بعد از خروج آمریکا از برجام چه احتمالاتی پیش روی ما است و چطور می توانیم برجام را حفظ کنیم؟ روسیه و کشورهای اروپایی چه برخوردی خواهند داشت؟
مسأله ای که وجود دارد این است که آقای ترامپ در زمان مبارزات انتخاباتی اعلام کرده بود که این بدترین توافق است و آن را پاره یا لغو می کند و از زمان پیروی هم تا الآن مرتب یک رویکرد اینچنینی داشته است؛ بنابر این خروج او از برجام قابل پیش بینی بود.
اما اینکه آیا از طرف ما و دیگر کشورهایی که برجام را امضا کردند امکان پذیر بود که این کار انجام نشود یا خیر؟ این یک سؤال مهم است و پیش مقدمه اتفاق افتاده شده است. آنچه باید صورت می گرفت انجام شد؛ که پایبندی کامل ما به برجام بود. اما من فکر می کنم اگر یک سری اقدامات تحریک آمیز در داخل کشور انجام نمی گرفت، فشارها به آمریکا برای این مسأله بسیار بیشتر می شد.
البته این را هم می پذیرم که آمریکایی ها نقض عهد زیاد داشته اند؛ اما برای نقض عهدها در درون خود برجام راهکارهای پیگیری حقوقی و سیاسی گذاشته شده بود و آنها هم می توانست ابزارهایی برای فشار بیشتر به آمریکا باشد که اگر قرار است تحت تصمیمات شخصی آقای ترامپ و فشار لابی اسرائیل و عربستان سعودی این اتفاق بیفتد آمریکا هزینه های بیشتری بپردازد.
اما اینکه بعد از افتادن این اتفاق چه کار باید کرد، به نظرم اولین مسأله به خود برجام بر می گردد و حکایت از این است که ایران به هیچ عنوان نباید از برجام خارج شود و حتی نباید این را به عنوان حربه و تهدید استفاده کند. چون این حربه و تهدید تیغ دو لب است که یک طرف آن خود ما را می گیرد. به خاطر اینکه اگر ما هرچه بیشتر به پایبندی خودمان از برجام، که یازده بار هم توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی تأیید شده، اصرار بورزیم به نظر من ما طرف برنده هستیم و آمریکایی ناقض یک عهدنامه بین المللی هستند.
بنابر این، هرگونه حرف زدن و یا تهدید به خروج از ان.پی.تی به نظر من جابگاه بسیار محکم الآن ما را متزلزل می کند. چون به هر حال آمریکایی ها خارج شده اند و حتی قبل از اینکه خارج شوند ما ضررهای آن را با تهدیدات، عدم سرمایه گذاری کشورهای اروپایی یا عدم حل مشکلات بانکی می پرداختیم. ممکن است از این به بعد فشارها روی نفت ما و فشارها روی کشورهای اروپایی بیشتر شود.
آیا می توانیم برای ادامه برجام روی اروپایی ها حساب کنیم؟
در کنار ساز کارهای درون برجام، آقای ظریف به دبیرکل سازمان ملل نامه نوشته که قطعنامه 2231 یک قطعنامه سازمان ملل و مورد تأیید پانزده عضو دائم سازمان ملل قرار گرفته و بالطبع تمام اعضای سازمان ملل آن را می پذیرند. یک سازکار، پیگیری این عهدشکنی از این طریق است. ممکن است بعضی ها بگویند این به جایی نمی رسد؛ هدف به جایی رسیدن نیست بلکه دور کردن کشورهای اروپایی و دو کشور دیگر از آمریکا است که حداقل بعد از این با آمریکا همراه نشوند.
دومین مسأله این است که اروپایی ها تا اینجا نشان دادند با این تصمیم آمریکا مخالف هستند و تمام تلاش خودشان را هم کردند ولی به نتیجه نرسید. آمریکا با تحقیر و توهین به آنها دو سه روز هم جلوتر این تصمیم را اعلام کرد. بنابر این آنها احساس تحقیر هم دارند و همان طور که خانم موگرینی هم گفته انگیزه های زیادی دارند که پای این قضیه بایستند. باید عوامل ایستادگی آنها را تقویت کرد. از طریق رایزنی های سیاسی که دارند انجام می شود یا کارهای اقتصادی و در هم تنیدگی اقتصادی باید این کار را انجام دهیم.
اروپایی می خواهند برای حمایت از شرکت های خودشان که با ایران کار می کنند و ممکن است زیر فشار آمریکا قرار بگیرند ساز کارهایی را تهیه کنند که ما باید با یک سری اقدامات اقتصادی جذاب موضع آنها را تقویت کنیم. ممکن است وزن شرکت های اروپایی ها به اندازه آمریکایی ها نباشد ولی ما می خواهیم تا جای ممکن مشکل اقتصادی خود را حل کنیم.
نکته سومی که در این رابطه وجود دارد این است که غیر از انگیزه های شخصی آقای ترامپ، اسرائیل و عربستان سعودی عوامل تحریک کننده ترامپ بودند. ما باید ببینیم که چگونه می توانیم آنها را خنثی کنیم؟! ممکن است در مورد اسرائیل این مسأله خیلی سخت باشد و به نتیجه نرسیم. گرچه من معتقدم اگر مخالفین افراطی اسد شکست خورده اند باید ادامه کار به اسد سپرده شود و هزینه اش را هم خودش بپذیرد.
