دونالد ترامپ مدعی است که اسرائیل و حماس مرحله اول طرح صلح او را امضا کردهاند؛ اقدامی که در صورت اجرا میتواند تبادل اسرا را میسر کند اما هنوز پرسشهای بنیادین درباره پایان جنگ غزه باقی است.
به گزارش سرویس بینالملل جماران، وقتی دونالد ترامپ در دوره نخست ریاستجمهوری خود «توافقنامههای ابراهیم» را میان اسرائیل و چند کشور عربی میانجیگری کرد، آن را «بنیان صلح جامع در سراسر منطقه» نامید. این توافقها در واقع نوعی دست دادن دیپلماتیک میان کشورهایی بود که هرگز در جنگ با یکدیگر نبودند و دردی از مشکلات واقعی منطقه دوا نکردند. با این حال، دیشب ترامپ نخستین اقدام واقعی خود را برای برقراری صلح در خاورمیانه انجام داد — اگر همه چیز طبق برنامهاش پیش برود.
رئیسجمهور آمریکا در شبکه اجتماعی Truth Social اعلام کرد: «با افتخار بسیار اعلام میکنم که اسرائیل و حماس هر دو مرحله نخست طرح صلح ما را امضا کردهاند. این بدان معناست که تمام گروگانها بهزودی آزاد خواهند شد و اسرائیل نیروهای خود را به خطوط توافقشده عقب خواهد کشید، بهعنوان گامهای نخست به سوی صلحی پایدار و همیشگی.»
این بیانیه نقطه پایانی بود بر دو هفته پرالتهاب از ارائه طرح صلح ترامپ، فشارهای سیاسی بر طرفین، و مذاکرات فشرده در قاهره. با این حال، تاکنون طرفین تنها بر تبادل گروگانها توافق کردهاند؛ به این معنا که حماس گروگانهای باقیمانده را در ازای آزادی زندانیان فلسطینی — از جمله محکومان به حبس ابد به اتهام تروریسم — آزاد خواهد کرد. حتی اگر این توافق اجرایی شود، تنها بحران گروگانها پایان مییابد، نه خود جنگ غزه.
مرحله نخست طرح صلح ترامپ هیچیک از مسائل بنیادینی را که موجب تداوم درگیری شده حل نمیکند. حماس همچنان مسلح باقی میماند و جایگزین آن نیز مشخص نیست. در سوی مقابل، اعضای جناح راست افراطی دولت نتانیاهو همچنان بر نابودی حماس و کنترل مجدد بخشهایی از غزه اصرار دارند. با این حال، ترامپ روی تأثیر شخصیت خود، خستگی طرفین از جنگ و شتاب ناشی از توافق اولیه حساب کرده است تا بتواند آتش درگیری را خاموش کند.
ترامپ همچنین از احتمال سفر خود به سرزمین های اشغالی سخن گفته است، جایی که ممکن است در کنست سخنرانی کند. او با تبدیل خود به چهره اصلی این توافق و برگزاری مراسم پیروزی در اسرائیل، عملاً دولت نتانیاهو را به ماندن در مسیر توافق متعهد خواهد کرد، چرا که لغو آن میتواند بهمنزله تحقیر رئیسجمهور آمریکا باشد. نتانیاهو که سرنوشت سیاسی خود را به ترامپ گره زده، در آستانه انتخابات آینده تمایلی به درگیری علنی با او ندارد و ترامپ نیز این را میداند.
رئیسجمهور آمریکا از روابط شخصی خود در منطقه برای واداشتن حماس به عقبنشینی استفاده کرده است. این گروه پیشتر گروگانها را بزرگترین اهرم فشار خود میدانست، اما با اعمال فشار بر قطر و ترکیه — دو متحد قدیمی ترامپ — او توانست حماس را متقاعد کند که همه گروگانها را آزاد کند. ترامپ همچنین در پیامش به این نکته اشاره کرده که اجازه نخواهد داد اسرائیل پس از آزادی گروگانها، جنگ را از سر بگیرد.
ترامپ در این مسیر متحد دیگری نیز دارد: مردم اسرائیل. نظرسنجیها نشان دادهاند که اکثریت اسرائیلیها، مانند مردم غزه، خواستار پایان جنگ هستند. نتانیاهو که متکی به حمایت اقلیت راست افراطی است، این خواسته عمومی را تا زمانی که ترامپ وارد ماجرا نشد، نادیده میگرفت. اما با بازگشت گروگانها و سربازان به خانه، ادامه جنگ برای او بسیار دشوار خواهد بود. با وجود مسائل حلنشدهای چون خلع سلاح حماس و وضعیت خودگردانی فلسطینیان، اسلحهها دستکم برای مدتی خاموش خواهند شد.
پایان دادن به جنگ غزه همواره نیازمند ورود شخصی رئیسجمهور آمریکا بود. تا مدتها به نظر میرسید ترامپ تمایلی به این کار ندارد؛ او حتی در فروپاشی آتشبس اولیه در ژانویه مداخله نکرد. اما در هفتههای اخیر با انرژی تازهای وارد میدان شده، مستقیماً در مذاکرات حضور یافته، نتانیاهو و حماس را تحت فشار قرار داده و از روابطش با رهبران منطقه بهره برده است.
اگر ترامپ موفق شود، پرسش مهمی پیش روی او قرار خواهد گرفت: تا چه اندازه آماده است برای تحقق صلحی پایدار در خاورمیانه پیش برود؟ جنگ غزه صرفاً نشانهای از بیماریهای عمیقتر منطقه است. اگر او بتواند اراده خود را بر دو طرف منازعه تحمیل کند، بعید است در همین نقطه متوقف شود.
در نهایت، برخلاف ادعاهای ترامپ، صلح هنوز به خاورمیانه نیامده است، اما اگر طرح صلح او در غزه به نتیجه برسد، شاید تازه آغاز راه باشد.
