میرزا رضی ذوالنوزی؛ فقیهی که کشورش را به هنگام جنگ تنها نگذاشت

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی میرزا رضی ذوالنوزی اختصاص دارد.

زندگینامه میرزا رضی ذوالنوزی 

میرزا رضی ذوالنوزی از فقهای شیعه در قرن چهارده قمری است که در زنوز به دنیا آمد. او از محضر بزرگانی مانند شیخ مرتضی انصاری، سید محمدکاظم یزدی، ملا محمد کاظم خراسانی، شیخ محمد فاضل شربیانی، ملا فتح الله شریعت اصفهانی و آقا شیخ محمدباقر اصطهباناتی استفاده کرد. از وی آثاری مانند کتاب قضا و شهادات، تقریرات درس اصول آیت الله ملامحمد کاظم خراسانی، تعلیقه بر کفایةالاصول، کتاب طهارت، کتاب خیارات به جای مانده است. او با شروع جنگ جهانی اول به ایران بازگشت.

اطلاعات فردی

محل اقامت: نجف، تبریز، قم

نام پدر: میرزا محمدحسن

تاریخ وفات: 1374 قمری

محل وفات: تبریز

آثار: کتاب قضا و شهادات، تقریرات درس اصول آیت الله ملامحمد کاظم خراسانی، تعلیقه بر کفایةالاصول، کتاب طهارت، کتاب خیارات

ولادت

 «زنوز» از کوهستانی‌ ترین مناطق شهرستان مرند و در شمال این شهر واقع شده است؛ منطقه‌ای عالِم پرور که شخصیتی مانند آیت الله حاج میرزا رضی زنوزی هم از این منطقه برخاسته است.

پدرش آیت‌الله میرزا محمدحسن زنوزی، از عالمان بزرگ و از فقیهان عصر خویش بود که پس از درگذشت در تبریز، برای دفن به وادی السلام نجف اشرف منتقل شد.

میرزا رضی در مانند چنین روزی یعنی در چهاردهمین روز از ماه ذیقعده الحرام سال ۱۲۹۴ هجری قمری در تبریز به دنیا آمد. میرزا رضی از دوران کودکی به علم و دانش علاقه بسیار داشت و آموختن را از ۶ سالگی در زادگاهش شروع کرد.

تحصیلات

او دروس ابتدایی، قرآن کریم، ادبیات فارسی و عربی را در منزل خود خواند و در حدود ۱۵ سالگی به مدرسه علوم دینی «حاج صفرعلی» راه یافت. وی همچنین ادبیات عرب، معانی، بیان و منطق را در مدت سه سال از محفل درسی استادان وقت، از جمله آیت الله میرزا صادق آقا مجتهد و آقا جمال شیروانی فرا گرفت.

پیشرفت میرزا رضی موجب شد تا در حالی که تنها ۱۷ سال داشت، در دروس فقه و اصول حاضر شود و در مدت چهار سال، این دروس را به خوبی فرا گیرد. پس از آن بود که میرزا رضی، راهی نجف اشرف شد تا تحصیلات خود را در آن حوزه ادامه دهد. وی در حوزه علمیه نجف در جلسات درسی برخی از عالمان مشهور و از جمله حضرات آیات شیخ مرتضی انصاری، سید محمدکاظم یزدی، ملا محمدکاظم خراسانی، شیخ محمد فاضل شربیانی، ملا فتح الله شریعت اصفهانی و آقا شیخ محمدباقر اصطهباناتی حاضر شد و از دانش و تقوای فراوان آنان بهره برد.

همچنین باید گفت که آیت الله میرزا رضی زنوزی از محضر برادر بزرگتر خویش، یعنی حکیم میرزا عبدالحسین، مشهور به فیلسوف الدوله، نیز کسب فیض کرده و طب قدیم را در محضر او تلمذ کرده است.

اینگونه بود که میرزا رضی در کنار بارگاه علوی، تحصیلات خود را با قدرت و دقت پیگیری کرد و موفق به دریافت اجازات متعدد اجتهاد و نقل روایت شد.

