برخی رسانه های ایران، به طرز بسیار شدیدی خاویر میلی را طی این دو سال اخیر اسطورهسازی کردند. به طرز مشکوک و عجیب و غریبی از خاویر حمایت کردند. جالب است که هر بار اتفاق بدی رخ میداد، مردم به عنوان مقصر معرفی میشدند. حتی پرونده فساد خواهر خاویر، تیترهایی چون «دفاع جانانه از خواهرش با اتهام رشوه؛ اعتبار حزب لیبرال لکهدار شود» پیدا کرد و به شکلی عجیب از خاویر حمایت شد. تحلیل گزارشهای این رسانهها نشان میدهد که هدف اصلی آنها القای این پیام بوده که اصلاحات بازار آزاد تنها از طریق اصلاحات اقتصادی و روابط نزدیک با آمریکا ممکن است. ناکامی در تحقق سه بازار آزاد آرژانتین به دلیل عدم روابط مطلوب با آمریکا برجسته شده و در گزارش اخیر اکتبر، پس از وامی که ترامپ به آرژانتین اختصاص داد، این موضوع به وضوح پررنگ شده است.
گروه اقتصادی: برزویی، کارشناس ارشد برنامهریزی و توسعه، با بیان اینکه سیاستهای اقتصادی آرژانتین، تحت ریاست جمهوری خاویر میلی، بیشتر نمایشی و وابسته به وامهای خارجی بود تا اصلاح واقعی اقتصادی، گفت: میلی با وعده کنترل تورم و تکنرخی کردن ارز وارد قدرت شد، اما در عمل، اجرای برنامههای ریاضتی و آزادسازی اقتصادی منجر به سقوط تولید داخلی، تعطیلی ۱۸ هزار واحد اقتصادی، افزایش بیکاری و نابودی طبقه متوسط شد. نرخ تورم ابتدا به بیش از ۵۰ درصد جهش کرد و سپس با تثبیت دستوری ارز و دریافت وامهای خارجی کاهش یافت، اما کاهش واقعی قدرت خرید مردم رخ نداد و فقر و نابرابری اجتماعی به اوج رسید.
وی تاکید کرد: موفقیت ظاهری میلی در کاهش تورم، نتیجه مدیریت مالی و روابط خارجی بود، نه اصلاحات خود او، و تجربه آرژانتین نشان داد که تمرکز صرف بر متغیرهای مالی و بودجهای بدون توجه به تولید، اشتغال و تراز پرداختها، اقتصاد را به رکود و جامعه را به بحران اجتماعی کشاند.
آزادسازی اقتصادی تورم را کنترل نکرد و اقتصاد آرژانتین را به رکود کشاند
به گزارش جماران، دکتر علی برزویی، کارشناس ارشد برنامهریزی و توسعه، در نشست «نجات اقتصادی یا سقوط اجتماعی ـ اقتصادی؛ ارزیابی تجربه خاویر میلی در آرژانتین» که در موسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد، با بیان اینکه آرژانتین در دهه ۱۹۲۰ یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان بود، اما در دهههای بعد با تورمهای بالا و ابرتورمهای متعدد مواجه شد و در دهه ۱۹۹۰ تورم آن به حدود ۵۰۰۰ درصد رسید، اظهارداشت: پس از سال ۱۹۸۹ و تحت تأثیر سیاستهای اجماع واشنگتنی، آزادسازی گسترده اقتصادی و تثبیت نرخ پزو به دلار انجام شد، که در کوتاهمدت تورم کاهش یافت و اعتماد مردم به پزو بازگشت. با اینکه تورم کاهش یافته بود، همچنان نسبت به تورم آمریکا بالاتر بود. این مساله باعث شد نرخ ارز حقیقی آرژانتین بسیار قدرتمند شد و کالاهای داخلی گرانتر گردید. نتیجه این شد که صنعت آرژانتین تقریبا از بین رفت، بیکاری از ۵ درصد به ۱۵ درصد افزایش یافت و رکود و فقر گستردهای شکل گرفت.
سیاستهای آزادسازی بازار آزاد، چرخه تاریخی بحرانهای اقتصادی ـ اجتماعی را در آرژانتین رقم زد
وی افزود: سیاستهای آزادسازی تحت دولتهای بازار آزاد، چرخه تاریخی بحرانهای اقتصادی ـ اجتماعی را در آرژانتین رقم زد. این سیاست تحت دولت بازار آزاد آرژانتین آن زمان اتفاق افتاده بود و پس از این شکست تاریخی، تعدادی از اقتصاددانان بازار آزاد آرژانتین اعلام کردند که دلیل شکست این بوده که ما دلار را کاملاً آزاد نگذاشته بودیم؛ اگر ما دلار را هم کاملاً آزاد میگذاشتیم، حتماً شکست نمیخوردیم. این تجربه باعث شد که در ۲۰۲۳ خاویر میلی با این عنوان که «من همه چیز را مثل قبل آزاد میکنم و دلار را هم آزاد میکنم» سر کار بیاید.
