پایگاه خبری جماران، محمد حسین لطف الهی: قریب به یک ماه پیش علی باقری کنی، معاون سیاسی وزیر خارجه در یک گفت و گوی تلویزیونی اعلام کرد که وزرای خارجه هشت کشور حاشیه خلیج فارس در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در یک جلسه چندجانبه شرکت خواهند کرد.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری این هفته در پاسخ به سوال خبرنگار جماران تایید کرد که این نشست با پیشنهاد آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار خواهد شد. به گفته کنعانی این جلسه به عنوان نشست مشورتی در چارچوب کمک به تقویت روند همگرایی و هم افزایی در حوزه خلیج فارس برگزار می شود.
«جماران» در گفت‌وگو با سید جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین ایران در سازمان ملل و کاردار اسبق ایران در انگلیس به بررسی اهداف و نتایج احتمالی این نشست پرداخته است.
به باور او، اولویت عربستان که نقش بزرگتر برخی کشورهای عربی منطقه را بازی می‌کند مسأله تنش‌زدایی است.
نشست پیش روی وزرای خارجه ایران و کشورهای منطقه در نیویورک چه تأثیری بر روندهای منطقه‌ای خواهد داشت و ایران چه اهدافی را از حضور در این نشست دنبال می‌کند؟
مدتی است که بیشتر از گذشته به ابتکار چین روند تنش‌زدایی در منطقه دنبال می‌شود و کشورها به دنبال این هستند که مشکلاتی که به تشدید تنش‌ها منجر می‌شد، مرتفع شود. محور عمده مشکلات هم مسأله ایران و عربستان بود و از آنجایی که عربستان نقش برادر بزرگتر کشورهای حوزه همکاری خلیج فارس را دارد، روابط ایران با برخی کشورهای منطقه دچار مشکل شده بود.
به خصوص از زمان حضور رئیس جمهور چین در عربستان و گردهمایی سران کشورهای عربی و آقای شی جین‌پینگ، ریاض توانست اعتماد پکن را بدست آورد و همکاری‌های خود را در موضوعات مختلف با چینی‌ها تقویت کند.
عربستان علاوه بر چند کشور شورای همکاری خلیج فارس، روابطی با اردن و مصر دارد. اگر یکی از محورهای جلسه، تلاش برای بازسازی روابط ایران و این کشورها باشد، می‌توان انتظار داشت پیشرفت‌هایی حاصل شود و نوعی همکاری امنیتی در کل منطقه شکل بگیرد. طبیعتا با یک نشست همه مسائل حل نخواهد شد، اما این گونه نشست‌ها می‌تواند در راستای رفع مشکلات موثر باشد. اینکه آیا این نشست در این راستا گام برخواهد داشت یا می‌تواند به اهداف مدنظر خود دست پیدا کند هنوز مشخص نیست.
با توجه به نقش‌آفرینی غربی‌ها در منطقه و روابط خوب برخی کشورهای منطقه با طرف‌های غربی، آیا بدون تنش‌زدایی ایران با غرب امکان فراتر رفتن از حد مشخصی از همکاری با کشورهای منطقه برای ایران وجود دارد؟
هرچند روابط کشورهای منطقه با طرف‌های غربی قابل انکار نیست و نمی‌توان این مسأله را نادیده گرفت اما اخیرا چین نقش‌آفرینی زیادی در منطقه داشته است. چین روابط خوبی با کشورهای منطقه دارد و از این روابط برای میانجی‌گری استفاده کرده است. عربستان و برخی دیگر از متحدانش هم بله با آمریکا و غرب همکاری‌های بسیاری دارند اما نباید از یاد برد که آمریکا یک اشتباه اساسی در منطقه مرتکب شد. آمریکا کوتاهی کرد؛ زمانی که ایران متهم شد از طریق حوثی‌ها آرامکو را هدف قرار داده، آمریکا هیچ واکنشی نتوانست به ایران نشان دهد. اقدامات دیگری از سوی آمریکایی‌ها از جمله خروج این کشور از افغانستان و عراق تردیدهایی جدی را در کشورهای منطقه به وجود آورده است.
هرچند حالا به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها پشیمان هستند و تلاش دارند به منطقه به نحوی بازگردند. همین هم باعث می‌شود تا کاخ سفید بخواهد از طریق اقداماتی نظیر تلاش برای عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل فضا را برای تقویت نفوذ خود در منطقه و حتی بهره‌برداری از این مسأله در انتخابات آینده آماده کند. به همین دلیل نمی‌توان گفت تنش‌زدایی و همکاری‌های ایران با کشورهای منطقه به کلی تابع رابطه آن‌ها با غرب است.
از سوی دیگر، اولویت عربستان که تأکید کردم نقش بزرگ تر برخی کشورهای عربی منطقه را بازی می‌کند مسأله تنش‌زدایی است. ریاض در پی توسعه است، سرمایه‌گذاری‌های زیادی را در عرصه‌های مختلف انجام داده و به دنبال جهش اقتصادی است. آن‌ها الگوی چینی را دنبال می‌کنند و می‌خواهند از طریق سرمایه‌گذاری به برتری برسد. با این وجود و به رغم حرکت کشورهای منطقه به سوی کاهش تنش، قابل پیش‌بینی نیست که آیا این روند برای مدتی طولانی پایدار خواهد ماند یا نه.
نقش سازمان ملل متحد را در میزبانی این نشست چه می‌دانید و چرا سازمان ملل به عنوان میزبان انتخاب شده است؟
سازمان ملل متحد همواره این ادعا را داشته که رفع تنش و رفع مشکلات در دستور کار این نهاد قرار دارد. با این وجود سازمان ملل متحد تحت نفوذ کشورهاست و به خصوص غربی‌ها و آمریکا نفوذ زیادی در این نهاد دارند.
با توجه به گفت‌وگوهایی که میان آمریکا، عربستان و اسرائیل پیرامون عادی‌سازی روابط ریاض و تل‌آویو در جریان است، آیا عربستان به سوی عادی‌سازی گام برخواهد داشت و اگر این اتفاق بیفتد چه تأثیری روی روابط تهران و ریاض خواهد داشت؟
به هرحال آن‌ها در حال حرکت به این سمت و سو هستند. ملاقات‌های پنهانی هم اتفاق افتاده اما عربستان جدای از مسأله روابط با تهران، در دنیای اسلام خود را پرده‌دار کعبه معرفی کرده و تعهداتی خود را برای خود احساس می‌کنند. اما این موضوع به مرور با فشارهای بیرونی کم رنگ شده و مسائل اقتصادی و امنیتی به عنوان اولویت ریاض مطرح شده است.
از سوی دیگر، حساسیت‌ها به موضوع عادی‌سازی روابط با اسرائیل کاهش یافته و دیگر مثل قدیم خیلی از کشورهای منطقه به این موضوع واکنش نشان نمی‌دهند. برخی اقدامات ایران هم باعث شد که کشورهای منطقه به اسرائیل نزدیک شوند. الان شما ببینید اسرائیل در آذربایجان و کردستان عراق نفوذ خود را تقویت می‌کند.
منظور شما از اقدامات ایران مشخصا چیست؟
آقای احمدی‌نژاد. آن شعارهایی که آقای احمدی‌نژاد و دولتش مطرح کردند پاس گلی برای اسرائیلی‌ها بود.
اگر ریاض چنین کاری کند واکنش ایران چه خواهد بود؟
به باور من هیچ! ایران ابزارهای خود را در منطقه از دست داده است. توان نیابتی کاهش یافته و مشکلات اقتصادی هم باعث می‌شود توان مانور ایران در منطقه کم شود.
