یادداشتی از حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمدحسن مخبر
در تمام نظام‌ها و جوامع انسانی، اختلافِ سلیقه و تفاوت روش در میان آنانی که هدف و مقصد واحدی دارند اجتناب ناپذیر است و در عین حال می‌تواند موجب رشد و تعالی آن جامعه گردد. می‌توان چنین گفت که وجود سلایق و روشهای گوناگون در امر اداره جامعه نه تنها مطلوب بلکه ضرورتی است که می‌باید به آن توجه کرد و به اقتضائاتش تن داد. امام خمینی(س) در این باره چنین می‌فرمود:«دو تفکر هست، باید هم باشد. دو رأى هست، باید هم باشد. سلیقههاى مختلف باید باشد»[1]
اختلاف سلایق و روشها در میان یاران انقلاب اسلامی که قدمتی برابر با طول عمر مبارزه ملت قهرمان ایران دارد، خود گواه روشنی بر این گوناگونی روشها و سلیقه‌ها در جمهوری اسلامی است. اما این اختلافات زمانی می‌تواند موجب رشد و تعالی جامعه شود که در تعاملی سازنده با یکدیگر قرار گیرند و کاستی‌های یکدیگر را جبران کرده و نقاط اشتراک و قوّت را نیرومندتر سازد.
دشمنی کردن، سرکوب، تفوّق‌طلبی، یا هر رفتار دیگری که منجر به بقاء یک سلیقه و به محاق رفتن یا حذف سلیقه و روش دیگر شود نه تنها امر نامطلوبی است و کمکی به رشد جامعه نخواهد کرد بلکه با یکدست شدن سلایق سیاسی که منجر به عدم نقد و تک محوری سلیقه رایج در اداره امور جامعه می‌شود راه رشد، اصلاح و پویایی جامعه بسته خواهد شد. افزون بر آن، حذف یک سلیقه و بقاء سلیقه دیگر (با هر بهانه و ابزار که باشد) موجب بروز زمینه دیکتاتوری و استبداد می‌شود.
امام خمینی(س) وجود چنین اختلافاتی را نشانه رشد و کمال جامعه می‌دانند. ایشان تعامل صحیح و حفظ وحدتِ هدف و مقصد را در عین ضرورت وجود اختلاف در سلایق و روشها مورد تأکید قرار می‌دهند و همگان را از بدل کردن چنین اختلافات سودمندی به نزاعهای خانمان بر باد ده برحذر می‌دارند.
«اگر در یک ملتى اختلاف سلیقه نباشد، این ناقص است. اگر در یک مجلسى اختلاف نباشد، این مجلس ناقصى است. اختلاف باید باشد، اختلاف سلیقه، اختلاف رأى، مباحثه، جار و جنجال اینها باید باشد، لکن نتیجه این نباشد که ما دو دسته، بشویم دشمن هم. باید دو دسته باشیم در عین حالى که اختلاف داریم، دوست هم باشیم.»[2]
اگر بگوئیم که انشعاب مجمع روحانیون مبارز از جامعه روحانیت مبارز جدّی‌ترین بروز و نمودِ بالاگرفتن اختلاف سلیقه و تفاوت روشِ گروهی از نیروهای معتقد به اسلام و نظام جمهوری اسلامی بود سخن به گزاف نگفته‌ایم. انشعابی که نه تنها از سوی امام خمینی(س) تقبیح نشد بلکه آن را از مصادیق اختلاف (به معنای تفاوت در هدف) نیز ندانستند و به درخواست کنندگان این انشعاب پاسخ مثبت دادند.[3] . بعدها نیز جبهه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پیرامون این دو تشکل انقلابی به وجود آمده یا به آنها ملحق شدند که به نوبه خود از قرابت سلایق و روشهای جمع بیشتری از فعالان حوزه‌های مختلف حکایت می‌کرد.
یادگار گرامی و راحلِ امام، مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینی(ره) شخصیت ممتازی بود که پس از ارتحال حضرت امام خمینی(س)نقش محوری بسیار بزرگی را در پاسداشت و حفظ نیروهای مختلف انقلاب در دو سوی جناحین سیاسی کشور بر عهده داشت. اندک تتبعی در آثار و بیانات ایشان به خوبی نشان می‌دهد که مرحوم حاج سید احمدآقا، به پیروی از خط امام و بر اساس اندیشه تابناک و سیرهٴ حسنه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، چون دیده‌بانی تیز بین و پاسداری از خود گذشته می‌کوشید تا از بدل شدن اختلاف سلایق و روشها به نزاعهای خصمانه، جلوگیری کند.
