با اعلام رسمی ۷ کاندیدا از سوی شورای‌نگهبان حجم انتقادات بسیاری از سوی هر دو جناح اصلاح طلب و اصولگرا را با خود به همراه داشته است، در بخش اول این گزارش واکنش برخی چهره‌های سیاسی و احزاب اصلاح‌طلب را می‌خوانید.
به گزارش جماران؛ ثبت‌نام داوطلبین انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ از روز سه‌شنبه ۲۱ اردیبهشت آغاز و پس از ۵ روز در پایان وقت اداری روز شنبه ۲۵ اردیبهشت پایان یافت، به گفته‌ی سخنگوی شورای نگهبان در مجموع ۵۹۲ نفر طی این مدت ثبت‌نام کرده بودند که تنها پرونده ۴۰ نفر از آنها در شورای نگهبان بررسی شد.
از روز نخست، گمانه‌زنی‌ها از سوی فعالان سیاسی و رسانه‌ای آغاز شد، در بین گزینه‌های رد صلاحیت شده توسط شورای نگهبان نام برخی چهره‌های سرشناس چون مصطفی تاجزاده، محمود احمدی نژاد و سعید محمد دیده میشد. اما در بازار داغ گمانه‌زنی‌ها و در کمال تعجب دوشنبه شب خبرگزاری فارس لیست ۷ نفره‌‌ی نهایی کاندیداهای تأیید صلاحیت شده را قبل از اعلام رسمی اسامی از سوی وزارت کشور منتشر کرد که بلافاصله با واکنش‌های غالبا منفی از سوی کاربران روبرو شد در حالی که سخنگوی شورای نگهبان با رد اخبار مربوط به تایید صلاحیت برخی از کاندیداها، خواستار برخورد قوه‌قضاییه با کسانی شد که «اخبار کذب و زود هنگام» منتشر می‌کنند. حال سوال اینجاست خبرگزاری فارس چگونه به لیست اسامی در شورای نگهبان دسترسی و قبل از اعلام رسمی آن را منتشر کرده است؟
در کمال تعجب سه‌شنبه چهارم خرداد همان لیست ۷ نفره شب قبل از سوی وزارت کشور اعلام شد، اسامی عبارت بودند از:
سعید جلیلی، محسن رضایی، سید ابراهیم رئیسی، علیرضا زاکانی، سیدامیرحسین قاضی زاده هاشمی، محسن مهرعلیزاده و عبدالناصر همتی.
به این ترتیب شورای نگهبان، تمامی جناح‌های سیاسی کشور را در بهت و حیرت فرو برد که بر چه پایه و اساسی بررسی صلاحیت‌ها صورت گرفته است، در گمانه‌زنی‌های اولیه، معرفی اسامی آقایان رئیسی،رضایی و جلیلی از طرف شورای نگهبان محرز بود اما چهار نفر دیگر در بین چهل نفری که واجد شرایط نامزدی اعلام شده بودند، کمترین شانس را داشتند.
ترکیب نامزدهای نهایی نشان می‌دهد عرصه تبلیغات در این دوره بر محور توجه و تکرار سخنان رهبر انقلاب در مسایل داخلی و خارجی بویژه برجام و نقد عملکرد دولت حسن روحانی در موضوع معیشت جامعه طی هشت ساله دولت او باشد و در این بین پنج نامزد اشتراک‌های بسیاری در سخنان و برنامه‌هایشان خواهند داشت که به احتمال زیاد در مناظره‌ها و برنامه‌های تبلیغاتی خود به آرامی از آن بخش از سوابق و عملکرد منفی یکدیگر عبور کرده و چشم پوشی کنند.
