فرشاد مومنی: در دوران جنگ کمترین سطح از فساد وجود داشت/ تغییر ایدئولوژی در حوزه سلامت مردم را در معرض خطر قرار داده است/ قیمت دارو در سال 68 از سال های 56 و 57 کمتر بود

گروه اقتصاد و درآمد جی پلاس: نشست مجازی موسسه دین و اقتصاد به مناسبت بزرگداشت دفاع مقدس با موضوع « نوآوری های اندیشه ای و نهادی در مدیریت و هدایت امور سلامت در دوران دفاع مقدس» برگزار شد. 

در این نشست فرشاد مومنی استاد دانشگاه و اقتصاددان در ابتدای این نشست با بیان اینکه هدف این نشست امکان پذیر کردن قرارگرفتن نسل جدید تصمیم گیران برروی شانه های نسل های گذشته است، گفت: به اعتبار شیوه ی تاسف بار اداره امور سلامت در کشورما در دوران تعدیل ساختاری و فشارهای غیر متعارفی که به مردم وارد شده است به این جمع بندی رسیدیم که تمرکز ویژه ای بر ابتکارات نظام سلامت در دوران دفاع مقدس داشته باشیم.

این استاد دانشگاه در ادامه خاطر نشان کرد: ما به شدت در جامعه خود نیاز داریم روی مسائل بنیادی و سرنوشت ساز تمرکز بیشتری داشته باشیم از جمله مسائل مربوط به حیطه سلامت در کشورمان که با کمتر حیطه ای قابل مقایسه است. 

وی افزود: ما از طریق مقایسه آنچه که در دوران دفاع مقدس اتفاق افتاد با آنچه که در دوران پس از آن با همه فراز و نشیب هایی که داشت بتوانیم درس هایی برای اداره کشورمان در آینده مهیا کنیم. امسال سال تدوین برنامه میان مدت نیز هست و ما اگر هوشمندانه در این زمینه تلاش کنیم شاید کمتری خیری به اندازه آن بشود مطرح کرد. 

مومنی افزود: بنیان های اندیشه ای توافق شده حول نظام سلامت پس از انقلاب که بیشترین دستاوردها را برای جامعه پدیدار کرد یکی از حیاتی ترین موضوعاتی است که یکی از متفکرین توسعه درباره آن نظراتی داشته است. کسانی که دست اندرکار نظام سلامت هستند و به عزت مردم فکر می کنند باید به این موضوع بپردازند. شاه بیت آثار برجسته ترین متفکران حوزه توسعه این است که رقابت بین شرکت ها و کشورها شکل تجسد یافته رقابت بین اندیشه ها است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: اگر به محورهای اندیشه ای در دوران دفاع مقدس را نگاه کنیم و بعد ببنید  تغییرات ایدئولوژیک و تجدید نظرهایی که در آن بنیان های اندیشه ای صورت گرفت چگونه کشور را در ما در معرض بی سابقه ترین بحران ها در حیطه سلامت قرار داد.بحث بر سر این نیست که بخش اصلی بدنه نظام سلامت مجاهدتی نکرده اند اما چون اینها در پرتو شرایط مورد نیاز ایران قرار نمی گیرد، دستاورهایش به کلی متفاوت خواهد شد. استاد سروش محلاتی یکی از درخشان ترین گزارش ها درباره تغییر ایدئولوژی نظام تصمیم گیری های اساسی کشور از آرمان ها به سمت مصلحت سنجی کردن در کتابی به نام «بازگشت از بهشتی و بازگشت به بهشتی» شرح دادند که دوستان علاقه مند می توان به آن مراجعه  و بعد دستاوردهای آن دوره ده ساله را با بعدها مقایسه کنند برای مثال 83 درصد کل درآمدهای ارزی حاصل از صادراتن نفت و غیر نفت در دوره بعد از جنگ رخ داده است، آنوقت کارنامه ها را که مقایسه می کنید میبینید آن بنیان های اندیشه ای چقدر مهم است و در غیاب آن اندیشه های راهگشا وفور منابع فساد و ناکارآمدی را بیشتر می کند و زحمات دلسوزانه را از بین می برند. 

