مردم در فضای مجازی در مورد کدام کاندیداهای انتخابات 1400 صحبت می کنند؟

به گزارش جماران؛ به نقل از روزنامه اعتماد، نزدیک به 3 ماه تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری مانده است و کاندیداهای انتخاباتی رفته رفته اعلام کاندیداتوری می‌کنند و فضای سیاسی شفاف‌تر از گذشته می‌شود. نیروهای سیاسی، فعالین رسانه‌ای و فعالین مدنی نیز در خصوص انتخابات و کاندیداهای آن حالا بیش از پیش اظهار نظر می‌کنند. در این میان، شبکه‌های اجتماعی مجازی بستر مناسبی برای تحلیل مواضع کاندیداهای احتمالی انتخابات و بازخوردها به آن است. بسیاری از کاربران این شبکه‌ها موافقیت یا مخالفت خود را نسبت به هر یک از کاندیداهای احتمالی ابراز می‌کنند و کانال‌ها و صفحات خبری نیز بیش از گذشته اخبار مثبت یا منفی راجع به کاندیداهای انتخابات منتشر می‌کنند.

هرچه‌قدر میزان محتوای منتشر شده راجع به هر یک از کاندیداهای احتمالی در این مقطع بیشتر باشد، احتمالا معنایش این است که کاربران شبکه‌های اجتماعی او را کاندیدای مهم و جدی تلقی می‌کنند که راجع به او می‌نویسند حتی اگر با آن فرد مخالف باشند. از سوی دیگر برخی از کاندیداهای انتخاباتی از هم‌اکنون در شبکه‌های اجتماعی تبلیغاتی را آغاز کرده‌اند و حتی به برخی از اکانت‌ها و یا کانال‌ها پول می‌دهند تا محتوای تبلیغاتی راجع به آن‌ها منتشر کند.

به همین جهت تحلیل میزان محتوای منتشر شده راجع به هر یک از کاندیداهای انتخاباتی در طول ماه‌های اخیر می‌تواند به ما اطلاعاتی در مورد میزان هزینه‌های آن فرد در شبکه‌های اجتماعی بدهد و یا آن به ما نشان بدهد که آن فرد تا چه حد از دید کاربران شبکه‌های اجتماعی، یک کاندیدای جدی و در خور توجه است. برای بدست آوردن این اطلاعات، داده‌های منتشر شده راجع به کاندیداهای محتمل، در سه شبکه اجتماعی توئیتر، اینستاگرام و تلگرام در طی 4 ماه اخیر با روش داده‌کاوی جمع‌آوری شده است که نتایج آن را به تفکیک هر شبکه اجتماعی در ادامه ارائه می‌شود.

وضعیت کاندیداهای احتمالی در توئیتر

بسیاری از خبرنگاران، فعالان رسانه‌ای و فعالان سیاسی در توئیتر عضو هستند و در این شبکه اجتماعی مواضع و اظهارات خودشان را بیان می‌کنند. به دلیل ماهیت توئیتر، این شبکه اجتماعی برای بسیاری از سیاستمداران و کاندیداهای بالقوه انتخاباتی مهم است. یافته‌های بدست‌آمده از این شبکه اجتماعی نشان می‌دهد که در میان سایر گزینه‌های مطرح، تا اوایل بهمن‌ماه محمد جواد ظریف بیشتر مورد توجه کاربران توئیتر بوده است که علت آن نه در مسائل انتخاباتی که در رابطه با موضوع سیاست خارجه بوده است.

اما از اوایل بهمن ماه و به دنبال خبر محکومیت مهدی جهانگیری و همچنین سفر قالیباف به مسکو، ناگهان اخبار مربط به اسحاق جهانگیری و محمد باقر قالیباف افزایش پیدا کرد و از سوی دیگر نیز مطالب راجع به ظریف روندی نزولی را طی کرد. اما از اسفند ماه، میزان محتوای منتشر شده راجع به کاندیداهای احتمالی شرایط متفاوتی را پیدا کرد به نحوی که تا نیمه اسفند، میزان محتوای تولید شده راجع به سعید محمد بیش از سایر گزینه‌های محتمل شرکت در انتخابات بوده است. پس از سعید محمد، بیش از همه راجع به جلیلی، رئیسی و قالیباف توئیت شده است.

افزایش ناگهانی توئیت‌ها راجع به سعید محمد و جلیلی (آن هم در مقایسه با رئیسی، قالیباف و ظریف) نشان می‌دهد که نه تنها کاربران توئیتر آن‌ها را جدی‌تر گرفته‌اند بلکه احتمالا از این بستر برای تبلیغ در خصوص آن‌ها نیز استفاده می‌شود و برخی از گروه‌ها برای جلب توجه بیشتر راجع به این دو نفر هزینه‌هایی می‌کنند و این در حالی است که دیگر گزینه‌های بررسی شده، از جمله حسین دهقان که از مدت‌ها پیش اعلام کاندیداتوری کرده بود، چندان مورد توجه کاربران توئیتر قرار نگرفته‌اند.

وضعیت کاندیداهای احتمالی در کانال‌های تلگرامی

در تلگرام کانال‌های خبری بسیاری زیادی وجود دارد که روزانه اخبار مربوط به ایران را منتشر می‌کنند. به همین جهت، به طور طبیعی اخبار مربوط به مسئولین بیش از سایر چهره‌های سیاسی تکرار می‌شود. همین روند را می‌توان در یافته‌های بدست آماده از کاندیداهای احتمالی در نمودار زیر دید. اخبار مربوط به قالیباف، ظریف، رئیسی و جهانگیری بیش از سایرین تکرار شده است. اما در این نمودار، نام دو چهره دیگر نیز جلب توجه می‌کند. یکی حسین دهقان است که بعد از 4 نفر مذکور، بیش از همه نامش تکرار شده است و به نظر می‌رسد در اخبار کانال‌های تلگرامی مورد توجه بوده است. سعید محمد نیز فرد دیگری است که در میان اسامی بررسی شده جای توجه دارد. در اسفند ماه که اخبار مربوط به اکثر مسئولان افت کرده است، تکرار نام سعید محمد در کانال‌های تلگرامی رشد کرده است و حتی بیش از جهانگیری، قالیباف و ظریف نام او به کار رفته است. این که مطالب منتشر شده در کانال‌های تلگرامی راجع به حسین دهقان و سعید محمد تا چه میزان خودجوش بوده، موضوعی است که تحقیق جداگانه‌ای را می‌طلبد.