چرخه تاریخی بحران در آرژانتین با وامهای مشروط IMF تکرار شد
کاهش ارزش پزو و آزادسازی ارز، تورم و نارضایتی اجتماعی را به دنبال داشت
برزویی به رابطه طولانیمدت آرژانتین با صندوق بینالمللی پول نیز اشاره کرد و گفت: از سال ۱۹۵۸ وامهای IMF مشروط به اجرای سیاستهای تعدیل ساختاری، شامل کاهش ارزش پزو، آزادسازی نرخ ارز و حذف کنترلهای دولتی، اجرای سیاستهای ریاضتی و کاهش دستمزد واقعی بود. این شوکدرمانی در کوتاهمدت آثار فاجعهباری به همراه داشت و قدرت خرید مردم به شدت کاهش یافت. و این الگوی تاریخی چرخهای در آرژانتین از همان زمان رقم خورد: یک دولت میآید، بحران کسری بودجه جدی و تورم بالا دارد، به IMF مراجعه میکند تا کسری بودجه را جبران کند و سیاست آزادسازی را اعمال میکند؛ و این به بحران اجتماعی منجر میشود؛ بحران اجتماعی باعث اعتراضات میشود؛ اعتراضات رخ میدهد و دولت تغییر میکند. دولت سوسیالیست دوباره آمد و این چرخه در دوره بعدی اتفاق افتاد.
در ۶۰ سال اخیر، آرژانتین اصلا وام نمیگرفت تا سرمایهگذاری کند؛ بلکه وام میگرفت تا وامهای قبلی را پرداخت کند
وی با اشاره به وضعیت بدهیهای خارجی آرژانتین گفت: در ۶۰ سال اخیر، آرژانتین اصلا وام نمیگرفت تا سرمایهگذاری کند؛ بلکه وام میگرفت تا وامهای قبلی را پرداخت کند. یعنی مثلا در سال ۲۰۱۸ وام گرفت تا وام ۲۰۱۵ را تصفیه کند، در ۲۰۲۲ وام گرفت که وام ۲۰۱۸ را تصفیه کند و از بعد ۲۰۲۲ هم به آرژانتین وام ندادند تا بتواند اصلاحات اقتصادی را اعمال کند. تا دسامبر ۲۰۲۳، آرژانتین با ۴۲.۹ میلیارد دلار، بزرگترین بدهکار به IMF بود و مشکل تراز پرداختها و کسری تجاری هنوز هم از مسائل جدی اقتصاد این کشور به شمار میرود.
طرح جایگزینی دلار با پزو در آرژانتین به دلیل موانع قانونی و کمبود ذخایر ارزی متوقف شد
کارشناس ارشد برنامهریزی و توسعه با بیان اینکه در سال ۲۰۲۰ گزارشی منتشر شد که بر ضرورت اصلاحات اقتصادی در آرژانتین تأکید داشت، یادآورشد: آخرین وام IMF به این کشور در سال ۲۰۲۲ پرداخت شد و صندوق اعلام کرد که از این پس وام جدید تنها در صورت اجرای اصلاحات مورد نظر امکانپذیر خواهد بود. خاویر میلی در سال ۲۰۲۳ با شعار اجرای این اصلاحات وارد عرصه انتخابات شد و دو برنامه اصلی داشت: حذف کلی پزو و جایگزینی دلار با ارز ملی و اجرای کامل سیاستهای اقتصادی IMF. خاویر میلی در آغاز شعار می داد که با سیاست «اره برقی» دولت را کوچک میکند و کسری بودجه را کاهش میدهد. هدف اصلی او در بحث جایگزینی ارز ملی با دلار، از بین بردن تامین مالی پولی و بازگرداندن اعتبار دولت بود. میخواست تامین مالی پولی را به طور کلی از بین ببرد؛ یعنی گفت که میخواهد دلار جایگزین شود و بانک مرکزی از بین برود و هیچکس دیگر نتواند از بانک مرکزی استقراض کند که منجر به تورم شود. اما به محض اینکه ریاستجمهوری را به دست آورد، فهمید که این کار اصلاً امکانپذیر نیست، به سه دلیل عمده: اکثریت نمایندگان در کنگره جز حزب او نبودند، رئیس دیوان عالی اعلام کرد که این اقدام خلاف قانون اساسی است و مهمتر از همه، ذخایر دلاری کافی برای خرید تمام پزوهای در گردش و جایگزینی دلار وجود نداشت. بنابراین برنامه مسکوت گذاشته شد.