قیمت دارو در سال 68 از سال های 56 و 57 کمتر بود

این استاد دانشگاه با بیان اینکه از زوایای گوناگون ما میتوانیم بحران در حیطه نظام سلامت برای مردم ایران از جمله طرز برخورد با طرح «ژنریک» را مطرح کنیم، بیان کرد:  جناب آقای علی بهشتی دهکردی در دوران جنگ مدیر بهداشت و درمان سازمان برنامه بودند که بعد از جنگ به عنوان یک هشدار گزارشی تحلیلی تهیه کرده بودند که در ان گفته بود ابعاد معجزه آسا طرح ژنریک را اگر می خواهید بفهمید یک مولفه آن این است قیمت های اسمی داروها علی رغم اقتصاد جنگ در سال 1368 با یک فاصله معنادار با قیمت اسمی(قیمتی که درآن تورم هم وجود دارد) در سال های 56 و 1357 کمتر بوده است. شما اگر میخواهید مردمی سالم داشته باشید ببینید ایدئولوژی که پشت طرح ژنریک قرار داشت چه بود. به طور مشخص برخی صاحبنظران در حوزه شرکت های چندملیتی درباره دارو می گویند ماجرا، ماجرای عرضه و تقاضا آنطور که بازارگراها با ابتذال نشان می دهند نیست و مسئله دارو مرتبط با جان مردم است و نشان می دهند در مقاطعی حساس مانند اپیدمی ها و .. شرکت های فراملیتی تا 83 برابر قیمت تمام شده دارو را از کشورهای تحت اضطرار دریافت می کردند یعنی ماجرا از موضع امنیت اجتماعی و امنیت ملی باید مورد توجه قرار بگیرد. آقای بهشتی در همان گزارش که نام برده شد نشان می دهد اگر استانداردهای اداره نظام دارویی کشور بر اساس آنچه که در قبل از انقلاب بود ادامه پیدا می کرد ما در سال 1368 باید سالانه حداقل 14.5 میلیارد دلار صرف واردات دارو می کردیم.

وی در ادامه افزود: ما در هیچ کدام از سال های جنگ بالاتر از 500 میلیون دلار برای واردات دارو هزینه نکردیم. آنها که در حیطه اقتصاد سلامت کار میکنند مسئول هستند و باید نظام تصمیم گیری کشور را آگاه کنند که برای منافع یک گروه ذینفع متصل به واردات چی ها کشور را در معرض چه خطراتی قرار می دهند.

مومنی با اشاره به اینکه شاید ساعت ها بتوان درباره این صحبت کرد که فساد چگونه گریبان آن نظام تصمیم گیری را میگیرد که منافع ملی را تحت الشعاع منافع گروه های ذینفع قرار می دهد، گفت: همه را دعوت می کنم به مطالعه ی گزارش تکان دهنده ای که هزینه فرصت غفلت از عدالت در نظام سلامت ایران را نشان می دهدو در سال 1375 معاونت اجتماعی سازمان برنامه اظهار شگفتی کرده بود از پدیده ای که نشان می داد در سال 1368 طبق مطالعات سازمان برنامه سراسر کشور به 11 هزار تخت بیمارستانی نیاز داشته است اما با وجود ایجاد 22 هزار تخت بیمارستانی، همچنان کشور به 11 هزار تخت بیمارستانی دیگر نیاز داشته است. حالا ببینید پشت سر این چه فسادها، چه مشروعیت زدایی ها از حکومت و چه سرخوردگی هایی که برای انسان های با شرافت رقم خورده است.

