سرمازدگی سال هاست به یکی از کلیدواژه های اصلی باغداران شاهرودی تبدیل شده است. سرمایی که چند سال است سایه خود را از سر باغ های این شهرستان کم نمی کند و خسارت های جبران ناپذیری به شاهرود، مهمترین قطب کشاورزی استان سمنان، وارد می کند.
اردیبهشت پارسال، پس از آنکه دمای هوا به تدریج روبه گرمی می رفت و برخی محصولات باغی مانند زردآلو نیم‌رس شده بود، سرمایی ناگهانی به ۱۰ هزار هکتار از باغ های شاهرود خسارت زد. سرمایی که فقط در بخش بسطام و کلاته های غربی آن به چهار هزار هکتار از مجموع پنج هزار هکتار باغ زردآلو آسیب ۱۰۰ درصدی وارد کرد.
برودت هوا به گونه ای بود که در این منطقه نه فقط محصول بلکه درختان گردو را هم به طور کامل از بین برد. علاوه بر این، باغ های آلبالو، گیلاس و محصولات دیگر بین ۱۰ تا ۷۰ درصد خسارت دید.
اما این سرمازدگی تجربه ای نو نبود. آخرین روزهای فروردین ۹۷ نیز، کاهش شدید دما به هفت هزار و ۸۰۰ هکتار از باغ های این شهرستان یک هزار و ۶۵۰ میلیارد ریال خسارت وارد کرده بود. در مدت زمان مشابه سال قبل از آن هم، به دلیل سرمای بهاره، باغداران شاهرودی حدود ۵۲۰ میلیارد ریال خسارت دیدند و ۳۴ هزار تن از تولید زردآلو و گیلاس شهرستان کاهش یافت.
در شهریور همان سال بارش تگرگ نیز به دو سوم تاکستان های شاهرود از ۲۰ تا ۱۰۰ درصد آسیب وارد کرد. تاکستان هایی که بخشی از آن ها درست یک سال قبل تر، سرمایی تلخ را تجربه کرده بودند. سرمای زودرس پاییز ۹۵، تنه درختان را هدف گرفته بود و بسیاری از باغداران را مجبور به قطع و واکاری درختان کرد. در آن سال، هزار هکتار انگور فخری قرمز و یا همان انگور شاهرودی تحت تاثیر سرمازدگی قرار گرفت و ۲۲۰ هکتار از مجموع ۲۵۰ هکتار باغ های انار بخش های مرکزی و بیارجمند و ۷۰ درصد از درختان زیتون شهرستان هم از بین رفت.
هیچ ترفندی نتوانست جلوی سرمازدگی را بگیرد
حال در روز عید نیمه شعبان ۹۹، باز هم باغداران ماندند و گونه هایی که پنج سال است با سیلی سرما سرخ می‌شوند. افرادی که گردانندگان اصلی چرخ اقتصاد مبتنی بر کشاورزی شاهرود هستند، هر سال دریغ از پارسال نگاهشان به شاخه های بی بر درختانی که برای قد کشیدنشان رنج ها بردند، خیره می ماند.
با توجه به هشدارهای سازمان هواشناسی نسبت به کاهش شدید دما اما گویا هیچ کدام از تدبیرهای کشاورزان برای نبرد با سرما نتیجه نداده است. حتی در برخی از باغ ها استفاده از روش مه پاشی سبب شکل گیری قندیل های یخی بر روی درختان شده است. ایستگاه های هواشناسی در شهرستان بامداد پنجشنبه در شهر شاهرود دمای منفی ۲ درجه، در بسطام و کلاته خیج منفی پنج درجه، در مجن منفی هشت درجه و حتی در بخش بیارجمند منفی یک درجه را به ثبت رسانده اند.
شدت و ماندگاری سرما، تلاش کشاورزان را بی‌نتیجه گذاشت
یکی از باغداران بخش بسطام در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینکه سرمای هوا از ابتدای شب آغاز شد و تا هشت صبح ادامه داشت، افزود: حتی زمانی که آفتاب بالا آمده بود دمای هوا چهار درجه زیر صفر بود.