دستاورد دوگانه میلی در برنامه ریاضتی: کاهش کسری بودجه به بهای کوچک شدن اقتصاد آرژانتین
میلی کسری بودجه را کاهش داد ولی اقتصاد کوچک شد و بهره خارجی افزایش یافت
برزویی با اشاره به برنامه دوم خاویر میلی، گفت: اهداف اصلی بر اساس دستور IMF شامل بهبود ذخایر ارزی، حذف کسری بودجه و کنترل برخی شاخصهای کلان اقتصادی بود. بر اساس اهداف اعلامشده، نسبت نیازهای تأمین مالی ناخالص(GFN) به GDP باید کمتر از ۵ درصد و هزینه بهره بدهی خارجی کمتر از ۳ درصد میبود.
بودجه روی کاغذ مثبت شد اما GDP ۲ درصد سقوط کرد
کاهش GFN موفقیت ظاهری بود اما بهره خارجی افزایش یافت و تولید داخلی کوچک شد
وی عملکرد خاویر میلی در سال ۲۰۲۴ را چنین تحلیل کرد: نسبت GFN به GDP از ۶.۷ درصد به ۴.۲۸ درصد کاهش یافت و در این هدف موفق بود. هزینه بهره خارجی به GDP از ۲.۳۲ درصد به ۴.۲۸ درصد رسید؛ این هدف به شدت شکست خورد و دلیل آن کوچک شدن اقتصاد و کاهش GDP بود و بهره خارجی بسیار از تولید داخلی سهم میبرد. مازاد بودجه اولیه از کسری ۲.۹ درصدی به مثبت ۱.۸ درصد رسید و روی کاغذ موفقیتآمیز بود، اما در عمل حجم GDP حدود ۲ درصد کاهش یافت.
برزویی اظهارداشت: بزرگترین دستاورد رسانهای و تبلیغی خاویر میلی، کاهش نرخ تورم ماهانه معرفی شد؛ ابتدا تورم از حدود ۱۱ درصد به بیش از ۵۰ درصد افزایش یافت و سپس با تثبیت نرخ ارز، تا اواخر ۲۰۲۴ به حدود ۱.۵ درصد کاهش یافت و در ۲۰۲۵ تقریبا در همان حدود باقی ماند.
همزمان با اصلاحات اقتصادی، نرخ فقر به بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته بود
وی همچنین درباره نرخ فقر در دوره اصلاحات اقتصادی گفت: قبل از خاویر میلی نرخ فقر حدود ۲۹ درصد بود، در اوج اصلاحات اقتصادی به حدود ۵۲ تا ۵۷ درصد رسید و سپس روند کاهشی داشت تا اوایل ۲۰۲۵ به حدود ۴۰ درصد و طبق گزارش ماه اخیر به ۳۱.۶ درصد رسید. این روند نشان میدهد که در سال ۲۰۲۴، همزمان با اصلاحات اقتصادی، نرخ فقر به بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته بود.
دولت آرژانتین آمار فقر را دستکاری و واقعیت اقتصادی مردم را پنهان کرد
دکتر برزویی درباره اعتبار آمارهای رسمی افزود: دانشگاه کاتولیک آرژانتین (UCA) بسیاری از آمار فقر ارائهشده توسط دولت را فاقد اعتبار دانسته و معتقد است دولت به طور عمدی اعداد را کمتر از واقعیت گزارش میدهد. همچنین مرکز آمار آرژانتین از سبد کالایی سالهای ۲۰۰۴–۲۰۰۵ برای محاسبه نرخ فقر استفاده میکند، در حالی که سهم انرژی، آب، برق و گاز در هزینه خانوارها در سالهای اخیر بین 200 تا 300درصد افزایش یافته و بنابراین این آمار نیاز واقعی مردم را منعکس نمیکند. بنابراین بررسی پیامدهای اصلاحات اقتصادی در آرژانتین طی دوره ریاستجمهوری خاویر میلی نشان میدهد که کاهش نرخ تورم و برخی دستاوردهای کوتاهمدت، با هزینههای بسیار سنگین اجتماعی و اقتصادی همراه بوده است.
حتی با تورم کنترلشده، درآمد واقعی مردم سقوط کرد
میانگین درآمد کاهش یافت ولی وضعیت مردم بدتر شد
این کارشناس ارشد برنامهریزی و توسعه، با بیان اینکه برخی معتقدند بهبود نسبی نرخ فقر ناشی از کاهش تورم و افزایش درآمدها نسبت به تورم بوده است، تاکید کرد: با این حال، حتی با فرض درآمد واقعی، میانگین درآمد مردم در سال ۲۰۲۵ نسبت به قبل از دوره خاویرمیلی بیش از ۶ درصد کاهش یافته است؛ بهعنوان مثال فردی که پیشتر درآمد ۱۰ میلیون داشت و بالای خط فقر قرار داشت، اکنون درآمد ۸.۱ میلیون دارد و فاصله با خط فقر کاهش یافته است و میانگین درآمد بسیار افت داشته است.
