به گزارش ایرنا ، بر اساس رسمی دیرین در مناطق مختلف شمال غرب کشور که به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می کنند، در هر هفته اسفند ماه جشن و آیینی برای استقبال از بهار برپا می شود که مجریان این جشن ها تکم گردان ها هستند.
این جشن ها معمولا از اولین چهارشنبه اسفندماه معروف به 'یالانچی چرشنبه' (چهارشنبه دروغین) شروع می شود.
این مراسم در دومین چهارشنبه ماه اسفند موسوم به 'خبرچی چرشنبه' (چهارشنبه خبرچی) و سومین چهارشنبه ماه موسوم به 'کول چرشنبه' (چهارشنبه خاکستری) ادامه یافته و در آخرین چهارشنبه سال نیز که به 'گول چرشنبه' (چهارشنبه گل) معروف است، به اوج می رسد.
علاوه بر این، به اعتقاد مردمان این سرزمین عدد چهار اصل و ریشه طبیعت جاودانه بوده و اشاره به چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش دارد و به همین علت مردم، اولین چهارشنبه را منسوب به باد می دانند و اعتقاد دارند در آن روز باد خواهد وزید.
دومین چهارشنبه ماه آخر سال نیز منسوب به خاک، سومین چهارشنبه منسوب به آتش و چهارمین چهارشنبه هم منسوب به آب است.
هر کدام از این چهار چهارشنبه ماه آخر سال آیین های مخصوص به خود را دارد که سه مورد از آن آیین ها هم اکنون در مناطق مختلف این خطه فراموش شده ولی آیین های ویژه چهارشنبه آخر سال که به چهارشنبه سوری نیز معروف است، همچنان با قوت و با میدان داری تکم گردان ها برگزار می شود.
بر اساس این تقویم مردمی، سومین چهارشنبه یا 'کول چرشنبه' (چهارشنبه خاکستری) و یا به تعبیری چهارشنبه آتش در هفته گذشته بود و در هفته جاری و در شب چهارشنبه آخر سال نیز مردمان این خطه با روشن کردن آتش در ساعات غروب روز سه شنبه به استقبال بهار رفته و با سرخی آتش و گرمای آن، گرم شدن زمین و رویش دوباره حیات و طبیعت را جشن خواهند گرفت.
هر چند که نام چهار چهارشنبه آخر سال با نام چهارشنبه گره خورده ولی مراسم آن در ساعات غروب روز سه شنبه برگزار می شود.
برگزاری این آیین ها در ساعات پایانی روز سه شنبه حکمتی دارد که در هزار توی تاریخ گم شده ولی نشانه هایی می توان از علت دقیق آن به دست آورد.
در سال های دور که هنوز ساعت اختراع نشده بود، مردم فواصل زمانی روز و شب را با طلوع و غروب آفتاب سنجیده و آغاز هر روز را از غروب روز قبل محاسبه می کردند.
به همین علت غروب روز سه شنبه جزو لحظات متعلق به چهارشنبه تلقی شده و از اولین دقایق روز چهارشنبه محسوب می شد و بر همین اساس، آیین های ویژه چهارشنبه نیز در اولین ساعات همان روز (چهارشنبه) که در واقع عصر سه شنبه بود، برپا می شد.
در مراسم ویژه چهارشنبه های اسفندماه تکم چی ها به صحنه آمده با تکم گردانی، خواندن اشعار مردمی و امیدبخش و نیز با روشن کردن آتش در غروب روز سه شنبه به طور رسمی آمدن سال جدید را نوید داده و از مردم انعام و عیدی می گیرند.
اغلب تکم چی ها و تکم گردانان در بین 2 چهارشنبه آخر یعنی 'ˈکول چرشنبه' و 'گول چرشنبه' (در روزهای جاری) در کوچه ها و خیابان های استان اردبیل به حرکت در آمده و اشعارشان را خوانده و مژدگانی آمدن عید و فرا رسیدن نوروز را می گیرند.