مجتبی حسنی اضافه کرد: باغداران بسطام از هر روشی که در فضای مجازی آموزش داده شده بود مانند آتش روشن کردن، دود، آب پاشی، آبیاری قطره ای و حتی استفاده از پوشش پلاستیکی گسترده بر روی درختان استفاده کردند، اما هیچ نتیجه ای نداشت.
وی با بیان اینکه در بعضی از باغ ها از روش مه پاشی برای مقابله با سرما استفاده شد اما در نهایت شاخه ها و تن درختان یخ بست، اظهار کرد: در برخی باغ ها که آتش های با شعله های بزرگ روشن شده بود به شکلی که سرشاخه ها را می سوزاند، ممکن است مقداری میوه نه برای فروش بلکه برای خوراک خانه هایشان از درختان یخزده باقی بماند.
باغداران خسته از سرمازدگی هرساله و نیازمند حمایت
یکی دیگر از باغداران بسطامی نیز با بیان اینکه سرما ناجوانمردانه تیشه به ریشه کشاورزی و باغداری این منطقه زده است، افزود: حاصل چند ماه تلاش و هست و نیست کشاورزان به یک شب نابود شد. بعضی ها خسته از سرماهای هرساله تبر به دست گرفته بودند تا درختان را قطع کنند که با خواهش و تمنا منصرف شدند.
وی با بیان اینکه جهاد کشاورزی هیچ برنامه ای برای کاهش خسارت های اینچنینی و یا حمایت از بهره برداران ندارد، اضافه کرد: کشاورزان تا صبح با هر وسیله ای تلاش کردند از سرمایه خود محافظت کنند اما فایده ای نداشت.
سرمازدگی هرساله نیازمند اقدامی جدی تر
فرماندار شاهرود هم در گفت و گو با ایرنا، با اشاره به سرمازدگی های پیاپی و هرساله باغ های این شهرستان، اظهار داشت: متأسفانه این روند چند سال است که دنباله‌دار شده اما اقدام خاصی از سوی جهاد کشاورزی و مرکز تحقیقات کشاورزی از جمله کشت های جایگزین و یا کاشت نهال های اصلاح شده و مقاوم به سرما مشاهده نمی شود.
نادر فخری تأکید کرد: این دو دستگاه متولی بخش کشاورزی باید به طور دقیق گزارش فعالیت های خود برای مقابله با سرمازدگی در این چند سال را به فرمانداری گزارش دهند.
وی از تشکیل تیم های کارشناسی برای تعیین وضعیت و تهیه گزارش دقیق از میزان خسارت وارد شده در هر روستا و بخش خبر داد و تصریح کرد: با توجه به شدت و تداوم سرما، نخستین گزارش های کشاورزان نشان می دهد محصولات زراعی همچون کلزا و گندم هم دچار خسارت شدند و شاید این نوع از سرمازدگی در شاهرود کم سابقه باشد.
مدیر جهاد کشاورزی شاهرود هم در گفت و گویی اعلام کرد برخی از محصولات باغی این شهرستان همچون زردآلو به طور ۱۰۰ درصد دچار سرمازدگی شده است.
در شهرستان شاهرود بیش از ۳۰ هزار هکتار زمین زیر کشت انواع محصولات زراعی و باغی است. همچنین شاهرود در سطح زیرکشت محصولات باغی با دارا بودن سهم حدود ۴۰ درصدی از کل سطح محصولات باغی و در تولید با سهم حدود ۵۵ درصدی در رتبه نخست استان قرار گرفته است.
این شهرستان ۸۰ درصد از تولید انگور، ۸۶ درصد از تولید خرما، ۵۴ درصد از تولید سیب، ۶۶ درصد از تولید زردآلو، ۶۳ درصد از تولید گیلاس و ۷۱ درصد از تولید آلبالو استان سمنان را به خود اختصاص داده است.