رشد اقتصادی و معاملات بیشتر ناظر به اقلیت مرفه بود
۱۸ هزار واحد اقتصادی تعطیل و طبقه متوسط آرژانتین نابود شد
رشد اقتصادی تنها به اقلیت ثروتمند رسید و کارگران توان خرید خود را از دست دادند
وی خاطرنشان کرد: گزارشهای بینالمللی نشان میدهد که تولید صنعتی در سال ۲۰۲۴ بیش از ۲۰ درصد کاهش یافته، ۱۸ هزار واحد اقتصادی تعطیل شده، درآمد واقعی ۶ درصد سقوط کرده و در استان بوینسآیرس، به عنوان مهمترین استان این کشور، تعداد افراد بیخانمان افزایش یافته است. طبق گزارش Human Rights Watch در ۲۰۲۵، بیش از دو سوم کودکان زیر ۱۴ سال زیر خط فقر زندگی میکنند. در عمل، جامعه آرژانتین پس از اصلاحات اقتصادی عملاً به دو طبقه بسیار مرفه و بسیار فقیر تقسیم شده است و دیگر چیزی به نام طبقه متوسط وجود ندارد. گزارشها نشان میدهد که رشد اقتصادی و معاملات بیشتر ناظر به اقلیت مرفه بوده است: فروش خودرو بیش از ۸۴ درصد، معاملات املاک بیش از ۶۶ درصد و خرید کالاهای لوکس به شدت افزایش یافته است. افزادی که به درآمد دلاری دسترسی داشتند، به طرز دیوانه واری در حال خرید هستند؛ در حالی که طبقه متوسط و کارگران تقریبا شغلهای خود و توان خرید خود را از دست دادهاند.
۱۸ هزار واحد اقتصادی تعطیل شد و ۲۵۰ هزار شغل از بین رفت
او با بیان اینکه در عمل کاهش فقری نیز رخ نداد، توضیح داد: در دوره میلی، نرخ فقر از ۲۹ درصد به ۵۷ درصد افزایش یافت و سپس به حدود ۳۲ درصد کاهش پیدا کرد؛ رکود عمیق اقتصادی و نابودی صنعت و اشتغال همزمان رخ داد. بیش از ۷۰ درصد هزینههای عمرانی به بهانه حذف کسری بودجه متوقف شد و تولید صنعتی بیش از ۲۲ درصد کاهش یافت. نتیجه این شد که ۱۸ هزار واحد اقتصادی کوچک و متوسط تعطیل و بین ۲0۵ تا ۲۵۰ هزار شغل رسمی از بین رفت. تا سال 2023، کارگران صنعتی به شدت تعدیل شدند و هر ماه شاهد افت شدید تولید صنعتی در آرژانتین بودیم. یکی از سیاستمداران آرژانتین هم اذعان کرد: موفقیتی که برای خاویر میلی عنوان میشود این است که تورم کاهش پیدا کرده، اما وقتی مردم کار ندارند و درآمدی ندارند، کاهش تورم و پایین بودن قیمتها چه فایدهای برایشان دارد؟ هیچ خریدی نمیتوانند انجام دهند.
موفقیت خاویر میلی در مهار تورم، بیشتر از آنکه یک موفقیت پولی باشد، یک موفقیت مالی بود
فروپاشی تقاضا باعث بیکاری گسترده و فقر شد و حتی کورسوی امید برای بازپرداخت بدهیها، به دلیل نابودی تولید داخلی، دیگر نتوانست به نتیجه برسد
وی با بیان اینکه موفقیت خاویر میلی در مهار تورم، بیشتر از آنکه یک موفقیت پولی باشد، یک موفقیت مالی بود؛ چرا که با ایجاد مازاد بودجه از طریق ریاضت اقتصادی شدید، تلاش کرده بود چنین هدفی را رقم بزند، گفت: این استراتژی به طور ذاتی شکننده بود، چون منجر به رکود بسیار عمیقی شد که فروپاشی تقاضای کل را رقم زد. فروپاشی تقاضا باعث بیکاری گسترده و فقر شد و حتی کورسوی امید برای بازپرداخت بدهیها، به دلیل نابودی تولید داخلی، دیگر نتوانست به نتیجه برسد. سپتامبر ۲۰۲۵، آرژانتین تقریباً در معرض فروپاشی قرار گرفت.
