حجت الاسلام و المسلمین هادی سروش استاد حوزه گفت: گرچه استبداد دینی تلاش کرد امام سجاد را به انزوا ببرد اما آن حضرت دینِ بدَلیِ آنان را افشاء و با شکستن حصرهای فکری زمینه آگاهی های مردم را رقم زد و آبروی استبداد اُموی را برد.
به گزارش جماران؛ حجت الاسلام و المسلمین هادی سروش که در شب شهادت امام سجاد (ع) در لایو سخنرانی داشت اظهار نمود ؛ امام سجاد و دوران سخت استبداد زندگی و امامت و زعامت شیعه را بر عهده داشت . در آن دوران ؛ دورانی که بر اثر استبداد و اختناق ؛ افراد معتقد به امامت با کاهش شدید رسید و بسیاری از شیعیان ارزنده در حادثه کربلا با شهادت رسیده بودند .
*دوران امام سجاد ؛ دوران استبداد*
شاهد این مدعا که دوران حضرت زین العابدین دوران اختناق و دوران استبداد بوده ، دارای شواهد متعددی است .
در روایتی که شیخ مفید نقل میکند آمده که "ارتدد الناس بعدالحسین الا ثلاثه " که نشانه وجود کمترین افراد به عنوان شیعه مطرح است . و در بیان دیگری زین العابدین فرمود : ما در کل مکه و مدینه ۲۰ نفر نداریم!
اینها تاثیرات شوم استبداد بر جامعه آن روز بوده و با همین استبداد و فضای بسته ، یک انسداد بزرگ با تابلوی دین و قدسی کردن امور پدبد آوردند و در نتیجه آن استبداد دینی ؛ امام سجاد را به انزوا برده شد ، اما آن حضرت دینِ بدَلیِ آنان را افشاء و با شکستن حصرهای خبری و فکری زمینه آگاهی های فکری مردم را رقم زد.
*استبداد بهره کشی و سکوت در برابر ظلم را میخواهد*
این استاد حوزه افزود ؛ مستبدین از استبداد ، بدنبال به بندگی کشیدن مردم هستند. مستبدین از مردم سجده در برابر آنان را نمیخواهند بلکه بهره کشی و ذلت و سکوت در برابر ظلم ها و اطاعت بی چون و چرا را مطالبه میکنند .
این خواسته طاغوتی و شیطانی در زبان فرعون در آیات قرآن وجود دارد . وقتی فرعون با خشنونت به موسی گفت تو را ما در خانه بزرگ کرده ایم و زیر دست ما بودی و حالا چنین هستی ! موسی گفت :
"وَ تِلْک نِعْمَةٌ تَمُنُّها عَلَی انْ عَبَّدْتَ بَنی اسْرائیلَ [شعراء / ۲۲]
موسی جواب داد: حال این منّت را به سر من گذاشتی در مقابل اینکه بنی اسرائیل را "بنده خودت" قرار داده‌ای؟! یعنی آیا تو می‌گویی من هیچ نگویم در مقابل این عملت که بنی اسرائیل را بنده ساخته‌ای؟!
به تعبیر استاد مطهری ؛ این استبدادفرعونی «تعبید» است که اطاعت اجباری و نفی هر نوع حق اختیار و آزادی است .
*رابطه رب و مربوب در استبداد بنی امیه*
هادی سروش در تشریح استبداد اُموی گفت : در استبداد امویان که زیر مجموعه استبداد دینی است ، حاکم از شهروندش پرستش و سجده نمیخواهد بلکه قبول استبدادزدگی و جباریت و عدم مطالبه آزادی و نیز سکوت در برابر ظلم ها و اختلاس های مالی اطرافیان قدرت را میخواهد ! و این همان چیزی است رسول خدا صلی الله علیه و آله با آینده‌نگری الهی خود، این وضع را نوعی شرک و رابطه «ربّ و مربوبی» خواند.
و امیرالمومنین (ع) در خطبه ۹۳ نهج البلاغه بدان تصریح نمود که آنان میخواهند خدایی کنند و شما خدایی آنان را بپذیرید ! لایزال بلاوهم عنکم حتی لایکون انتصار احدکم منهم الا کانتصار العبد من ربه !
*استبداددینی ودست کاری مفاهیم دینی*
از مهمترین راهکار مستبدان این است که هر مستبدی کوشش دارد برای تحکیم و تثبیت پایه‌های حاکمیت استبدادی خود، جنبه قدسی دهد و طبعا برای این منظور از مفاهیم دینی بهره می جوید.
حاکمیت بنی امیه همین را کرد . نماز جماعت و نمازجمعه باشکوه برقرار میکرد و درس تفسیر قرآن برگزار مینمود ، اما برای تئوریزه کردن قدرت به دیانت ؛ برای هر قصه ی سیاسی و اجتماعی که نفع حاکمیت و استمرار آن را در آن میدید از منابع دینی کمک میگرفت و آن را نهادینه و توجیه میکرد !
