پایگاه اطلاع رسانی جماران: پرسش از علت اهمیت قطعنامه 598، با نظر به اینکه جنگ ایران و عراق در مرداد سال 1367 در چارچوب این قطعنامه به پایان رسید، محل تأمل است. به این معنا که؛ هدف از طرح پرسش درباره اهمیت قطعنامه ای که به جنگ ایران و عراق خاتمه داده است، چیست؟ در این یاداشت تجربه سیاسی و تاریخی اتمام جنگ از طریق قطعنامه 598 ، به دلیل پیوستگی جنگ و قدرت نظامی با سیاست، مورد بررسی قرار گرفته است. دستاوردهای این تجربه تاریخی نه تنها برای حل و فصل مسئله هسته ای قابل بهره برداری است، بلکه در سایر موضوع ها در حوزه سیاسیت خارجی، از جمله پیگیری و تامین اهداف راهبردی ایران در منطقه، بسیار درس آموز است.
با نظر به شرایط و زمان پذیرش قطعنامه 598، فرض بر این است که؛ این قطعنامه در زمان برتری نظامی ایران و با هدف متقاعدسازی این کشور به خاتمه جنگ، در تیرماه 1366 تصویب شد، اما در شرایط برتری نظامی عراق، در تیرماه 1367 از سوی ایران پذیرفته شد. علت امتناع عراق از اتمام جنگ در چارچوب قطعنامه 598 همین ملاحظه بود، در حالیکه ایران برای برون رفت از وضعیت سیاسی- نظامی در ماههای پایانی جنگ، گزینه‌ای دیگری جز پذیرش قطعنامه نداشت. واکنش امام به نامه سردار رضائی فرمانده وقت سپاه، فارغ از فهرست درخواستها و تفاوت نگرش به جنگ از عاشورائی و شهادت طلبانه، به جنگ کلاسیک و متکی بر تجهیزات، احتمالا تا اندازه ای متاثر از همین ملاحظه بود. با این توضیح پرسش از علت اهمیت قطعنامه 598 ، از طریق توضیح در باره مفروضات یاد شده، همچنین روش پایان دادن به جنگ ایران و عراق، روشن خواهد شد.
1- پیوستگی تلاش های دیپلماتیک با موقعیت نظامی
فارغ از اینکه جنگ در چارچوب پیوستگی جنگ و سیاست قابل تعریف است و این ملاحظه، اجتناب‌ناپذیر است، کافی است چنین تصور شود که اگر قطعنامه 598 تصویب نشده بود، ایران برای برون رفت از وضعیت سیاسی- نظامی ماههای پایانی جنگ و برتری نظامی عراق چه گزینه ای داشت؟ در واقع آنچه بعنوان یک تجربه تاریخی تحقق یافت، ناظر بر اهمیت نقش سیاست بطور عام و مذاکرات سیاسی به صورت خاص، با تحولات صحنه نظامی جنگ است. حال آنکه اگر ملاحظه یاد شده در روند تحولات جنگ بیشتر مورد توجه قرار می گرفت، این امکان وجود داشت که جنگ در زمان و شرایط مناسبتری به پایان برسد. هم اکنون بی توجهی به مسئله پیوستگی جنگ با سیاست موجب شده است، نه تنها از تجربه جنگ ایران و عراق تبیین مناسبی صورت نمی گیرد، بلکه پیرو آن از این تجربه به نحو مناسبی برای مواجهه با بحرانهای مشابه، استفاده نمی شود.
2- تأثیر برتری نظامی در تعیین شرایط سیاسی
چنانچه اشاره شد، برتری نظامی ایران، نقش مهمی در تصویب قطعنامه 598 در تیر ماه سال 1366، با هدف متقاعدسازی ایران برای خاتمه دادن به جنگ داشت. به این اعتبار، قطعنامه 598 بمثابه یکی از دستاوردهای سیاسی، برتری نظامی ایران بر عراق است. با تغییر شرایط نظامی، عراق از پذیرش قطعنامه خودداری کرد، زیرا به دنبال تعریف چارچوب جدید سیاسی، برای پایان دادن به جنگ، بر اساس برتری نظامی عراق بود. آنچه در عمل مانع از تأمین خواسته‌های عراق شد، در اولویت نخست؛ شکست نظامی عراق و منافقین برای پیشروی مجدد در خاک ایران بود. علاوه بر این؛ فشار بین المللی برای اتمام جنگ، عراق را متقاعد کرد تا موافقت خود را با پذیرش قطعنامه 598 اعلام کند. در نتیجه جنگ ایران و عراق در مرداد سال 1367 با برقراری آتش بس به پایان رسید. ملاحظه یاد شده ناظر بر این معنا است که، بدون قدرت نظامی نیز پیگیری اهداف سیاسی امکان پذیر نخواهد بود، و با تسلیم و ارائه امتیاز اساسی همراه خواهد شد.