وضعیت کاندیداهای احتمالی در اینستاگرام

شبکه اجتماعی اینستاگرام احتمالا دیرتر از تلگرام و توئیتر سیاسی خواهد شد. چرا که در این شبکه مطالب روزمره، سرگرمی و فرهنگی و اجتماعی مخاطب بیشتری دارد. از سوی دیگر نیز به نظر می‌رسد تا کنون کسانی که احتمالا قصد شرکت در انتخابات ریاست جمهوری را دارند در این شبکه اجتماعی سرمایه‌گذاری نکرده‌اند. همان‌گونه که در نمودار زیر می‌بینید، در 4 ماه اخیر نام محمد جواد ظریف بیش از سایر گزینه‌های بررسی شده در اینستاگرام به کار رفته است؛ هرچند از اواسط آذر ماه پست‌های حاوی نام او نیز روندی نزولی را طی کرده است. به جز ظریف، نام‌های رئیسی، جهانگیری، سعید محمد و قالیباف نیز جزو نام‌های پرتکرار در اینستاگرام هستند. در تحلیل اینستاگرام این نکته را باید مدنظر داشت که استوری‌های، کامنت‌ها، صفحات خصوصی و ... در این تحلیل حضور ندارند و به طور کلی به علت دشواری استخراج داده از اینستاگرام، نمی‌توان این نتایج را به تمام صفحات اینستاگرامی تعمیم داد.

یافته‌ها چه می‌گویند؟ یک چهره جدید در فضای انتخاباتی ایران معرفی شده است

تحلیل «روند» در خصوص تعداد مطالب منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی راجع به کاندیداهای احتمالی شرکت در انتخابات با استفاده از ابزارهای داده‌کاوی، فهم بهتری از رفتار انتخاباتی هر یک از این افراد به دست می‌دهد. یافته‌های بدست آمده از شبکه توئیتر، تلگرام و اینستاگرام نشان می‌دهد که بسیاری از افراد مذکور در موضوع انتخابات فعال نیستند و یا اگر فعال هستند، از سمت کاربران شبکه‌های اجتماعی چندان جدی گرفته نشده‌اند.

به طور طبیعی، محتوا و اخبار راجع به مسئولینی که احتمال کاندیداتوری دارند، بیش از سایر افراد است. بیشترین محتوا را دارند و به همین دلیل مطالب مربوط به ظریف، قالیباف، رئیسی  جهانگیری بیش از سایر گزینه‌های مورد بررسی بوده است. اما در میان افراد مورد بررسی، نام سعید محمد در 1 ماه اخیر برجسته‌تر از بسیاری از این مسئولین بوده است. سعید محمد یکی از آخرین افرادی است که اعلام کرده است که قصد دارد در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کند. با این حال نام او از مدت‌ها پیش بر سر زبان‌ها افتاده بود و در شبکه‌های اجتماعی مطالب متعددی در رابطه با اون منتشر می‌شد و مطالب تبلیغاتی در خصوص او نیز دیده می‌شد.

بر اساس داده‌های بدست آمده، سعید محمد از اواسط آذر ماه فعالیت‌های تبلیغاتی خود در دو شبکه توئیتر و تلگرام افزایش داده و از آن تاریخ به بعد، علی‌رغم افت مقطعی در دی ماه، روند محتوای منتشر شده راجع به او صعودی بوده است. این صعود تا به آنجا پیش رفته که مطالب مربوط به او در توئیتر بیش از سایر مسئولان و در تلگرام نیز بیش از مسئولانی نظیر قالیباف و ظریف بوده است.

افزایش مطالب راجع به سعید محمد جهت معرفی این چهره ناشناخته به افکار عمومی در حالی از آذر ماه آغاز شده بود، که در آن زمان هنوز 6 ماه تا انتخابات باقی بود و در حالی که جامعه چندان او را نمی‌شناخت شاهد روند افزایشی مطالب راجع به او بودیم. این امر از یک سو شائبه هزینه‌های بالای تبلیغاتی او را تقویت می‌کند و از سوی دیگر نشان می‌دهد که تا به امروز بیش از برخی از گزینه‌های دیگر جدی گرفته شده است چرا که افراد دیگری، نظیر حسین دهقان هم در خصوص انتخابات فعال هستند اما این میزان از تولید محتوا در خصوص آن‌ها رخ نداده است.

به هر حال آنچه از یافته‌های فوق قابل درک است آن است که سعید محمد حداقل از 6 ماه پیش از انتخابات ریاست جمهوری در ایران، فعالیت‌های خود را جهت معرفی خود به جامعه در شبکه‌های اجتماعی آغاز کرده است و در این خصوص از برخی صفحات و شبکه‌های اجتماعی نیز بهره برده است و این در حالی است که بسیاری از گزینه‌های محتمل شرکت در انتخابات یا هنوز تلاشی برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی نداشته‌اند و یا آن که هنوز مورد توجه کاربران این شبکه‌ها قرار نگرفته‌اند.

*محمد رهبری، پژوهشگر شبکه های اجتماعی