اگر چه تلاشهای خالصانه و مجّدانه او در این مسیر، گاه به کام برخی سیاسیون بسیار تلخ و ناگوار می‌آمد. سیاسیونِ انقلابی که می‌خواستند تا به بهانه‌های مختلف، رقیب سیاسی خود را از میدان به در بَرند و متوقع بودند که به واسطه سابقهٴ انقلابی‌شان در این مواجهه، از همسویی یادگار امام نیز برخوردار باشند با برخوردی متفاوت از سوی یادگار راحل امام مواجه می‌شدند. از این رو گاه ایشان را منتسب به اردوگاه رقیب می‌کردند و از این بابت مورد انتقاد و حتی طعن قرار می‌دادند. اما یادگار ارزشمند امام، مرحوم حاج سید احمد خمینی(ره) (به رغم تمام نامهربانی‌ها) بر آن بود که هر دو جناح اصلی و بزرگ کشور، از نیروهای خوب انقلاب اسلامی هستند و حضور هر دوی آنها در روند سلامت نظام اسلامی، رشد راستی‌ها و اصلاح ناراستی‌های آن ضروری است. بر همین اساس اگر یکی از جناح‌های مذکور به تضعیف دیگری اقدام می‌کرد و یا هوای حذف آن را در سر می‌پروارند، این مرحوم سید احمد خمینی بود که بی درنگ به تقویت منصفانه و عادلانهٴ جناح تضعیف شده می‌پرداخت ودر حقیقت شاهین تعلقِ دو جناح عمده سیاسی کشور را نسبت به نظام اسلامی را در حالت تعادل نگه می‌داشت.
«وجود دیدگاه‌های مختلف بین نیروهای معتقد به نظام و اصول انقلاب امری عادی و طبیعی است و به نظر من نه تنها به زیان نظام نیست بلکه اگر هر دو جناح از جاده حق منحرف نشوند و در محدوده اصول قانون اساسی به طرح دیدگاه های خود بپردازند، موجبات رشد سالم افکار، بیشتر فراهم می‌شود.»[4]
ایشان می‌کوشید تا با توجه کردن به هر دو جناح سیاسی و ایجاد رابطه‌ای منطقی، آنها را در صحنه مداخله‌های سیاسی و اجتماعی کشور حفظ کنند و از حضور انحصاری یکی و حذف یا سرکوب دیگری جلوگیری کند. یادگار راحل امام به تبع تعالیم امام خمینی(س) می‌کوشید تا اختلاف هر دو جناح را عرصه اختلاف سلایق و تفاوت روشها حفظ کند و از در افتادن آنهابه منازعات اصولی جلوگیری کند:
«امروز دو جریان سیاسی در کشور ما وجود دارند که هر دو جریان فرزندان انقلابی امام محسوب می‌شوند. هر یک از جناح‌های سیاسی راه حلی جداگانه برای رفع معظلات و نابسامانی‌های موجود ارائه می‌دهد. اختلاف در اصول اساسی و و اعتقادی نیست بلکه در دیدگاه‌ها نسبت به مسائل جاری است.»[5]
ایفاء چنین نقش دشواری در عرصهٴ سیاسی کشور موجب می‌شد تا جناح‌های مختلف سیاسی کشور با تمام اختلاف نظرهایی که داشتند، درون دایرهٴ نظام اسلامی باقی بمانند و به جای آنکه به دنبال حذف رقیب باشند ملزم شوند تا در پی اثبات روش مورد قبول خویش برآیند.
اکنون و پس از گذشت نزدیک به دو دهه از واقعه تأثر برانگیز ارتحال یادگار گرامی امام خمینی، مرحوم حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی(ره)، جامعه اسلامی ما بیش از همیشه به عمل بر اساس اندیشه‌های ناب امام و سیره حسنهٴ یادگارش محتاج است.
همانطور که این روزها استمرار همان روش را توسط خلف صالح امام و نواده ارجمندش حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج سید حسن خمینی(دام ظله) شاهد هستیم. تلاشی که هنوز هم گاه به کام برخی تلخ می‌آید و موجب می‌شود همان انتقادها و تهمتها که متوجه پدر بزرگوارشان می‌شد متوجه ایشان نیز بشود. هر چند نواده گرامی امام خمینی به تأسی از اخلاص و کوشش والد ماجدش، بی توجه به تهمتها و نامهربانی‌ها همچنان می‌کوشد تا از تمام یاران انقلاب در برابر ناراستی‌ها و تنگ نظری‌ها دفاع کند و موجب تعادل قوای نیروهای انقلاب باشد.