کمبود ارز و بیاعتمادی مردم تلاش تکنرخی کردن دلار را ناکام گذاشت
تلاش دولت برای کاهش شکاف ارز، نتیجه عکس داد و بازار دوباره جهش کرد
برزویی درباره تلاش دولت آرژانتین برای تکنرخی کردن ارز گفت: چندین بار تلاش شد تا نرخ بازار آزاد به نرخ دولتی نزدیک شود، اما هر بار، جهش بیشتر در بازار آزاد رخ داد. بعد از چندین تلاش که تورم فزاینده و نابودی تولید را به همراه داشت، همچنان حدود ۲۰ درصد شکاف بین این دو نرخ وجود داشت. یکی از مهمترین دلایل این بود که دولت آرژانتین به اندازه کافی ارز نداشت تا به تمام تقاضا پاسخ دهد و بیاعتمادی مردم باعث میشد که آنها همچنان به دلار پناه ببرند. پس از مدتی، شکاف کمی کاهش یافت و نرخ ارز به سمت تثبیت رفت. دولت تلاش کرد با روشهای دستوری و سیاست خزنده، ارزش پزو را ماهانه فقط دو درصد کاهش دهد تا ثبات اقتصادی ایجاد شود. اما مشکل این بود که تورم داخلی آرژانتین همچنان بسیار بیشتر از آن دو درصد کاهش ماهانه بود، و بعد از چند ماه، ارزش پزو بیش از ۳۵ درصد افزایش پیدا کرد و مجدداً بسیار گرانتر شد. این افزایش بیش از حد باعث شد رقابتپذیری صادرات از بین رود و واردات به طور مصنوعی ارزان شود.
میلی نتوانست نرخ تکنرخی را حفظ کند و وابستگی به IMF افزایش یافت
این پژوهشگر اقتصادی اضافه کرد: این سیاست باعث شد بانک مرکزی مدام مجبور شود ارز وارد بازار کند تا نرخ تکنرخی حفظ شود. حدود سه ماه پیش، دولت خاویر میلی دیگر ارزی برای این کار نداشت و مجبور شد درخواست کمک اضطراری از IMF کند. IMF یک برنامه ۴۸ ماهه به خاویر میلی داد و اعلام کرد که ۲۰ میلیارد دلار ارز ارائه میدهد. این برنامه در آوریل تصویب شد و ۱۴ میلیارد دلار آن تخصیص یافت، و بقیه طبق برنامه مشخص به دولت ملی تخصیص داده خواهد شد.
استخدام غیرواقعی کارکنان و فساد مالی، دولت میلی را زیر سوال برد
وی یادآورشد: در کنار این اقدامات، برخی فسادها نیز رخ داد: خاویر میلی چهار وزارتخانه آموزش، کار، توسعه و فرهنگ را ادغام کرد و ۵ میلیون کیلوگرم مواد غذایی خریداریشده توسط دولت قبلی برای فقرا، در انبارها نگهداری شد و هیچ توزیعی انجام نگرفت. دو نفر از نزدیکترین افراد خاویر میلی متهم شناخته شدند و این اقدام عمدتا با هدف سیاسی و تضعیف دولت قبلی صورت گرفت. علاوه بر این، وزارت سرمایه انسانی که توسط یکی از نزدیکان خاویر اداره میشد، اقدام به استخدام تعداد زیادی مشاور و کارمند کرد، اما به جای پیروی از روند قانونی شفاف، راه میانبری انتخاب کرد و قراردادی با موسسه OAS (سازمان کشورهای آمریکایی) بست تا افراد را استخدام و حقوق بدهد. نکته این بود که بسیاری از افراد استخدامشده اصلاً وجود خارجی نداشتند و حقوق به طور غیرمستقیم به خود افراد صاحبمنصب وزارتخانه میرسید. این ماجرا با عنوان «استخدام ارواح» در آرژانتین بسیار مورد توجه قرار گرفت.
میلی رمز ارز تقلبی تبلیغ کرد و سرمایهگذاران میلیاردی ضرر کردند
برزویی افزود: در فوریه ۲۰۲۵، خاویر میلی در اکانت X خود رمز ارز تقلبی به نام «لیبرا» را تبلیغ کرد. پس از چند روز که این رمز ارز سودده شد و چند صد میلیون دلار سرمایهگذاری شد، با افت ۹۴ درصدی مواجه شد و بسیاری سرمایهگذاران متضرر شدند. با وجود این، دیوان ملی آرژانتین خاویر را تبرئه کرد، استدلال کرد که او به عنوان فرد حقیقی تبلیغ کرده، نه به عنوان شخصیت حقوقی.
فساد خانوادگی و قراردادهای مشکوک میلی، شکست انتخاباتی و فرار سرمایه را رقم زد
برزویی با بیان اینکه در ابتدای دوره ریاستجمهوری، قانون آرژانتین که مانع حضور بستگان رئیسجمهور در دولت میشد، تغییر کرد و خواهر خاویر به عنوان رئیس دفتر ریاستجمهوری منصوب شد و اختیارات گستردهای دریافت کرد، عنوان کرد: دو ماه و نیم پیش، فایلی صوتی منتشر شد که فساد در قراردادهای دارویی با دولت را افشا کرد؛ خواهر خاویر و برخی وزرا سهمی حدود ۸ درصد از گردش مالی شرکتها دریافت میکردند و بیشترین سهم به خود خواهر خاویر اختصاص داشت. این فساد و ناکامیها باعث شد که خاویر میلی در انتخابات سپتامبر ۲۰۲۵ شکست سنگینی تجربه کند و حمایت عمومی از او کاهش یابد؛ مردم به حزب پرونیسم روی آوردند و اقتصاد آرژانتین با فرار گسترده سرمایه مواجه شد. دولت برای تثبیت نرخ ارز مجبور شد درخواست کمک فوری از IMF کند و ۱۴ میلیارد دلار کمک دریافت کرد. دو روز پس از انتخابات، بیش از یک میلیارد دلار در بازار تزریق شد تا قیمت دلار در آرژانتین تثبیت شود. در برخی گزارشها، طی یک هفته بیش از ۱.۳ میلیارد دلار از ذخایر ارزی خارج شد.