تکم خوانی و تکم گردانی آیینی است که همواره در خطه آذربایجان به عنوان سنتی ماندگار و منحصر بفرد در زمینه عید باستانی نوروز مورد توجه مردم بوده و با روش مخصوص خود به اجرا در می آید.
*** تکم چیست؟
واژه تَکَم Takam از دو بخش 'ˈتکه' و 'ˈم' تشکیل شده است. 'تکه' در زبان ترکی به معنی بز نر قوی هیکل که همیشه در راس گله حرکت می کند و گله را به چراگاه و محل های معین هدایت می کند و 'م' ضمیر ملکی دوم شخص مفرد است و تکم در واقع به معنی 'بز نر من' است.
تکم یک عروسک چوبی سنتی است و به کسی که این عروسک را بگرداند و همراه با شعر شیرین و آهنگین در شهر نوید آمدن نوروز را بدهد، تکمچی می گویند.
تکم به خودی خود شاید فاقد ارزش باشد ولی افرادی که به آنها تکم خوان و یا تکم گردان می گویند، با خواندن اشعار متناسب با عید و زندگی روزمره مردم به آن هویت خاصی داده اند.
تکم خوان ها معمولا از کوهستان ها می آیند و اشعاری را درباره نوروز، زایش و نوزایی طبیعت می خوانند و علامت مشخصه آنها نیز همین بز تزیین شده و تکم است.
تکم خوانی یک نمایش عروسکی و یکی از شاخه های فرهنگ شفاهی ماست که اگر نادیده گرفته شود به معنی نادیده گرفتن و پشت سر گذاشتن میراث فرهنگی این سرزمین است و نخستین نتیجه آن، این خواهد بود که نسل آینده جای پای محکمی برای گذاشتن نخواهد داشت.
معمولا آیین های نمایشی از جوامع کشاورزی نشات می گیرند و به همین علت بسیار با طبیعت همگون بوده و با صفا هستند.
آیین تکم خوانی هم که از جامعه روستایی و کشاورزی خطه آذربایجان سرچشمه گرفته، متاسفانه با پیشرفت علم و تکنولوژی، صنعتی شدن و گسترش شهرنشینی و در نهایت به علت فراهم نبودن بستر ارایه آن، عقب نشینی کرده و در حال فراموشی است.
تکم گردان ها که مژده بهار را می دهند، از مردم مژدگانی می گیرند و به این مژدگانی 'پای' یا سهم می گویند و گرفتن آن را حق خود می دانند.
آیین تکم گردانی با ارزش گذاری مجدد، بازشناسی و کاربردی کردن آن قابل احیا و گسترش است ولی لازمه این امر آن است که متصدیان امور فرهنگ، احیای آن را برای خود وظیفه دانسته و فقط در روزهای نوروز به فکر احیا و استفاده از این آیین نیفتند.
*** آزین بندی تکم:
تکم یک عروسک چوبی است که به قطر حدود 4 سانتیمتر ، طول 25 و عرض 12 الی 15 ساخته می شود و آن را آزین می کنند. این عروسک خاص مراسم نوروز در خطه آذربایجان است.
روی این عروسک چوبین را با مخمل یا پارچه هائی به رنگ قرمز می پوشانند و روی این پارچه را نیز با پولک، زنگوله، سکه و نیز پارچه های الوان و حتی آیینه تزیین می کنند.
تکم با قطعات پارچه ای رنگی آزین بندی شده مانند گل های بهاری است که هر رنگ و گل این تکم معنای خاص خود را دارد.
رنگ سرخ به معنی شادی و نشاط است. این رنگ در فرهنگ آذربایجان خیلی مورد استفاده قرار می گیرد و به طوری که حتی لباس عروس های این خطه در سالهای نه چندان دور سرخ رنگ بوده است.
گاهی تکم برخی از تکم چی ها به جای بز، شتر است و شعرهای آنها نیز با همین تغییر شکل تکم عوض می شود مثلا:
آق دوه نون گوزلری /
یره گیرمز دیزلری
بو ایامین قیزلاری /
کبین کسر اوزلری
تکمچی ها گاهی به جای بز، از شتر نیز استفاده می کردند. چون اینها همه از نشانه های زندگی در طبیعت است و هر کدام از این حیوانات نیز به عنوان سمبلی از زندگی محسوب می شوند.