[1] . صحیفه امام، ج21، ص 47.
[2] . صحیفه امام، ج21، ص 47 .
[3]رک :صحیفه امام، ج 21، ص 28.
[4] . مجموعه آثار یادگار امام ، ج2، ص11.
[5] مجموعه آثار یادگار امام، ج2، ص 52.
اختلاف سلایق و روشها در میان یاران انقلاب اسلامی که قدمتی برابر با طول عمر مبارزه ملت قهرمان ایران دارد، خود گواه روشنی بر این گوناگونی روشها و سلیقه‌ها در جمهوری اسلامی است. اما این اختلافات زمانی می‌تواند موجب رشد و تعالی جامعه شود که در تعاملی سازنده با یکدیگر قرار گیرند و کاستی‌های یکدیگر را جبران کرده و نقاط اشتراک و قوّت را نیرومندتر سازد.
دشمنی کردن، سرکوب، تفوّق‌طلبی، یا هر رفتار دیگری که منجر به بقاء یک سلیقه و به محاق رفتن یا حذف سلیقه و روش دیگر شود نه تنها امر نامطلوبی است و کمکی به رشد جامعه نخواهد کرد بلکه با یکدست شدن سلایق سیاسی که منجر به عدم نقد و تک محوری سلیقه رایج در اداره امور جامعه می‌شود راه رشد، اصلاح و پویایی جامعه بسته خواهد شد. افزون بر آن، حذف یک سلیقه و بقاء سلیقه دیگر (با هر بهانه و ابزار که باشد) موجب بروز زمینه دیکتاتوری و استبداد می‌شود.
امام خمینی(س) وجود چنین اختلافاتی را نشانه رشد و کمال جامعه می‌دانند. ایشان تعامل صحیح و حفظ وحدتِ هدف و مقصد را در عین ضرورت وجود اختلاف در سلایق و روشها مورد تأکید قرار می‌دهند و همگان را از بدل کردن چنین اختلافات سودمندی به نزاعهای خانمان بر باد ده برحذر می‌دارند.
«اگر در یک ملتى اختلاف سلیقه نباشد، این ناقص است. اگر در یک مجلسى اختلاف نباشد، این مجلس ناقصى است. اختلاف باید باشد، اختلاف سلیقه، اختلاف رأى، مباحثه، جار و جنجال اینها باید باشد، لکن نتیجه این نباشد که ما دو دسته، بشویم دشمن هم. باید دو دسته باشیم در عین حالى که اختلاف داریم، دوست هم باشیم.»[2]
اگر بگوئیم که انشعاب مجمع روحانیون مبارز از جامعه روحانیت مبارز جدّی‌ترین بروز و نمودِ بالاگرفتن اختلاف سلیقه و تفاوت روشِ گروهی از نیروهای معتقد به اسلام و نظام جمهوری اسلامی بود سخن به گزاف نگفته‌ایم. انشعابی که نه تنها از سوی امام خمینی(س) تقبیح نشد بلکه آن را از مصادیق اختلاف (به معنای تفاوت در هدف) نیز ندانستند و به درخواست کنندگان این انشعاب پاسخ مثبت دادند.[3] . بعدها نیز جبهه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پیرامون این دو تشکل انقلابی به وجود آمده یا به آنها ملحق شدند که به نوبه خود از قرابت سلایق و روشهای جمع بیشتری از فعالان حوزه‌های مختلف حکایت می‌کرد.
یادگار گرامی و راحلِ امام، مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینی(ره) شخصیت ممتازی بود که پس از ارتحال حضرت امام خمینی(س)نقش محوری بسیار بزرگی را در پاسداشت و حفظ نیروهای مختلف انقلاب در دو سوی جناحین سیاسی کشور بر عهده داشت. اندک تتبعی در آثار و بیانات ایشان به خوبی نشان می‌دهد که مرحوم حاج سید احمدآقا، به پیروی از خط امام و بر اساس اندیشه تابناک و سیرهٴ حسنه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، چون دیده‌بانی تیز بین و پاسداری از خود گذشته می‌کوشید تا از بدل شدن اختلاف سلایق و روشها به نزاعهای خصمانه، جلوگیری کند.