فهرست شورای نگهبان نشان داد که این نهاد این‌بارحلقه ورودی نامزدهای اصلاح‌طلب و میانه‌رو را بسیار تنگ و تقریبا بسته است و اجازه نداد از بین اسحاق جهانگیری، مسعود پزشکیان، علی مطهری و چندنامزد اصلی این گروه، یکی از آنها احراز صلاحیت شود و با انتخاب محسن مهرعلیزاده در فهرست نامزدها، در عمل این شورای نگهبان است که برای اصلاح‌طلبان نامزد انتخاب کرده چرا که در بین نامزدهای مطرح این گروه، نه حرفی از آقای مهرعلیزاده بود و نه توافق اولیه‌ای روی آن شده بود (آقای مهرعلیزاده در انتخابات سال ۸۴ نیز به همراه مصطفی معین با حکم حکومتی رهبری تائید صلاحیت شد و با حدود یک میلیون دویست هزار رای در بین هفت نامزد، هفتم شد)
با این حال نمی‌توان کتمان کرد، حذف نام برخی نامزدها از جمله علی لاریجانی، طولانی‌ترین رئیس مجلس پس از انقلاب تا حدی غیر منتظره بود. به ویژه آنکه گمان می‌رفت اسحاق جهانگیری که صلاحیت او هم رد شد، به نفع آقای لاریجانی کنار برود تا دو گانه "رئیسی- لاریجانی" به عرصه رقابت اصلی این انتخابات تبدیل شود.
با توجه به حجم اعتراضات به بررسی سلیقه‌ای صلاحیت‌ها، عباسعلی کدخدایی درباره دلایل عدم احراز صلاحیت برخی نامزدها گفت:، چون احراز شرایط است، فقط می‌توانیم بگوییم آقای زید یا آقای امر این شرایط را واجد نبودند و چیز بیشتری نمی‌توانیم بگوییم.
حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران در نامه‌ای به رهبری از او خواسته تا تغییراتی در فهرست اعلام شده از سوی شورای نگهبان انجام پذیرد. براساس همین گزارش او حتی خواسته بود که اسامی فعلا اعلام نشوند، اما فشار به وزیر کشور برای اعلام فهرست بالا بوده، در انتخابات ملاک، تشخیص ملت است یعنی همه زمینه‌ها و مقدمات باید ایجاد شود، مردم به صحنه بیایند و با تشخیص آنها این انتخابات به ثمر بنشیند، در ادامه : انتخابات پر شکوه و با مشارکت بالای شهروندان در کشور، ضامن مشروعیت نظام است و ما این را فراموش کرده‌ایم. یعنی این مسئله و هدف اساسی ادامه مشروعیت نظام با حضور حداکثری مردم پای صندوق‌های رأی است. همه تصرفات و تصمیماتی که در کشور انجام می‌گیرد اگر پشتوانه مردمی نداشته باشد، مشروعیت ندارد. مشروعیت قانونی که ندارد، مشروعیت دینی آن هم محل بحث و سوال است. زیرا کسی که نام او از صندوق خارج میشود می‌خواهد مردم را نمایندگی کند و از طرف مردم سخن بگوید، با دنیا که می‌خواهد حرف بزند به عنوان نماینده ملت می‌خواهد سخن بگوید..
نحوه احراز صلاحیت‌ها از سوی اصلاح طلبان و اصولگرایان تا امروز اعتراضات بسیاری را به همراه داشته است که در بخش اول به نظر برخی فعالان سیاسی و احزاب اصلاح‌طلب می‌پردازیم:
سید محمد خاتمی
آنچه این روزها در جریان معرفی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری رخ داده است، ناشی از رویکرد، برداشت و اقدامی است که پیش از این هم عرصه را بر انتخاب مردم تنگ کرده و این‌بار بی‌پرده‌تر و بی‌پرواتر ظهور و بروز داشته است.
مهم‌تر و تأسف‌آورتر از محروم‌ماندن بخش‌های مهمی از جامعه و جریان‌های مختلف از داشتن نامزدِ مطلوبِ خود آن است که میزان بودنِ رأی مردم و مبنا بودنِ آن برای نظام سیاسی نفی میشود و در واقع جمهوریت نظام که مبتنی بر رأی آزاد ملت است و روز به روز هم کم‌رنگ‌تر شده است، مورد تهدید جدی‌تر قرار گرفته است و هیچ جریانی با هر وابستگی و رویکردی که دارد نمی‌تواند و نباید نسبت به این خطر بزرگ بی‌تفاوت باشد!