کمک آمریکا بحران ارز را مهار کرد اما اقتصاد واقعی آرژانتین همچنان در بحران ماند
حمایت ترامپ از میلی سیاسی بود، نه اقتصادی
این کارشناس ارشد برنامه ریزی و توسعه، خاطرنشان کرد: نفوذ چین در آمریکای لاتین نیز به دلیل منابع غنی لیتیوم و اورانیوم و سرمایهگذاریهای گسترده این کشور افزایش یافته است. آمریکا میدانست اگر آرژانتین از دست برود، کل آمریکای لاتین از دست خواهد رفت و نفوذ چین افزایش مییابد. از سوی دیگر، سیاستهای بازار آزاد آمریکا در منطقه با شکست مواجه شد و حمایت ترامپ از خاویر میلی و تزریق ۴۰ میلیارد دلار بسته حمایتی به آرژانتین برای تقویت ذخایر ارزی، جلوگیری از سقوط دولت و مهار وحشت بازارها ضروری بود. این کمکها شامل ۲۰ میلیارد دلار به صورت خط مبادله ارزی و ۲۰ میلیارد دلار برای خرید اوراق قرضه و شرکتهای خصوصی آمریکا بود. نیمی از این کمکها پیش از انتخابات و نیمی پس از آن تزریق شد و نرخ ارز تا حدی تثبیت شد. دلیل ترامپ کاملاً سیاسی بود؛ میخواست نفوذ چین را محدود کند و مانع از بازگشت موج صورتی دهه ۲۰۰۰ در آمریکای لاتین شود.
کمک آمریکا بحران کوتاهمدت را کنترل کرد اما آرژانتین را به باتلاق بدهی برد
وی در عین حال تصریح کرد: با وجود این حمایت کوتاهمدت، بدهیهای آرژانتین به شدت افزایش یافت و وابستگی کشور به منابع خارجی عمیقتر شد. به خاطر همین حمایت، در انتخابات میاندوره کنگره یک ماه پیش، حزب ملی تا حدودی پیروزی نسبی و جایگاهش تثبیت شد. در کوتاهمدت، این کار درست بود؛ مانع وحشت مالی شد و جلوی سقوط دولت را گرفت. اما در بلندمدت، آرژانتین وارد یک باتلاق مالی شد؛ بدهیها به چند ده میلیارد دلار اضافه شد و وابستگی کشور به بیرون عمیقتر و جدیتر شد.
موفقیت میلی در کنترل تورم، نمایشی و وابسته به وامهای خارجی بود
برزویی با بیان اینکه تحلیل تازهای از اقتصاد آرژانتین توسط آقای بِرَد، استاد برجسته حوزه تراز پرداختها و مالی بینالملل در آمریکا، تصویری از بحران اقتصادی و شکست سیاستهای دولت خاویر میلی ارائه میدهد، توضیح داد: آقای بِرَد، که پیشتر مشاور نماینده تجاری آمریکا و مدیر اقتصاد ملی بوده است، با استفاده از دادههای بانک مرکزی آرژانتین نموداری منتشر کرد که افت شدید ذخایر ارزی و مداخله جدی بانک مرکزی برای تثبیت دلار در سال ۲۰۲۵ را نشان میدهد. او میگوید: اگر دولت ملی واقعاً دولت قوی بود، هیچوقت دو بار در سال درخواست وام اضطراری نمیکرد؛ یک بار از IMF و یک بار هم از آمریکا.» موفقیت ظاهری خاویر میلی در کنترل تورم، صرفا نمایشی با وامهای خارجی بود، نه موفقیت واقعی اقتصادی
تمرکز دولت ملی صرفا روی متغیرهای مالی و بودجهای بود و برای صفر کردن کسری بودجه، وضعیت تراز پرداختها و حسابهای خارجی کشور را وخیمتر کرد
وی با بیان اینکه تمرکز دولت ملی صرفا روی متغیرهای مالی و بودجهای بود و برای صفر کردن کسری بودجه، وضعیت تراز پرداختها و حسابهای خارجی کشور را وخیمتر کرد، ادامه داد: موفقیت خاویر میلی در کنترل تورم پایدار نبوده و صرفاً نمایشی بر اساس وامها و روابط با آمریکا بوده است، نه موفقیت واقعی اقتصادی. نمودارها هم نشان میدهند که تقریبا تمام ذخایر بانک مرکزی در سالهای ۲۰۲۴–۲۰۲۵ فروخته شده است.