اگر چه تلاشهای خالصانه و مجّدانه او در این مسیر، گاه به کام برخی سیاسیون بسیار تلخ و ناگوار می‌آمد. سیاسیونِ انقلابی که می‌خواستند تا به بهانه‌های مختلف، رقیب سیاسی خود را از میدان به در بَرند و متوقع بودند که به واسطه سابقهٴ انقلابی‌شان در این مواجهه، از همسویی یادگار امام نیز برخوردار باشند با برخوردی متفاوت از سوی یادگار راحل امام مواجه می‌شدند. از این رو گاه ایشان را منتسب به اردوگاه رقیب می‌کردند و از این بابت مورد انتقاد و حتی طعن قرار می‌دادند. اما یادگار ارزشمند امام، مرحوم حاج سید احمد خمینی(ره) (به رغم تمام نامهربانی‌ها) بر آن بود که هر دو جناح اصلی و بزرگ کشور، از نیروهای خوب انقلاب اسلامی هستند و حضور هر دوی آنها در روند سلامت نظام اسلامی، رشد راستی‌ها و اصلاح ناراستی‌های آن ضروری است. بر همین اساس اگر یکی از جناح‌های مذکور به تضعیف دیگری اقدام می‌کرد و یا هوای حذف آن را در سر می‌پروارند، این مرحوم سید احمد خمینی بود که بی درنگ به تقویت منصفانه و عادلانهٴ جناح تضعیف شده می‌پرداخت ودر حقیقت شاهین تعلقِ دو جناح عمده سیاسی کشور را نسبت به نظام اسلامی را در حالت تعادل نگه می‌داشت.
«وجود دیدگاه‌های مختلف بین نیروهای معتقد به نظام و اصول انقلاب امری عادی و طبیعی است و به نظر من نه تنها به زیان نظام نیست بلکه اگر هر دو جناح از جاده حق منحرف نشوند و در محدوده اصول قانون اساسی به طرح دیدگاه های خود بپردازند، موجبات رشد سالم افکار، بیشتر فراهم می‌شود.»[4]
ایشان می‌کوشید تا با توجه کردن به هر دو جناح سیاسی و ایجاد رابطه‌ای منطقی، آنها را در صحنه مداخله‌های سیاسی و اجتماعی کشور حفظ کنند و از حضور انحصاری یکی و حذف یا سرکوب دیگری جلوگیری کند. یادگار راحل امام به تبع تعالیم امام خمینی(س) می‌کوشید تا اختلاف هر دو جناح را عرصه اختلاف سلایق و تفاوت روشها حفظ کند و از در افتادن آنهابه منازعات اصولی جلوگیری کند:
«امروز دو جریان سیاسی در کشور ما وجود دارند که هر دو جریان فرزندان انقلابی امام محسوب می‌شوند. هر یک از جناح‌های سیاسی راه حلی جداگانه برای رفع معظلات و نابسامانی‌های موجود ارائه می‌دهد. اختلاف در اصول اساسی و و اعتقادی نیست بلکه در دیدگاه‌ها نسبت به مسائل جاری است.»[5]
ایفاء چنین نقش دشواری در عرصهٴ سیاسی کشور موجب می‌شد تا جناح‌های مختلف سیاسی کشور با تمام اختلاف نظرهایی که داشتند، درون دایرهٴ نظام اسلامی باقی بمانند و به جای آنکه به دنبال حذف رقیب باشند ملزم شوند تا در پی اثبات روش مورد قبول خویش برآیند.
اکنون و پس از گذشت نزدیک به دو دهه از واقعه تأثر برانگیز ارتحال یادگار گرامی امام خمینی، مرحوم حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی(ره)، جامعه اسلامی ما بیش از همیشه به عمل بر اساس اندیشه‌های ناب امام و سیره حسنهٴ یادگارش محتاج است.
همانطور که این روزها استمرار همان روش را توسط خلف صالح امام و نواده ارجمندش حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج سید حسن خمینی(دام ظله) شاهد هستیم. تلاشی که هنوز هم گاه به کام برخی تلخ می‌آید و موجب می‌شود همان انتقادها و تهمتها که متوجه پدر بزرگوارشان می‌شد متوجه ایشان نیز بشود. هر چند نواده گرامی امام خمینی به تأسی از اخلاص و کوشش والد ماجدش، بی توجه به تهمتها و نامهربانی‌ها همچنان می‌کوشد تا از تمام یاران انقلاب در برابر ناراستی‌ها و تنگ نظری‌ها دفاع کند و موجب تعادل قوای نیروهای انقلاب باشد.
[1] . صحیفه امام، ج21، ص 47.
[2] . صحیفه امام، ج21، ص 47 .
[3]رک :صحیفه امام، ج 21، ص 28.
[4] . مجموعه آثار یادگار امام ، ج2، ص11.
[5] مجموعه آثار یادگار امام، ج2، ص 52.
کپی شد