علی جنتی وزیر ارشاد دولت یازدهم:
سرانجام پس از ده روز بحث و مناقشه شورای نگهبان نامزدهای مورد نظر خود را برای ریاست‌جمهوری اعلام نمود؛ یک ضرب المثل فارسی می‌گوید "کوه زایید، موش زایید!" بدیهی است با این تعداد کاندیدای پوششی از هم اکنون نتیجه انتخابات روشن است و آنچه در این میان با مشارکت اقلیت قربانی میشود، جمهوریت نظام خواهد بود.
مسعود پزشکیان:
چه مبارک سحری بود چه فرخنده شبی / به خاطر اعتقادم، هم نامم را می دهم و هم نانم را/ هیچ رایزنی نمی‌کنم
صادق لاریجانی، عضو فقهای شورای نگهبان و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام:
در بیانیه‌ای اعلام کرد، که بعد از ۲۰ سال عضویتش در شورای نگهبان " هیچ گاه تصمیمات شورا را، چه در تأیید صلاحیت‌ها و چه در عدم احراز صلاحیت‌ها تا این اندازه غیرقابل دفاع" ندیده است. وی همچنین درباره‌ی رد صلاحیت برادرش علی لاریجانی، برای این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری گفت: مطابق قانون اساسی، ۱۲ عضو شورای نگهبان با نظارت استصوابی و بعد از استعلام از مراجع چهارگانه، برای "احراز صلاحیت" داوطلبان ریاست جمهوری رای‌گیری می‌کنند. برای احراز صلاحیت حداقل ۷ رای نیاز است.
در پاسخ به بیانیه صادق لاریجانی، فاطمه هاشمی رفسنجانی گفت:
سوال اساسی و ابهام بزرگ اینکه، جناب آقای صادق لاریجانی، آیا فکر نمی‌کنید برای اعتراض و گلایه از عملکرد دوستان خود در شورای نگهبان، کمی دیر و غیر قابل باور شده باشد؟!
علی لاریجانی
رئیس پیشین مجلس که عدم احراز صلاحیت او به شدت خبرساز شده با انتشار بیانیه‌ای نوشت: برای رفع مشکلات پیش روی ملّت، عزمی راسخ داشتم؛ اما حال آنکه روند انتخابات اینگونه رقم زده شد، بنده وظیفه خویش را در پیشگاه الهی و ملّت عزیز انجام داده‌ام و راضی به رضای الهی هستم.
مصطفی تاجزاده:
یکی دیگر از نامزدهای مطرح ردصلاحیت شده اصلاح‌طلبان در بیانیه‌ای تصمیم شورای نگهبان در رد خودش و دیگر نامزدهای انتخابات را غیرقانونی و انتخابات را بی‌معنا توصیف کرده و گفته " ساکت نخواهد نشست" . آقای تاجزاده در بخشی از بیانیه‌اش نوشته: سوگمندانه باید گفت در دوره انتقال کار از مهندسی انتخابات گذشته و به انتصابات رسیده است.
محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران:
در هر شرایطی نباید با صندوق رای قهر کرد.
اسحاق جهانگیری، دیگر نامزد رد صلاحیت شده در بیانیه ای که منتشر کرده گفته است: "مسئولیت این تصمیم و مبانی و معیارهای حقوقی و قانونی و نیز آثار سیاسی و اجتماعی مترتب بر آن متوجه شورا است." وی گفته است که این اقدام شورای نگهبان "تهدیدی جدی برای مشارکت همگانی و رقابت عادلانه گرایش ها و جریان های سیاسی بویژه اصلاح گرایان" است.
علی مطهری:
از رد صلاحیت خودش می‌گذرد اما از رد صلاحیت آقای لاریجانی در حیرت است. او گفته: "استناد به مصوبه شورای عالی امنیت ملی درباره اقامت یا تحصیل اقوام درجه یک مقامات عالی امنیتی در کشورهای دیگر پذیرفته نیست چراکه این شورا حق قانونگذاری ندارد".
علی ربیعی سخنگوی دولت:
معمولا آقای رییس جمهور، در موارد مهم نامه‌نگاری می‌کنند؛ از آنجا که از صبح درگیر بحث سخنگویی بودم آخرین اطلاعات را ندارم". او همچنین هشدار داد که "هیچ گروه سیاسی برنده مشارکت حداقلی نخواهد بود.