تورم ۲۵۰ تا ۳۰۰ درصدی فقط با تثبیت دلار کنترل شد، نه سیاستهای میلی
برزویی همچنین به سیاستهای خاویر میلی اشاره کرد که به رغم معرفی خود بهعنوان اقتصاددان اتریشی طرفدار بازار آزاد، در عمل فاصله زیادی با آموزههای اقتصادی اتریشی داشت و گفت: خاویر میلی برای مهار تورم مجبور بود نرخ بهره را کاهش دهد و این خلاف اصول اقتصاد اتریشی بود. تنها موفقیت واقعی وی کاهش تورم بود که آن هم ناشی از تثبیت دلار و وامهای خارجی بود، نه سیاستهای خودش. تنها موفقیت واقعی که خاویر میلی توانست به دست بیاورد، کاهش تورم بود، و آن هم به لطف تثبیت دلار بود؛ یعنی وقتی دلار آزاد بود، تورمهای ۲۵۰ تا ۳۰۰ درصدی ادامه داشت. حتی همین موفقیتهای کوچک هم بر اساس نظریات خودش نبود، بلکه خلاف باورها و آموزههای او انجام شد.
کمبود ذخایر و بدهیهای ارزی، تکنرخی کردن ارز را ناکام گذاشت
این پژوهشگر اقتصادی با بیان اینکه بحث اصلی این نیست که تکنرخی کردن ارز خوب است یا بد، بلکه سؤال این است که آیا اساسا تک نرخی شدنی است یا نه، تاکید کرد: برای اقتصادهایی مثل ایران یا آرژانتین، عملا شدنی نیست. دلیلش هم کاملاً روشن است: توان تأمین ارز کشور محدود است، هم به خاطر ساختار تولیدی و هم تحریمها و محدودیتها؛ نمیتواند تمام بازارها و متقاضیان زیادش را پاسخ دهد؛ یعنی هم تولیدکنندهها، هم واردات کالای اساسی و هم تقاضای سفتهبازی. بنابراین، چارهای جز سیاست چندنرخی نیست. تجربه آرژانتین برای ایران بسیار آموزنده بود: چندین بار تلاش کردند ارز تکنرخی کنند، اما به خاطر کمبود ذخایر ارزی و بدهیهای ارزی فراوان، هر بار نرخ ارز بازار آزاد دو برابر جهش پیدا کرد. وقتی هم خواستند تثبیت کنند، تمام ذخایر ارزی بانک مرکزی از بین رفت.
چرا تکنرخی شدن در ایران امکانپذیر نبود؟
برزویی یادآورشد: در ایران هم تجربه مشابهی داریم: سال ۱۴۰۱، به بهانه حذف شکاف ارز، نرخ ۴۲۰۰ تومانی حذف شد و نرخ ارز به حدود ۴۱ هزار تومان رسید؛ یعنی نزدیک ۳۸۰ درصد افزایش قیمت ارز. چرا این ایده در ایران شکست میخورد؟ سه دلیل اصلی داریم: ابتدا ساختار تراز پرداختها: درآمد و مخارج کشور چطور تأمین و مصرف میشود، محدودیتها و کسریها باعث میشود مدیریت تکنرخی سخت شود. دوم؛ ناهمگنی خریداران ارز است. خریداران دلار بسیار متفاوتاند؛ یک عده برای واردات کالا و دارو، یک عده برای تولید مواد اولیه، یک عده هم برای سفتهبازی و حفظ ارزش پول. این گروهها اصلاً همگن نیستند. مساله سوم عدم استقلال صادرکننده است. صادرکنندگان عمده ارز، کنترل مستقلی روی عرضه ارز ندارند و وابسته به سیاستهای دولتی هستند.
بازار ارز ایران واقعی نیست
تکنرخی کردن عملاً مارپیچ مرگ ایجاد میکند
او ادامه داد: بازار واقعی ارز در ایران وجود ندارد. همانطور که استاد شاکری بارها گفتهاند، بازار واقعی یعنی عرضهکنندهها و خریدارهای متعدد، ناشناس و مستقل، اما در ایران فقط یک تأمینکننده ارز داریم: دولت با ذخایر محدود. از سوی دیگر، تقاضا بسیار زیاد و متفاوت است؛ یعنی این تعادل و عرضه و تقاضای واقعی شکل نمیگیرد و تکنرخی کردن عملاً ممکن نیست. حتی اگر فرض کنیم تکنرخی شود، مثلاً نرخ پایین تعیین شود برای کسانی که دارو و کالاهای اساسی میخرند، سفتهبازان و تولیدکنندهها به قدری تقاضای ارز دارند که ذخایر خالی میشود. تولیدکننده به ثبات نیاز دارد، واردکننده دارو به ارز ارزان، سفتهباز به حفظ ارزش پول؛ همه با هم همخوان نیستند. بنابراین تلاش برای تکنرخی کردن نه تنها فاصله قیمتی را حل نمیکند، بلکه کسری بودجه را هم افزایش میدهد. چرخهای که در اقتصاد ایران اتفاق میافتد، شبیه مارپیچ مرگ است: یک خبر بد باعث هجوم خریداران به بازار میشود، نرخ ارز بالا میرود، دولت مداخله میکند، قیمت کالاهای اساسی گران میشود، تورم بالا میرود و دوباره چرخه تکرار میشود.
