بغداد؛ کولاژی از تضادها، شهری که تاریخ و زندگی در هم تنیده‌اند

پایگاه خبری جماران، چند روز پیش به دعوت «جریان ملی حکمت عراق» و جناب آقای «سید عمار حکیم» در معیت یک گروه رسانه‌ای دو روزی را مهمان شهر بغداد، پایتخت کشور عراق بودم.

بغداد، شهری که تاریخش در هر گوشه و کنار آن تنیده شده است، همچنان نمادی از هم‌زیستی، تحول و پایداری است. از خیابان‌های پرهیاهویش تا بازارهای کهن، از برج‌های مدرنش تا کوچه‌های باریک تاریخی، بغداد مجموعه‌ای از تضادها و هم‌زیستی‌های فرهنگی است.

سفر به این شهر، نه فقط تماشای بناها و خیابان‌ها، بلکه لمس روح پرجنب‌وجوش مردمانش است؛ مردمانی که در گذر از تاریخ پرفرازونشیب، همچنان امید را در دل خود زنده نگه داشته‌اند. بغداد با همه چالش‌ها و تغییرات، قلب تپنده عراق باقی مانده است، شهری که قصه‌هایش ادامه دارند و هر روز برگ جدیدی به تاریخ پربارش افزوده می‌شود.

ابوالطیب احمد بن حسین بن حسن بن عبدالصمد جُعفی کندی، معروف به «مُتَنَبّی»، از شاعران بزرگ عرب که در همه دوران‌ها از مفاخر شعر و ادب عربی، به شمار می‌آید در بینی می فرماید:
وَبَیْنَنَا لَوْ رَعَیْتُمْ ذاکَ مَعرِفَةٌ
إنّ المَعارِفَ فی أهْلِ النُّهَی ذِمَمُ

میان ما سابقه آشنایی است، البته اگر آن را پاس دارید،
بی گمان این آشنایی از دید خردمند عهد و پیمان است

این شهر را چگونه دیدم:

بغداد، پایتخت عراق، شهری است که در آن تضادها به وضوح نمایانند.  شهری که در آن سنت و مدرنیته، ثروت و فقر، امید و چالش در کنار هم زیست می‌کنند و همواره شاهد تغییرات و تحولات اجتماعی بوده است. این تضادها تنها به معماری و زندگی روزمره محدود نمی‌شوند؛ بلکه ریشه‌های عمیقی در ساختار مذهبی و فرهنگی شهر دارند.  

خیابان‌های پر از خودروهای لوکس در کنار ماشین‌های فرسوده که هنوز با زحمت راه می‌پیمایند. ساختمان‌های مجلل و برج‌های سر به فلک کشیده هم‌جوار خانه‌های قدیمی و محقر قرار گرفته‌اند. این شهر، تصویر زنده‌ای از نابرابری، پیشرفت، سنت و تغییرات اجتماعی است؛ کولاژی از تمام آنچه که تاریخ و زندگی به آن بخشیده‌اند. 
 

گزارش تصویری>>>بغداد شهری میان دیروز و امروز
 

تاریخ بغداد و اختلافات مذهبی

بغداد در قرن هشتم میلادی به دستور خلیفه عباسی، منصور، بنیان گذاشته شد. این شهر به سرعت تبدیل به یکی از مهم‌ترین مراکز علمی، فرهنگی و تجاری جهان اسلام شد. در عصر طلایی اسلام، دانشمندان، فیلسوفان و ادیبان در بغداد گرد هم آمدند و «بیت‌الحکمه»، مرکز ترجمه و پژوهش علمی، تأسیس شد.  

با وجود شکوه تاریخی، بغداد فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرده است. حمله مغولان در قرن سیزدهم ضربه‌ای سنگین به پایتخت عباسیان وارد کرد، ویرانی‌هایی که هنوز در حافظه تاریخی شهر باقی است.

بغداد در طول تاریخ خود یکی از مراکز مهم علمی، فرهنگی و مذهبی جهان اسلام بوده است. این شهر، جایگاه علمای بزرگ و اندیشمندان نامدار در حوزه‌های مختلف دینی، فقهی و فلسفی بوده و همچنان نقش مهمی در شکل‌دهی به گفتمان مذهبی دارد.

دوران معاصر نیز برای این شهر آرام نبوده؛ جنگ‌ها، تحریم‌ها و تحولات سیاسی، چهره‌ی بغداد را دگرگون کرده‌اند.  

با این حال، بغداد همواره تحت تأثیر تنوع مذهبی خود قرار گرفته است. شهر میزبان جوامع گوناگون شیعه، سنی، مسیحی، صابئی و دیگر اقلیت‌های مذهبی بوده که هر یک در دوره‌های مختلف تاریخی تأثیرگذار بوده‌اند. اختلافات مذهبی، در کنار عوامل سیاسی و اجتماعی، گاه موجب تنش‌هایی در جامعه شده است، اما از سوی دیگر، این تنوع نیز سبب غنای فرهنگی و فکری بغداد گردیده است. 

مردم بغداد؛ وحدت در تنوع

با وجود اختلافات مذهبی، مردم بغداد در بسیاری از دوره‌ها نشان داده‌اند که همزیستی و تعامل میان گروه‌های مختلف امکان‌پذیر است. در بازارها، محله‌های قدیمی و مراسم‌های سنتی، می‌توان نمودهای هم‌زیستی مسالمت‌آمیز را مشاهده کرد. بغداد همواره از نظر فرهنگی شهری بوده که سنت‌های مذهبی با زندگی اجتماعی و اقتصادی گره خورده‌اند و این پیوند، هویت خاصی به شهر بخشیده است.  

بغدادی‌ها، مردمانی باهوش، صمیمی و پر از زندگی‌اند. فرهنگ غنی آن‌ها در موسیقی، هنر، ادبیات و سبک زندگی انعکاس یافته است. بازارهای شلوغ، قهوه‌خانه‌های سنتی و مهمان‌نوازی گرم‌شان، نشان‌دهنده روح پرجنب‌وجوش این شهر است.  

بغداد، شهری با تضادهای آشکار، اما با هویتی قدرتمند، همچنان ایستاده است. تاریخی که در آن رنج و افتخار همزیستی دارند، مردمی که در سخت‌ترین شرایط هم امیدشان را حفظ کرده‌اند. گرچه اختلافات مذهبی گاهی چالش‌هایی به همراه داشته، اما بغداد همچنان شهری است که مردمش برای وحدت، پیشرفت و حفظ هویت تاریخی خود تلاش می‌کنند. این شهر، همچنان داستانی ناتمام دارد؛ داستانی که با هر دوره تاریخی، برگ جدیدی به آن افزوده می‌شود.