*** اشعار تکم خوانی:
مهم ترین بخش آیین تکم گردانی خواندن اشعار آن است. نمایش های آیینی ساختار نمایشی محکمی ندارند و ساختار نمایشی آنها بسیار ساده، صمیمی و روان بوده و بیشتر بیانگر مفاهیم انسانی عصر خودشان است. این نمایش ها به احتمال زیاد ادامه همان سرودهای ایران باستان هستند که مربوط به دوره هخامنشیان و قبل از آن است که به مرور زمان با تغییر شکل به ما رسیده است.
اشعار تکم خوانی از نظر ساختاری جزو ترانه های عامیانه محسوب می شود. اوزان و هارمونی آن با توجه به نیاز و مقتضیات زمان جابجا و عوض می شود و هر تکمچی یا تکم گردان با آزادی کامل اشعار این آیین را عوض می کند.
در اشعار تکم خوانی، گاهی اشعار مذهبی نیز به چشم می خورد. این اشعار بر اساس مستندات موجود از زمان صفویه که بنیانگذار شیعه در ایران هستند وارد این آیین شده و اغلب در سال هایی که ایام نوروز با مناسبت های مذهبی همزمان می شود از این اشعار مذهبی استفاده می شود.
تکم گردان‌ها این گونه آواز سر می‌دهند:
بو تکه اویون ائدر
قوردونان قول بویون ائدر
یئغار ایرانئن دویوسون
چه پیشینین تویون ائدر
ترجمه: / این بز نر بازی می‌کند / با گرگ همراهی می کند و دست برگردن او می اندازد / محصول برنج کل ایران را جمع آوری می‌کند / و برای بزغاله اش جشن عروسی به پا می‌کند/
*****
بو تکه آختا تکه
بویونوندا وار نوختا تکه
گاه قول اولار ساتئلار
گاهدا چئخار تاختاتکه
ترجمه: / این بز نر، بز نر اخته است / طنابی بر گردنش بسته شده است / گاه غلام و برده می شود و به فروش می رسد / و گاه پادشاه می شود و بر تخت سلطنت تکیه می‌دهد /
*****
جناب جبرئیل نامه گتوردی
گتور جگین پیمبره یتوردی
مبارک قوللارین گویه گوتوردی
سیزون بوتازه بایراموز مبارک
آیوز، ایلوز، هفتوز، گونوز مبارک
ترجمه: جناب جبرائیل نامه آورد / به محض آوردن به پیامبر رسانید / پیغمبر هم دستهایش را بر آسمان برداشت که / این عید تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
امیرالمومنین تخته چخاجاق
یزیدون بوینونا نوخدا وراجاق
شیرین شربت سو یرینه آخاجاق
سیزون بوتازه بایراموز مبارک
آیوز ، ایلوز ، هفتوز ، گونوز مبارک
ترجمه: حضرت امیرالمومنین ، به تخت ولایت خواهد نشست / و برگردن یزید افسار خواهد بست / و به جای آب در رودها شربت های شیرین جاری خواهد شد / این عید تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
بیزیم یرده یومورتانی یویارلار
انونی دونوب یددی رنگه بویارلار
یددی سینده تحویل اوسته قویارلار
سیزون بوتازه بایراموز مبارک
آیوز ، ایلوز ، هفتوز گونوز مبارک
ترجمه: / در محل ما تخم مرغ را می شویند / و آنرا به هفت رنگ می آرایند / و هر هفت تا را در سفره عید می گذارند / این عید تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
بیزیم یرده قوهون قارپوز اکرلر
اونی تامام شهرلره توکرلر
تزه ایلین چوخ حسرتین چکرلر
سیزون بوتازه بایراموز مبارک
آیوز ، ایلوز ، هفتوز ، گونوز مبارک
ترجمه: در محل ما خربزه و هندوانه می کارند / آنها را به تمام شهرها می فرستند / حسرت فرا رسیدن سال نو را می کشند / این عید تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