تورم شدید نتیجه کنترل ناکارآمد ارز و بحران تراز پرداختها
برزویی به تجربه تاریخی آلمان پس از جنگ جهانی اول اشاره کرد و گفت: برای مقایسه تاریخی، بعد از جنگ جهانی اول، آلمان بین سالهای ۱۹۲۱ تا ۱۹۲۳ دچار ابرتورم شد. دو دیدگاه وجود داشت. پولیگرایان میگفتند دولت کسری بودجه عظیم داشت و برای جبران آن پول چاپ کرد؛ این عامل اصلی تورم بود. مکتب تراز پرداختها هم میگفتند مشکل اصلی کسری بودجه نبود، بلکه بحران تراز پرداختها بود؛ یعنی دولت ارز کافی برای پرداخت غرامتها و واردات نداشت. این باعث سقوط ارزش مارک و تورم وارداتی شد. دولت مجبور شد برای جلوگیری از توقف اقتصاد و اعتصاب کارگران، پول چاپ کند. یعنی چاپ پول علت تورم نبود، معلول بحران تراز پرداختها بود. دقیقا مشابه تجربه آرژانتین که بحران تراز پرداختها باعث شد نرخ ارز جهش پیدا کند و هر بار که دولت خواست کنترل کند، ذخایر ارزی تمام شد و تورم شدید رخ داد.
ناکامیهای میلی پنهان ماند
رسانهها از میلی اسطورهسازی کردند
وی با بیان اینکه مجموعهای از گزارشها و مقالات خارجی، تصویر واقعیتری از عملکرد اقتصادی خاویر میلی در آرژانتین ارائه میدهد، عنوان کرد: برخی رسانه های ایران، به طرز بسیار شدیدی خاویر میلی را طی این دو سال اخیر اسطورهسازی کردند. به طرز مشکوک و عجیب و غریبی از خاویر حمایت کردند. جالب است که هر بار اتفاق بدی رخ میداد، مردم به عنوان مقصر معرفی میشدند. حتی پرونده فساد خواهر خاویر، تیترهایی چون «دفاع جانانه از خواهرش با اتهام رشوه؛ اعتبار حزب لیبرال لکهدار شود» پیدا کرد و به شکلی عجیب از خاویر حمایت شد. تحلیل گزارشهای این رسانهها نشان میدهد که هدف اصلی آنها القای این پیام بوده که اصلاحات بازار آزاد تنها از طریق اصلاحات اقتصادی و روابط نزدیک با آمریکا ممکن است. ناکامی در تحقق سه بازار آزاد آرژانتین به دلیل عدم روابط مطلوب با آمریکا برجسته شده و در گزارش اخیر اکتبر، پس از وامی که ترامپ به آرژانتین اختصاص داد، این موضوع به وضوح پررنگ شده است.
میلی با وامهای خارجی فقر و رکود را تشدید کرد
سیاستهای ریاضتی، کاهش هزینههای دولت و آزادسازی اقتصادی، منجر به افزایش فقر، رکود و بیثباتی اجتماعی شد
برزویی گفت: سیاستهای ریاضتی، کاهش هزینههای دولت و آزادسازی اقتصادی که خاویر میلی اعمال کرد، منجر به افزایش فقر، رکود و بیثباتی اجتماعی شد. تجربه آرژانتین و کشورهایی مانند لبنان و یونان نشان میدهد که استقراض دولتی از نهادهای بینالمللی بدون چشمانداز روشن برای بازپرداخت، بحرانها را حل نمیکند بلکه مشکلات ساختاری را تشدید میکند. کارشناسان تراز پرداختها نیز معتقدند که مشکل اصلی آرژانتین کسری بودجه نبوده، بلکه بحران بدهیهای خارجی و ناتوانی در بازپرداخت آنها بود. همانطور که رخ داد، دریافت وام جدید از IMF و آمریکا، نه تنها بحران را حل نکرد، بلکه آن را تشدید و وخیمتر کرد. ضمن اینکه سفرهای خاویر میلی به اسرائیل و آمریکا طی یک تا دو سال اخیر بسیار پررنگ و صمیمی بوده است. تنها کشورهایی که جز دو یا سه کشور همواره با اسرائیل موافق بوده و آن را محکوم نکردهاند، آرژانتین است؛ موضوعی که احتمالا ابعاد مهم اقتصاد سیاسی این کشور را نشان میدهد.