زهرا شجاعی، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری:
اعضای لیست ۱۴ نفری نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان نیز نخستین فرد از این جبهه بود که به رد صلاحیت همه کاندیداهای اصلاح‌طلبان واکنش نشان داد و گفت: «به نظر می‌رسد که ضرورتی به مشارکت اصلاح‌طلبان در انتخابات احساس نشده و من فکر می‌کنم که به طور روشن، حقوق شهروندی و حق مشارکت در انتخابات به گونه‌ای از جناح‌های مختلف سیاسی سلب شده است.»
حسام‌الدین آشنا حمایت خود از عبدالناصر همتی را اعلام کرد و نوشت: «همتی و ما ادراک ما همتی!»
شهیندخت مولاوردی، معاون سابق حسن روحانی در امور زنان:
مشارکت حداقلی، مشروعیت سیاسی و قدرت چانه زنی دولت منتخب را در تعاملات ملی و بین المللی زیر سوال می‌برد.
علی صوفی فعال سیاسی اصلاح‌طلب:
هنوز بازی تمام نشده است و باید منتظر روزهای آتی باشیم، ای بسا کاندیدایی با حکم حکومتی برگردد و همچنین اصلاح‌طلبان را هم متقاعد کنند مانند سال ۹۲ که از آقای روحانی حمایت کردند از شخص دیگری در این دوره از انتخابات حمایت کنند
حالایکی از سوالات اساسی این است که اصلاح طلبان در نبود گزینه های اصلی خود یعنی جهانگیری، پزشکیان و البته شاید گزینه نهایی خود یعنی لاریجانی، چه خواهند کرد و آیا به سراغ دو نامزد تا حدودی نزدیک به خود یعنی مهرعلیزاده یا همتی خواهند رفت؟ قابل ذکر است که مهرعلیزاده پیشتر در لیست نامزدهای جریان اصلاحات جای نداشت.
اولین واکنش جبهه اصلاحات به ردصلاحیت های گسترده شورای نگهبان: مصرانه می خواهند شما مردم در انتخابات شرکت نکنید
جبهه اصلاحات ایران در پی انتشار لیست افرادی که برای انتخابات ریاست جمهوری تائید صلاحیت شدند، بیانیه ای صادر کرد جبههٔ اصلاحات ایران، تمام تلاش خود را به‌کار گرفت تا انتخاباتی پرشور، رقابتی و مشارکتی با حضور نمایندگان جریان‌های متکثر برگزار و زمینه برای حل مشکلات اساسی کشور و وضعیت ناگوار اقتصادی و معیشت مردم فراهم شود. اما فرآیند رسیدگی به صلاحیت‌ها ضربه‌ٔ شدیدی به اعتماد و امید مردم برای اصلاح امور از طریق انتخابات و صندوق رای زد.
شورای نگهبان در اقدامی از پیش زمینه‌سازی‌شده نمایندگان همه جریان‌های سیاسی مختلف کشور را به غیر از یک جریان مشخص حذف کرد. از میان نامزدهای معرفی‌شده توسط اعضای مجمع عمومی جبههٔ‌اصلاحات ایران، ۹ نفر ثبت نام کرده بودند و جبهه می‌خواست از میان آنها نامزد نهایی‌اش را انتخاب کند. اما با رد صلاحیت همهٔ آنها، اینک جبهه نامزدی برای معرفی به مردم در انتخابات ۱۴۰۰ ندارد.