تکم گئتدی مرنده
تاماشادی گلنده
کول تکمون باشینا
قایناناسی بیلنده
ترجمه: / تکم رفته به مرند / برگشتنش تماشایی است / خاک بر سر تکم / اگر مادر زنش آگاه شود /
*****
آغ دَه وَه نین گوزلری یئره گلمز دیزلری
بو ایامین قیزلاری کبینین کسراوزلری
ترجمه: / چشمان شتر سفید / زانوهایشان به زمین نمی آید / دختران امروزی / عقدشان را خودشان می بندند/
*** پاداش تکم چی:
تکمچی به در هر خانه ای که می رود و شعر می خواند ، صاحب خانه به تناسب وضعیت مالی و امکانات خود چیزی به عنوان شاباش ، خلعت و انعام به او می دهد. البته تکمچی نیز لزوم دادن انعام را همراه با شعر یاد آور می شود:
آی تکمین کندی وار
کمندی وار کندی وار
هر قاپودا اویناسا
بیر نلبکی قندی وار
ترجمه: / تکم ده دارد / کمند دارد و ده دارد / جلوی هر دری برقصد / یک نعلبکی قند پاداش دارد/
تکم اولدی ایپین گتیر آی خانم
چاتدیغجان یوکین گتیر آی خانم
کسمه پائین بوتون گتیر آی خانم
ترجمه: تکم می میرد طنابش را بیاورید خانم جان / تا زورتان می رسد بارش را بیاورید خانم جان / سهمش را کم نکنید و کامل بیاورید خانم جان/
*** زمان اجرای آیین تکم خوانی:
تکم آیینی است که چند روز مانده به چهارشنبه سوری اجرا می شود. بر اساس رسمی دیرین در استان اردبیل در اسفندماه هر هفته جشنی برای استقبال از بهار بر پا می شود و معمولا مردم این جشن ها را در بین 2 چهارشنبه آخر یعنی کول چرشنبه و گول چرشنبه می آیند و اشعارشان را خوانده و مژدگانی آمدن عید و فرا رسیدن نوروز را می گیرند.
گزارش از: حسن فاخری
1905/6016
انتهای پیام این جشن ها معمولا از اولین چهارشنبه اسفندماه معروف به 'یالانچی چرشنبه' (چهارشنبه دروغین) شروع می شود.
این مراسم در دومین چهارشنبه ماه اسفند موسوم به 'خبرچی چرشنبه' (چهارشنبه خبرچی) و سومین چهارشنبه ماه موسوم به 'کول چرشنبه' (چهارشنبه خاکستری) ادامه یافته و در آخرین چهارشنبه سال نیز که به 'گول چرشنبه' (چهارشنبه گل) معروف است، به اوج می رسد.
علاوه بر این، به اعتقاد مردمان این سرزمین عدد چهار اصل و ریشه طبیعت جاودانه بوده و اشاره به چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش دارد و به همین علت مردم، اولین چهارشنبه را منسوب به باد می دانند و اعتقاد دارند در آن روز باد خواهد وزید.
دومین چهارشنبه ماه آخر سال نیز منسوب به خاک، سومین چهارشنبه منسوب به آتش و چهارمین چهارشنبه هم منسوب به آب است.
هر کدام از این چهار چهارشنبه ماه آخر سال آیین های مخصوص به خود را دارد که سه مورد از آن آیین ها هم اکنون در مناطق مختلف این خطه فراموش شده ولی آیین های ویژه چهارشنبه آخر سال که به چهارشنبه سوری نیز معروف است، همچنان با قوت و با میدان داری تکم گردان ها برگزار می شود.
بر اساس این تقویم مردمی، سومین چهارشنبه یا 'کول چرشنبه' (چهارشنبه خاکستری) و یا به تعبیری چهارشنبه آتش در هفته گذشته بود و در هفته جاری و در شب چهارشنبه آخر سال نیز مردمان این خطه با روشن کردن آتش در ساعات غروب روز سه شنبه به استقبال بهار رفته و با سرخی آتش و گرمای آن، گرم شدن زمین و رویش دوباره حیات و طبیعت را جشن خواهند گرفت.