در مقام استادی

اکنون نوبت آن بود تا آیت الله زنوزی در زمینه تدریس هم پیشتاز باشد؛ این بود که در حوزه علمیه نجف اشرف و در مدرسه هندی، تدریس خارج فقه و اصول را آغاز کرد که عده‌ ای از فضلا در آن جلسات شرکت می‌ کردند. وی همچنین بعد از بازگشت به ایران، در شهرهای تبریز، قم و مشهد، به تدریس علوم اسلامی در سطوح عالی پرداخت که نتیجه آن تربیت و پرورش دهها فقیه و مجتهد و از جمله بزرگانی مانند حاج میرزا علی غروی علیاری، حاج میرزا آقا محمدعلی باغمیشه‌ای، میرزا علی احمدی میانجی و حاج میرزا جعفر اشراقی است.

بازگشت به ایران

آن مرد بزرگ پس از نزدیک به سه دهه اقامت در عراق، با آغاز جنگ جهانی اول به ایران بازگشت و مورد استقبال مردم هم واقع شد. البته علاقه و اشتیاق فراوان آیت‌الله میرزا رضی زنوزی به عتبات عالیات موجب شد تا ایشان در این مقطع، دوباره راه نجف را در پیش گیرد و البته پس از چند سال مجددا به ایران بازگردد و تا پایان زندگی در ایران و به‌ویژه در شهرهای قم و مشهد، رحل اقامت افکند.

اما در میان عالمان اعلام معروف است که پس از رحلت آیت الله بروجردی، برخی به اعلمیت مرحوم میرزا رضی اشاره می‌کردند و به ایشان اعتقاد داشتند.

این حکایت از زبان آیت الله احمدی میانجی از شاگردان آیت الله زنوزی، جالب است.

نقل است که آیت الله میرزا رضی زنوزی روزی برای خواندن فاتحه برای جناب زکریا بن آدم، به قبرستان شیخان قم رفته بود. ایشان در حال قرائت فاتحه، به این فکر فرو می‌ رود که آیا زکریا بن آدم با آن رفعت مقام و روایاتی که در شان او از امامان(ع) وارد شده، بالاتر است، یا حضرت معصومه(س)؟

اما در زمان این خطور ذهنی، ناگهان یک نفر که کلاه نمدی بر سر داشته است، پیش می‌آید و به ایشان می گوید: آن بالا را بخوان! ایشان اعتنا نمی‌ کند. بعد از رفتن آن مرد ناشناس، ایشان متوجه می‌ شود که در آن بالا، این عبارت نقش بسته است:

«السّلام علی ارواح محمّد و آل محمّد فی الارواح؛ السّلام علی اجساد محمّد و آل محمد فی الاجساد»

آقای زنوزی نقل می‌ کرد که در این هنگام متوجه شدم که آن شخص، درون مرا خوانده و از فکر من راجع به افضلیت زکریا بن آدم یا حضرت معصومه(س) آگاهی داشته و با امر کردن به خواندن آن نوشته، خواسته است تا مسأله مرا پاسخ بدهد تا بدانیم که حضرت معصومه (س) از آل محمّد (ع) است؛ حساب او جداست و هیچ کس را نمی‌توان با آل محمّد(ع) مقایسه کرد.

آثار

آیت الله زنوزی علاوه بر تدریس و تبلیغ، این فرصت را هم غنیمت شمرد تا تألیفاتی را از خود بر جای گذارد که حواشی ایشان بر کتب ارزشمندی مانند «عروه الوثقی»، «وسیله النجاه» و «نجات العباد» از آن جمله است.

وفات

این عالم ربانی و فقیه پرهیزگار سرانجام پس از ۸۰ سال عمر با برکت، در سال ۱۳۷۴ هجری قمری، ندای حق را لبیک گفت و به ملکوت اعلی پیوست. پیکر مطهرش با تجلیل فراوان تشییع شد و بنا به وصیتش، در شهر مقدس قم و در جوار مرقد ملکوتی حضرت فاطمه  معصومه (س) در مسجد بالاسر دفن شد.