در دوران جنگ کمترین سطح از فساد وجود داشت

مومنی همچنین افزود: وقتی شما می خواهید درباره حوزه سلامت بحث کنید یک موضوعی که جای آن خالی است این است که بگوییم آن کارنامه ای که در دوران جنگ رقم خورد به این خاطر است که ما در آن دوره کمترین سطح تجربه شده فساد مالی را تجربه کردیم یعنی اگر حکومتگران با مردم صادق نبودند، اگر مناسبات فسادزا نبودند و ... طبیعی بود که مردم اعتماد نمی کردند.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: مواجه ما با پاندمی ها در قرن 21 به کرونا محدود نخواهد بود: یکی از بزرگترین معجزه های نظام سلامت در دوره جنگ تقدم پیشگیری بر درمان بود. ما می بینیم طبق نظر W.E.F بر اساس تجریه کرونا بزرگترین هدیه ای به نظام های مدیریت توسعه و مدیریت سلامت کشورها داشته باشیم این است که نظام های مبتنی بر پیشگیری کارایی آن ها 500 برابر بهتر بوده است. بنابراین خوب است که از تجریه آن دوران استفاده شود. 

وی افزود: وقتی شما از سطح توسعه به نظام سلامت نگاه  می کنید در آنجا می بینید ماجرای درمان کمتر از یک سوم عناصر موثر در وضعیت سلامت را پوشش میدهد و دو سوم آن متغیرهای اقتصادی و اجتماعی است بنابراین باید از موضوع از جهت نگاه های بین رشته باید به این قضایا نگریست.

مسئولان حیطه سلامت باید بیشترین مراقبت ها را در تصمیم گیری های اقصادی کنند و بیشترین کارشناس های اقتصادی و اجتماعی را دور خود جمع کنند. 

در دوره احمدی نژاد یک شوک به قیمت حامل های انرژی وارد شد. آمارهای اقتصادی می گوید آن بخش از جمعیت که فقط از ناحیه هزینه های کمرشکن درمان زیر خط فقر افتادند در یک دوره 5 ساله بیش از 5 برابر شد پس این بلوغ در نظام سلامت ما باید وجود داشته باشد که سیاست های اقتصادی را مراقبت کنند. 

بالاترین سطوح فساد دقیقا در دوره هایی رخ داده است که با شوک قیمت های کلیدی روبرو بوده ایم

مومنی در پایان سخنان خود گفت: مجال نیست بگویم این جوسازی ضدتوسعه ای و مبتنی بر دروغی که در جهت تشویق شوک نرخ ارز در ایران رخ میدهد از زاویه رفاه مردم به طور کلی و از زاویه نظام سلامت به طور خاص بگوییم چگونه از طریق فریب دادن تصمیم گیران اساسی کشور به خاطر یک دستمال قیصریه را به آتش می کشند.مطالعالتی هم اکنون در اختیار است که نشان می دهد به ازای هر یک واحد شوک به نرخ ارز یا حامل های انرژی وارد می کنند، هزینه های کلی دولت با ضریب 3.5 برابر افزایش پیدا می کند.وقتی شما به گونه ای سیاست های تورم زا اتخاذ می کنید که کارمندانت با یک شیفت کار شرافتمندانه از عهده یک زندگی شرافتمندانه برنمی آیند معلوم است که فساد رخ می دهد. 

در تاریخ سی ساله گذشته بالاترین سطوح فساد دقیقا در دوره هایی رخ داده است که با شوک قیمت های کلیدی روبرو بوده ایم. این مسئله حیاتی که اگر مثلا سیاست های دیگر اقتصادی و اجتماعی ما از سلامت روی و روانی مردم پشتیبانی نکند، چه فجایعی رقم خواهد زد اصل ماجرا است. این یک طنز تلخی است که در زمان بودجه ریزی، بودجه شرکت هایی که ضریب اهمیت آن بالای 70 درصد بودجه کل است را نگاه نمی کنند و تمام تمرکز خود را برروی بودجه عمومی می‌گذارند.