هر چند که نام چهار چهارشنبه آخر سال با نام چهارشنبه گره خورده ولی مراسم آن در ساعات غروب روز سه شنبه برگزار می شود.
برگزاری این آیین ها در ساعات پایانی روز سه شنبه حکمتی دارد که در هزار توی تاریخ گم شده ولی نشانه هایی می توان از علت دقیق آن به دست آورد.
در سال های دور که هنوز ساعت اختراع نشده بود، مردم فواصل زمانی روز و شب را با طلوع و غروب آفتاب سنجیده و آغاز هر روز را از غروب روز قبل محاسبه می کردند.
به همین علت غروب روز سه شنبه جزو لحظات متعلق به چهارشنبه تلقی شده و از اولین دقایق روز چهارشنبه محسوب می شد و بر همین اساس، آیین های ویژه چهارشنبه نیز در اولین ساعات همان روز (چهارشنبه) که در واقع عصر سه شنبه بود، برپا می شد.
در مراسم ویژه چهارشنبه های اسفندماه تکم چی ها به صحنه آمده با تکم گردانی، خواندن اشعار مردمی و امیدبخش و نیز با روشن کردن آتش در غروب روز سه شنبه به طور رسمی آمدن سال جدید را نوید داده و از مردم انعام و عیدی می گیرند.
اغلب تکم چی ها و تکم گردانان در بین 2 چهارشنبه آخر یعنی 'ˈکول چرشنبه' و 'گول چرشنبه' (در روزهای جاری) در کوچه ها و خیابان های استان اردبیل به حرکت در آمده و اشعارشان را خوانده و مژدگانی آمدن عید و فرا رسیدن نوروز را می گیرند.
تکم خوانی و تکم گردانی آیینی است که همواره در خطه آذربایجان به عنوان سنتی ماندگار و منحصر بفرد در زمینه عید باستانی نوروز مورد توجه مردم بوده و با روش مخصوص خود به اجرا در می آید.
*** تکم چیست؟
واژه تَکَم Takam از دو بخش 'ˈتکه' و 'ˈم' تشکیل شده است. 'تکه' در زبان ترکی به معنی بز نر قوی هیکل که همیشه در راس گله حرکت می کند و گله را به چراگاه و محل های معین هدایت می کند و 'م' ضمیر ملکی دوم شخص مفرد است و تکم در واقع به معنی 'بز نر من' است.
تکم یک عروسک چوبی سنتی است و به کسی که این عروسک را بگرداند و همراه با شعر شیرین و آهنگین در شهر نوید آمدن نوروز را بدهد، تکمچی می گویند.
تکم به خودی خود شاید فاقد ارزش باشد ولی افرادی که به آنها تکم خوان و یا تکم گردان می گویند، با خواندن اشعار متناسب با عید و زندگی روزمره مردم به آن هویت خاصی داده اند.
تکم خوان ها معمولا از کوهستان ها می آیند و اشعاری را درباره نوروز، زایش و نوزایی طبیعت می خوانند و علامت مشخصه آنها نیز همین بز تزیین شده و تکم است.
تکم خوانی یک نمایش عروسکی و یکی از شاخه های فرهنگ شفاهی ماست که اگر نادیده گرفته شود به معنی نادیده گرفتن و پشت سر گذاشتن میراث فرهنگی این سرزمین است و نخستین نتیجه آن، این خواهد بود که نسل آینده جای پای محکمی برای گذاشتن نخواهد داشت.
معمولا آیین های نمایشی از جوامع کشاورزی نشات می گیرند و به همین علت بسیار با طبیعت همگون بوده و با صفا هستند.
آیین تکم خوانی هم که از جامعه روستایی و کشاورزی خطه آذربایجان سرچشمه گرفته، متاسفانه با پیشرفت علم و تکنولوژی، صنعتی شدن و گسترش شهرنشینی و در نهایت به علت فراهم نبودن بستر ارایه آن، عقب نشینی کرده و در حال فراموشی است.