بعد از واکنش صریح جبهه اصلاحات دیگر احزاب اصلاح‌طلب واکنش خود را در قالب بیانیه‌هایی اعلام کردند، احزابی که تا کنون بیانیه صادر کرده‌اند عبارتند از:
۱. سازمان عدالت و آزادی
۲. مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم
۳. انجمن اسلامی مهندسان ایران
۴. انجمن اسلامی جامعه پزشکی
۵. مجمع نیروهای خط امام
۶. جمعیت زنان مسلمان نواندیش
۷. مجمع زنان اصلاح طلب
۸. جمعیت حقوق بشر زنان
۹. مجمع دانش آموختگان ایران اسلامی
۱۰. حزب اتحاد ملت ایران اسلامی
۱۱. انجمن اسلامی مدرسین دانشگاهها
۱۲.حزب مردمسالاری
۱۳.انجمن اسلامی معلمان ایران
۱۴.حزب آزادی
۱۵.حزب همبستگی دانش آموختگان
۱۶.حزب پیشرو اصلاحات
۱۷.مجمع ایثارگران
۱۸. مجمع فرهنگیان ایران اسلامی
۱۹.سازمان معلمان ایران
این لیست در حال تکمیل شدن است.
مجمع نیروهای خط امام طی بیانیه ای در اعتراض به رد صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری 1400 اعلام کرد:
اعضای محترم شورای نگهبان توجه ندارند که رد صلاحیت مسئولین نظام که از ابتدای پیروزی انقلاب تا امروز در مسند امور بوده‌اند، خود نوعی تبلیغ علیه نظام است. بی‌شک اینگونه رفتارها به مشارکت مردم در انتخابات آسیب زده و تبعات جبران ناپذیری برای منافع ملی و اعتماد عمومی و پشتوانه‌های مردمی نظام خواهد داشت
مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم:
شورای نگهبان قانون را پشت سر گذاشته است/ دلسوزان نظام تدبیری بیندیشند تا این نهاد نتواند حقوق اقشار مختلف مردم را از بین ببرد
انجمن اسلامی مهندسان:
بعنوان عضوی از جبهه اصلاحات ایران تلاش کرد با معرفی نامزد انتخاباتی گامی در جهت افزایش مشارکت سیاسی و کسب نمایندگی گروهها و اقشار مردم بردارد لیکن اینک وظیفه خود میداند برای ثبت در تاریخ به اطلاع شما مردم شریف برساند که این انتخابات شبیه هیچ انتخاباتی در تاریخ جمهوری اسلامی نیست.
مردم عزیز شما خود شاهد بودید که ما به منظور کاهش شکاف دولت_ملت و حل بی‌اعتباری مزمن بالایی‌ها نزد پایینی‌ها به میدان آمدیم ولی تداوم چرخه انسداد و حذف نتیجه ای جز گسترش دامنه بی اعتمادی و تعمیق شکاف و از دست رفتن فرصت‌های طلایی نخواهد داشت. این بار در نتیجه روند طی شده آشی که برای مردم پخته‌اند آنچنان شور شده که صدای آشپزهای خودی را هم درآورده است، تو گویی کشتیبان را سیاستی دیگر آمد. انجمن اسلامی مهندسان در این شرایط با دریغ و درد اعلام می‌کند نه تنها در این دوره امکان معرفی نامزد ندارد که از معرفی هر نامزد نیابتی و دستچین شده نیز خودداری خواهد کرد.
در روز جمعه کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا شورای نگهبان مسأله مشارکت را در فرآیند تأیید صلاحیت نامزدها در نظر می‌گیرد؟ یادآور شد:
مشارکت پایین از جهت قانونی و حقوقی مشکلی ندارد و در قانون تحت این عنوان مسأله‌ای وجود ندارد. شورای نگهبان در جایگاه حقوقی و کاملاً طبق قانون عمل می‌کند و ممکن است در یکجا مشارکت بالا باشد و در یکجا پایین و این فرآیند طبیعی است. یک کنش سیاسی و اجتماعی به یک نهاد حقوقی به نام شورای نگهبان واگذار شده است و بنده معتقد هستم که باید یک مکانیزم دیگری برای این امر درنظر گرفته شود.
با توجه به وضعیت موجود و ابزارهای حاکم به منظور تأمین نظر خود در انتخاب کاندیداهای مطلوبش آن هم پیش از اعلام نظر ملت در قالب انتخابات سراسری می‌توان چنین گفت، انتخابات به مفهوم انتخاب یک فرد مطلوب حاکمیت عملا انجام گرفته و جامعه صرفا گزینه‌ای را انتخاب می‌کند که تحمیل شده است.