*یأس از پایان استبداد*
در استبداد دینی ، اینقدر آن اهداف مورد نظرشان خوب عملیاتی میشود و چنان قدرت نطُق کشیدن را میگیرند که جامعه و افکار عمومی دیگر تصور اضمحلال آنها را نمیدهد .
امام علی (ع) این باور مردم و یاس آنان از تغییر وضع جامعه را در خطبه ۸۷ چنین توصیف میکند که دنیا برای همیشه در خدمت بنی امیه خواهد بود و برای آنان بسته اند ! ؛ «... یظُنَّ الظّانُّ أنَّ الدُّنْیا مَعْقولَةٌ عَلی بَنی امَیةَ»
*آنچه در استبداد دینی رقم میخورد*
در شرایط استبداد دینی ؛
اولا ؛ دین توسط حاکمیت معنا و تعیین میشود و میتواند دستخوش تغییر و تحریف قرار گیرد ! مثلا اینکه معنای امربمعروف چیست ، باید حکومت آن را معنا کند ، یا اینکه در اجرای حدود و امور قضائی مسئولیت روشنگری و اجرا فقط با نهادهای حاکمیتی است !
و ثانیا ؛ عالمان و اندیشمندان آزاد و متعهد به انزوا کشانده میشوند و عالمان ضعیف النفس مزدور حاکمیت ظلم میشوند!
*روش امام سجاد در برابر اختناق*
در این شرایط سخت استبداد و اختناق ، تنها آگاهی و بالا بودن سطح شعور دینی و سیاسی مردم است تا بتواند جلو این سوء استفاده‌ها را بگیرد. و این همان سیره حضرت زین العابدین است .
امام سجاد (ع) وقتی همه درهای اعتراض نسبت به حاکم جائر را بسته دید و حتی امکان نهی از منکر را فراهم ندید چون در برابر یک جائر جبار عنید بود و راه مقابله در برابر چنین وضعیتی در یک کلام کوتاه تبیین نمود و فرمود : راه فقط 'تقیه' است ، چون' یخاف جباراً عنیداً' !
در اینجا امام (ع)در مقابله با ظلم و استبداد به نوع دیگر و شکل متفاوتی از جهاد رو آورد .
اولا ؛ امام سجاد (ع) مقهور یأس و نوامیدی نشد چرا که میدانست دوران استبداد و اختناق نمیتواند طولانی باشد چنانچه در قرآن در سوره احزاب بدان تصریح شده و در نهج البلاغه هم آمده که اشاره شد .
و ثانیا ؛در هیچ کجای زندگی و دوران حدود ۳۵ ساله امامت امام سجاد ذره ای همکاری و حتا روی خوش به حاکمیت دیده نمیشود . درست این همان چیزی بود که عبدالملک در طواف کعبه از امام سجاد دید و معترض شد و امام سجاد (ع) هم فرمود بدنبال دنیا نیستم تا به تو توجهی کنم !
و ثالثا امام سجاد وقتی مشاهده کرد از دین سوء استفاده میشود و پایه های استبداد را رنگ تقدس میبخشند ، متن واقعی دین را معرفی نمود . همانطوریکه که از توحید میگفت ، از شرک و طاغوت هم سخن ها داشت .
*شگرد کار مستبدان اُموی*
شگرد کار مستبدان اُموی این بود که -به نقل کلینی در کافی از امام صادق (ع)- ایمان ، یعنی ؛ جمعه و جماعت و اعتکاف و قرائت لحن قرآن و .. را یاد میداندند و ترویج میکردند ، ولی از طاغوت و شرک چیزی نمیگفتند تا مردم بی خبر باشند و در مواجه با طاغوت ، قدرت شناسائی نداشته باشند ! إِنَّ بَنِی أُمَیَّةَ أَطْلَقُوا لِلنَّاسِ تَعْلِیمَ اَلْإِیمَانِ وَ لَمْ یُطْلِقُوا تَعْلِیمَ اَلشِّرْکِ لِکَیْ إِذَا حَمَلُوهُمْ عَلَیْهِ لَمْ یَعْرِفُوهُ .
*امام سجاد و تبیین حقوق و اخلاق با زبان دعا و نیایش*
امام زین العابدین این روشنگری را در قالب احادیث اخلاقی و دعاها قرار داده بود که بخش مهمی از آن احادیث توسط زهری که وابستگی به امویان داشت انجام شده و دعاهای حضرت هم در صحیفه سجادیه آمده است .
امام سجاد در عین بر ملا کردن ماهیت استبداد و دنیازدگی و قدرت پرستی ، البته با رنگ و لعاب دین ، آمد و معنویت اسلام را حفظ نمود تا جائیکه شمس الدین ذهبی از بزرگان اهل سنت گوید : علی بن حسین دارای جلالت شگفت آوری است و استحقاق امامت عظما را دارد چرا که دارای شرافت و سیادت و معرفت و عقلانیت است .