تکم گردان ها که مژده بهار را می دهند، از مردم مژدگانی می گیرند و به این مژدگانی 'پای' یا سهم می گویند و گرفتن آن را حق خود می دانند.
آیین تکم گردانی با ارزش گذاری مجدد، بازشناسی و کاربردی کردن آن قابل احیا و گسترش است ولی لازمه این امر آن است که متصدیان امور فرهنگ، احیای آن را برای خود وظیفه دانسته و فقط در روزهای نوروز به فکر احیا و استفاده از این آیین نیفتند.
*** آزین بندی تکم:
تکم یک عروسک چوبی است که به قطر حدود 4 سانتیمتر ، طول 25 و عرض 12 الی 15 ساخته می شود و آن را آزین می کنند. این عروسک خاص مراسم نوروز در خطه آذربایجان است.
روی این عروسک چوبین را با مخمل یا پارچه هائی به رنگ قرمز می پوشانند و روی این پارچه را نیز با پولک، زنگوله، سکه و نیز پارچه های الوان و حتی آیینه تزیین می کنند.
تکم با قطعات پارچه ای رنگی آزین بندی شده مانند گل های بهاری است که هر رنگ و گل این تکم معنای خاص خود را دارد.
رنگ سرخ به معنی شادی و نشاط است. این رنگ در فرهنگ آذربایجان خیلی مورد استفاده قرار می گیرد و به طوری که حتی لباس عروس های این خطه در سالهای نه چندان دور سرخ رنگ بوده است.
گاهی تکم برخی از تکم چی ها به جای بز، شتر است و شعرهای آنها نیز با همین تغییر شکل تکم عوض می شود مثلا:
آق دوه نون گوزلری /
یره گیرمز دیزلری
بو ایامین قیزلاری /
کبین کسر اوزلری
تکمچی ها گاهی به جای بز، از شتر نیز استفاده می کردند. چون اینها همه از نشانه های زندگی در طبیعت است و هر کدام از این حیوانات نیز به عنوان سمبلی از زندگی محسوب می شوند.
*** اشعار تکم خوانی:
مهم ترین بخش آیین تکم گردانی خواندن اشعار آن است. نمایش های آیینی ساختار نمایشی محکمی ندارند و ساختار نمایشی آنها بسیار ساده، صمیمی و روان بوده و بیشتر بیانگر مفاهیم انسانی عصر خودشان است. این نمایش ها به احتمال زیاد ادامه همان سرودهای ایران باستان هستند که مربوط به دوره هخامنشیان و قبل از آن است که به مرور زمان با تغییر شکل به ما رسیده است.
اشعار تکم خوانی از نظر ساختاری جزو ترانه های عامیانه محسوب می شود. اوزان و هارمونی آن با توجه به نیاز و مقتضیات زمان جابجا و عوض می شود و هر تکمچی یا تکم گردان با آزادی کامل اشعار این آیین را عوض می کند.
در اشعار تکم خوانی، گاهی اشعار مذهبی نیز به چشم می خورد. این اشعار بر اساس مستندات موجود از زمان صفویه که بنیانگذار شیعه در ایران هستند وارد این آیین شده و اغلب در سال هایی که ایام نوروز با مناسبت های مذهبی همزمان می شود از این اشعار مذهبی استفاده می شود.