اما در مورد عربستان سعودی من اعتقاد دارم، با اینکه الآن خیلی در شده، باید به فکر این باشیم که نگذاریم ائتلاف آمریکا، اسرائیل و عربستان قوی تر شود. چون جهت گیری این ائتلاف کاملا ضد ما است قوی تر شدن آن به ضرر ما تمام می شود. به نظر من با عربستان سعودی هم باید در یمن وارد مذاکره شویم و کمک کنیم که عربستان سعودی آبرومندانه از باتلاق یمن خارج شود؛ این هم نیازمند یک سری کارهای دیپلماتیک است که امکانش هست.
یک سری کارها را هم ما نباید انجام دهیم. برای اینکه اروپایی ها در برجام از ما حمایت می کنند. اما در بعضی موضوعات مثل آزمایشات موشکی در کنار ما نیستند و با آمریکایی ها بیشتر همسو هستند. ما باید اینها را با اروپایی ها صحبت کنیم.
شاید در یک سال و نیمی که از حکومت اوباما مانده بود و این توافق نهایی شد و یا یک سالی که اجرایی شد، ما یک فرصت مناسبی داشتیم؛ چون اوباما واقعا انگیزه زیادی داشت که در بعضی مسائل منطقه ای هم با ما کار کند و زمینه های اتفاقاتی که الآن دارد می افتد از بین برود. ما این فرصت را از دست دادیم و ترامپ آمد که موضعگیری او علیه ما مشخص است. البته ترامپ هم اهل معامله است. من شنیدم که در اجلاس اخیر سازمان ملل متحد در شهریور ماه تقاضای ملاقات با آقای روحانی هم کرده بود که از طرف ما پذیرفته نشد. برای من به عنوان یک دیپلمات مفهوم نیست که این تقاضا رد شود، اما به هر حال این اتفاق افتاده است.
روسیه اعلام کرده که برای بقای برجام ایران باید امتیاز بدهد. نظر شما در این مورد چیست؟
همواره موضع روس ها دو پهلو است. یعنی حتی من شنیده ام در برجام و همکاری هایی که آمریکایی ها با ما داشتند روسیه نقش مثبت قابل توجهی نداشته اند. روس ها بعد از برجام هم چندین کار کرده اند که برای من مفهوم نیست؛ از جمله اینکه پیشنهاد مذاکره مستقیم ایران و اسرائیل کرده اند. این برگی است که می دانند ما رد می کنیم.
حالا هم می گویند ما باید امتیاز بدهیم. چه امتیازی باید بدهیم؟ ما امتیازات لازم را در مذاکرات برجام داده ایم. برد برد که می گفتیم، به معنای کوتاه آمدن ما از بعضی مواضع و کوتاه آمدن آنها از بعضی مواضع است. اگر منظور از امتیاز دادن ما در مورد مسائل مربوط به اسرائیل و عربستان سعودی است، به نظر من روس ها دارند بازی دو جانبه ای را انجام می دهند؛ از یک طرف نتانیاهو می گوید ما از روسیه خواسته ایم که اس 300 به سوریه نفروشد و آنها قبول کرده اند. این یک کلید به اسرائیل دادن است. اگر قرار است در سوریه همراهی باشد باید با ما باشد؛ نه اینکه اسرائیلی ها قبل از هر حمله بگویند ما به روس ها اطلاع داده ایم. به نظر من این یک بازی دوگانه است که روس ها دارند انجام می دهند. البته من در جزئیات آن نیستم و کانال های امنیتی و یا کانال های سیاسی باید جواب بدهند. به نظر من بازی روس بسیار پیچیده و یک مقدار مشکوک است.
آیا می توانیم از چین برای حفظ برجام استفاده کنیم؟
چینی ها نگاه سیاسی به مسائل ندارند. روس ها خواهان احیای قدرت اتحاد جماهیر شوروی هستند و می خواهند جای پایی در منطقه داشته باشند و در مسأله اوکراین قدرت چانه زنی با آمریکا را بالا ببرند. چینی ها دنبال چنین چیزهایی نیستند. چینی ها اصلا دنبال اهداف سیاسی نیستند و بیشتر به دنبال اهداف اقتصادی هستند. اتفاقا چینی ها فکر می کنند اگر مشکل تعمیق شود و بحران افزایش پیدا کند و برجام بر هم بخورد ما امتیازات بیشتری را در حوزه اقتصادی به چینی ها خواهیم داد و برای آنها تفاوت زیادی ندارد که برجام از بین برود یا نرود. بعد از خروج آمریکا آخرین موضع را چینی ها اتخاذ کردند؛ اول خیلی محتاطانه چیزی نگفتند و بعد گفتند یک معاهده بین المللی است.
بنابر این نگاه من به چینی ها از منظر اقتصادی است و آنها هیچ نگاه سیاسی به برجام ندارند و دریچه نگاهشان این است که اگر به هم بخورد زیاد هم بد نیست.
اگر به هم بخورد ما مجبوریم برای ترمیم وضع اقتصادی، مثل زمان تحریم ها، به سمت چینی ها برویم که برای چینی ها یک امتیاز بزرگ است.
یعنی برای بقای برجام نمی توانیم روی کمک چینی ها حساب کنیم؟
مشکل ما بانکی است و بانک های چینی هم الآن با ما کار نمی کنند. الآن تنها چیزی که چینی ها دارند کار می کنند آب سنگین اراک است که آن هم بر اساس برجام به آنها داده شده است. در رابطه با مسائل دیگر اتفاقا چینی ها با ما کمتر کار کرده اند. نگاه چینی ها بیشتر اقتصادی است؛ با ملاحظات سیاسی که مبادا موجب رنجش و فشار آمریکایی ها شود.
