پایگاه خبری جماران؛ دکتر سید محمد صدر فرزند مرحوم آیت الله سید رضا صدر و برادرزاده امام موسی صدر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و دیپلمات و پژوهشگر ارشد سابق مرکز مطالعات وزارت خارجه و دارای دکترای داروسازی از دانشگاه تهران است.
در این گفت و گو، دکتر صدر تحلیلی از طرح آمریکا برای عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی با چند کشور عربی مطرح کرد و یادآور شد که «ما که نمیتوانیم کاسه داغتر از آش شویم. وقتی کشورهای عربی که در ارتباط بیشتر با فلسطین هستند، این رفتار را در پیش گرفته اند، رفتار خصمانه ما با این کشورها توجیهی ندارد. ولی ما باید بر سر موضع خود بایستیم».
یکی از مباحث مطرح طی روزهای اخیر ارتباط کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهای عربی و اسلامی با اسرائیل است. تحلیل حضرتعالی در این خصوص چیست؟
به نظر میرسد که این جریان توسط ترامپ طرح ریزی شده است. چون از همان ابتدای پیروزی در انتخابات، قصد داشت برای کسب رأی دور بعدی انتخابات ریاست جمهوری، در حوزه سیاست خارجی تحولاتی ایجاد کند.
درباره ایران تلاش بسیاری برای مذاکره انجام داد که به نتیجه نرسید و تصور میکرد که با تحریم های شدید، ایران پای میز مذاکره خواهد رفت که چنین اتفاقی نیفتاد. از آن طرف با رهبر کره شمالی هم ملاقات بی نتیجه ای داشت که پیشرفتی برای روابط آمریکا و کره شمالی به همراه نداشت.
از سویی رابطه اش با چین و کشورهای اروپایی که متحدانش بودند دچار خدشه شد. بنابراین میتوان به طور کلی سیاست خارجه او را شکست خورده دانست. به همین دلیل تصمیم گرفت در حوزه خاورمیانه و بحث اسرائیل و فلسطین که از مسائل بسیار مهم است، اهداف خود را پیش ببرد و دامادش را نیز مسئول پیگیری این امر کرد.
در ابتدای امر سعی داشت میان فلسطین و اسرائیل صلح ایجاد کند که تحت عنوان معامله قرن مطرح شد؛ اما طرحی که در نظر گرفته بودند یک طرفه و صد در صد به نفع اسرائیل بود و هیچ امتیازی برای فلسطینیان قائل نبود که در نهایت هم به نتیجه نرسید و با شکست مواجه شد.
در نهایت به سراغ کشورهای عربی کوچک مانند امارات و بحرین که در واقع جزو عوامل آمریکا به حساب می آیند رفت و آنها را برای ارتباط با اسرائیل تحت فشار قرار داد تا شاید بتواند در حوزه سیاست خارجه، موفقیت هایی کسب کند که متأسفانه این بار به نتیجه هم رسید.
ترامپ آنقدر به این جریان محتاج بود که مجبور شد با دو تن از وزرای خارجه پای پیمان بنشیند. آنچنان که میدانید از نظر پروتکل و تشریفات بین المللی دو فرد در سطوح یکسان مانند دو رئیس جمهور یا دو وزیر خارجه با یکدیگر قرارداد امضا میکنند و هیچگاه رئیس جمهور با یک وزیر خارجه پای قرارداد نمی نشیند. آن هم رئیس جمهور یک کشور بزرگ مانند آمریکا با وزرای خارجه دو کشور کوچک. همین مسئله نشان دهنده نیاز فوق العاده ترامپ به این جریان و نمایش دستاوردهایش در حوزه سیاست خارجه است.
بنابراین فشارهای ترامپ و تسلیم شدن حاکمان عرب در برابر او، به این نتیجه تلخ منتهی شد.
جریان صلح با اسرائیل چه نفعی برای کشورهای عربی دارد؟
ببینید کشورهای عربی پایگاه مردمی ندارند و میبایست به یک قدرت خارجی وابسته باشند و علناً هم اعلام میکنند که امنیت ما در دست قدرتهای بزرگ است. البته در مقابل این تسلیم، قول فروش سلاحهای پیشرفته را به آنها داده اند. به عنوان مثال ترامپ به آنها وعده داده که هواپیمای اف 35 که امروزه تنها در اختیار آمریکا و اسرائیل است را در اختیار آنها قرار دهد.
البته این بحث در مرحله قول است و مشخص نیست که به آن عمل کند یا نه. از طرفی خود نتانیاهو علیرغم قرارداد صلحی که با این کشورها منعقد کرده مخالف این اقدام آمریکا و مسلح کردن کشورهای عربی است.
استراتژی اسرائیل را در این جریان چگونه ارزیابی می کنید؟
هدف اسرائیل این است که با هر یک از کشورهای عربی که زمانی حامی فلسطین بودند و حداقل کمکهای مادی در اختیار آنها قرار میدادند، رابطه برقرار کند و کم کم میان آنها فاصله بیندازد.