تکم گردان‌ها این گونه آواز سر می‌دهند:
بو تکه اویون ائدر
قوردونان قول بویون ائدر
یئغار ایرانئن دویوسون
چه پیشینین تویون ائدر
ترجمه: / این بز نر بازی می‌کند / با گرگ همراهی می کند و دست برگردن او می اندازد / محصول برنج کل ایران را جمع آوری می‌کند / و برای بزغاله اش جشن عروسی به پا می‌کند/
*****
بو تکه آختا تکه
بویونوندا وار نوختا تکه
گاه قول اولار ساتئلار
گاهدا چئخار تاختاتکه
ترجمه: / این بز نر، بز نر اخته است / طنابی بر گردنش بسته شده است / گاه غلام و برده می شود و به فروش می رسد / و گاه پادشاه می شود و بر تخت سلطنت تکیه می‌دهد /
*****
جناب جبرئیل نامه گتوردی
گتور جگین پیمبره یتوردی
مبارک قوللارین گویه گوتوردی
سیزون بوتازه بایراموز مبارک
آیوز، ایلوز، هفتوز، گونوز مبارک
ترجمه: جناب جبرائیل نامه آورد / به محض آوردن به پیامبر رسانید / پیغمبر هم دستهایش را بر آسمان برداشت که / این عید تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
امیرالمومنین تخته چخاجاق
یزیدون بوینونا نوخدا وراجاق
شیرین شربت سو یرینه آخاجاق
سیزون بوتازه بایراموز مبارک
آیوز ، ایلوز ، هفتوز ، گونوز مبارک
ترجمه: حضرت امیرالمومنین ، به تخت ولایت خواهد نشست / و برگردن یزید افسار خواهد بست / و به جای آب در رودها شربت های شیرین جاری خواهد شد / این عید تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
بیزیم یرده یومورتانی یویارلار
انونی دونوب یددی رنگه بویارلار
یددی سینده تحویل اوسته قویارلار
سیزون بوتازه بایراموز مبارک
آیوز ، ایلوز ، هفتوز گونوز مبارک
ترجمه: / در محل ما تخم مرغ را می شویند / و آنرا به هفت رنگ می آرایند / و هر هفت تا را در سفره عید می گذارند / این عید تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
بیزیم یرده قوهون قارپوز اکرلر
اونی تامام شهرلره توکرلر
تزه ایلین چوخ حسرتین چکرلر
سیزون بوتازه بایراموز مبارک
آیوز ، ایلوز ، هفتوز ، گونوز مبارک
ترجمه: در محل ما خربزه و هندوانه می کارند / آنها را به تمام شهرها می فرستند / حسرت فرا رسیدن سال نو را می کشند / این عید تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
تکم گئتدی مرنده
تاماشادی گلنده
کول تکمون باشینا
قایناناسی بیلنده
ترجمه: / تکم رفته به مرند / برگشتنش تماشایی است / خاک بر سر تکم / اگر مادر زنش آگاه شود /
*****
آغ دَه وَه نین گوزلری یئره گلمز دیزلری
بو ایامین قیزلاری کبینین کسراوزلری
ترجمه: / چشمان شتر سفید / زانوهایشان به زمین نمی آید / دختران امروزی / عقدشان را خودشان می بندند/
*** پاداش تکم چی:
تکمچی به در هر خانه ای که می رود و شعر می خواند ، صاحب خانه به تناسب وضعیت مالی و امکانات خود چیزی به عنوان شاباش ، خلعت و انعام به او می دهد. البته تکمچی نیز لزوم دادن انعام را همراه با شعر یاد آور می شود:
آی تکمین کندی وار
کمندی وار کندی وار
هر قاپودا اویناسا
بیر نلبکی قندی وار
ترجمه: / تکم ده دارد / کمند دارد و ده دارد / جلوی هر دری برقصد / یک نعلبکی قند پاداش دارد/
تکم اولدی ایپین گتیر آی خانم
چاتدیغجان یوکین گتیر آی خانم
کسمه پائین بوتون گتیر آی خانم
ترجمه: تکم می میرد طنابش را بیاورید خانم جان / تا زورتان می رسد بارش را بیاورید خانم جان / سهمش را کم نکنید و کامل بیاورید خانم جان/
*** زمان اجرای آیین تکم خوانی:
تکم آیینی است که چند روز مانده به چهارشنبه سوری اجرا می شود. بر اساس رسمی دیرین در استان اردبیل در اسفندماه هر هفته جشنی برای استقبال از بهار بر پا می شود و معمولا مردم این جشن ها را در بین 2 چهارشنبه آخر یعنی کول چرشنبه و گول چرشنبه می آیند و اشعارشان را خوانده و مژدگانی آمدن عید و فرا رسیدن نوروز را می گیرند.
گزارش از: حسن فاخری
1905/6016
کپی شد