اسرائیل میداند که هرگز با فلسطینیان به صلح نخواهد رسید، چرا که حاضر نیست کشور مستقل فلسطینی را به رسمیت بشناسد.
درواقع اسرائیل نمیخواهد در سرزمینهای فلسطینی دو دولت وجود داشته باشد و نکته مهم جریان همین است. درحالیکه این رژیم موجودیتش را با قطعنامه های سازمان ملل به دست آورده و پیش از آن موجودیت قطعی نداشت، اما حاضر نیست به قطعنامه های سازمان ملل که بحث دو دولت را مطرح میکند، تن دهد.
اسرائیل مرحله به مرحله در جهت منافع خود پیش میرود. آنچنانکه به دنبال این بود که بخش دیگری از کرانه باختری را به خاک خود اضافه کند.
در جریان مذاکرات اخیر هم امارات و بحرین میگویند ما در واقع این امتیاز را از اسرائیل گرفته ایم که فعلاً مانع پیشروی و اشغال بیشتر سرزمینهای فلسطینی شویم. البته ممکن است این صلح برای برهه ای اثرگذار باشد و اسرائیل را موقتاً متوقف کند، اما پس از مدتی، این رژیم دوباره اهداف خود را پیش خواهد برد. در واقع اسرائیل با کشورهای حامی فلسطین به توافق رسید تا بعد بتواند از طریق آنها فلسطینیان را به آنچه میخواهد مجاب کند و امتیازات مورد نظرش را از آنها بگیرد.
سیاست جمهوری اسلامی را در قبال این تغییرات چگونه ارزیابی میکنید؟
سیاست جمهوری اسلامی که مشخص است. ایران، اسرائیل را به رسمیت نمیشناسد و معتقد است که سرزمین فلسطین به فلسطینیان تعلق دارد. پیشنهاد ایران هم این است که در آنجا یک رفراندوم با حضور مسلمانان، مسیحیان و یهودیان اصیل ساکن فلسطین که از گذشته در آنجا سکونت داشتند، صورت بگیرد و هر چه که آنها تصمیم گرفتند، اجرایی شود.
آنچه مسلم است جمهوری اسلامی اقدامات اخیر امارات و بحرین را محکوم میکند و آن را به ضرر فلسطین میداند.
به نظر جنابعالی آیا ایران باید نسبت به کشورهای عربی مزبور تغییر موضع دهد؟
خب ما که نمیتوانیم کاسه داغتر از آش شویم. وقتی کشورهای عربی که در ارتباط بیشتر با فلسطین هستند، این رفتار را در پیش گرفته اند، رفتار خصمانه ما با این کشورها توجیهی ندارد.
ولی ما باید بر سر موضع خود بایستیم و چنین اقداماتی که به ضرر فلسطین و به نفع اسرائیل است را محکوم کنیم و در مجامع و سازمانهای بینالمللی به وسیله رسانه ها، نظر خود را به شکل واضح بیان کنیم و خیانت آمریکا و اعراب به فلسطین، قبله اول مسلمین را آشکار کنیم.
حضرتعالی به عنوان یک سیاستمدار مطلع، آینده خاورمیانه و به طور ویژه جهان عرب و در نهایت ایران را چگونه میبینید؟
آنچنان که گفتم رژیم اسرائیل یک دولت جعلی است که با فشارهای آمریکا و انگلیس به منطقه تحمیل شده است و جزئی از ساختار این منطقه نیست. بهترین راه حل مسئله همین طرح جمهوری اسلامی یعنی رفراندوم در سرتاسر سرزمینهای فلسطینی است. ولی از آنجا که کشورهای قدرتمند نظیر آمریکا و انگلیس از اسرائیل حمایت میکنند، چشمانداز روشنی برای این منظور مشاهده نمیشود اما در طولانی مدت قطعاً این دولت جعلی محکوم به شکست است.
آیا این توافق آمریکا و اسرائیل با کشورهای عربی خطرات و تهدیداتی را برای ایران به همراه خواهد داشت؟
اگر کشورهای عربی پایگاه نظامی در اختیار اسرائیل قرار دهند، این مسئله برای ایران خطرناک است اما اگر در سطح روابط معمول باشد خطر خاصی وجود ندارد.
آیا وزارت خارجه برنامه خاصی نسبت به این جریان تدوین کرده است؟
تاکنون واکنش ایران در سطح محکوم کردن این اقدام توسط وزارت خارجه و رئیس جمهور بوده است و این محکوم کردن اثرات بسیاری دارد. چون تمامی کشورهای درگیر این بحث، از اینکه کشور قدرتمندی مانند ایران با آنها مخالفت کند، واهمه دارند و به نظرم همین برخورد درست باید ادامه پیدا کند.
منبع: حریم امام
