امروز 27 تیرماه سالروز پذیرش «قطعنامه 598 » سازمان ملل متحد توسط جمهوری اسلامی ایران است.
قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل در تاریخ 27 تیرماه 1367، از سوی ایران پذیرفته شد و انعکاس ویژه‌ای در محافل خبری جهان داشت. این قطعنامه، هشتمین قطعنامه شورای امنیت در خصوص جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود که شورای امنیت از ابتدای تجاوز عراق صادر کرده بود.
هرچند سازمان ملل در تاریخ 13709/18 عراق را به عنوان متجاوز اعلام کرد، ولی صدور قطعنامه و توجه به این امر محافل سیاسی خبری دنیا را به خود معطوف کرد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، سردار دکتر حسین علایی فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دفاع‌مقدس، در گفت‌وگو با ایسنا، به واکاوی پذیرش قطعنامه 598 پرداخته است.
سردار علایی گفت: کشورهای آمریکا و شوروی سابق از زمستان سال 1365 و پس از عملیات والفجر 8 احساس کردند که ایران می‌تواند پیروز این جنگ باشد و حکومت بعث را ساقط کند، بنابراین تصمیم گرفتند تا شرایط را به نفع کشور عراق تغییر دهند.
وی افزود: هر جنگی که آغاز می‌شود روزی باید به پایان برسد و مهمترین مسئله برای هر کشور آغازگر جنگ این است که چگونه آن را به پایان برساند. نمونه‌هایی که با آغاز هر جنگ ممکن است رخ دهد در ابتدا این است که، کشوری که جنگ را آغاز کرده به اهداف خود خواهد رسید و دیگری نیز، کشوری که قربانی تجاوز شده است بتواند آغازگر جنگ را از رسیدن به هدفش مأیوس کند و در شرایطی که طرفین نمی‌توانند یکدیگر را شکست دهند این مسئله نیازمند مذاکره مستقیم یا از طریق طرف ثالث ممکن است تا جنگ را به شیوه‌ای که طرفین راضی هستند به پایان برسانند. همچنین کشوری که قربانی تجاوز شده است باید جنگ را به گونه‌ای هدایت کند که متجاوز از بقای خود احساس خطر کند.
این فرمانده دوران دفاع مقدس درباره اهداف صدام از تجاوز به ایران گفت: حداقل هدف صدام از آغاز جنگ تحمیلی بی‌اعتبار کردن «معاهده 1975 » بود. هدف میانی رژیم بعث عراق نیز این بود که خوزستان را به تصرف خود در بیاورد و حکومتی طرفدار عراق در آن ایجاد کند و در نهایت حداکثر هدف عراق ساقط کردن نظام جمهوری اسلامی ایران بود.
وی یادآور شد: عراق در سال‌های اول جنگ به هیچ کدام از اهدافی که از پیش تعیین کرده بود، دست نیافت و یک سال و نیم پس از آغاز جنگ تحمیلی نیز ایران موفق شد بیشتر سرزمین‌هایش را که در تصرف عراق بود، بازپس گیرد.
سردار علایی درباره شرایطی که ایران برای پذیرش قطعنامه 598 در نظر گرفته بود، نیز اظهار کرد: ایران ابتدا در نظر داشت تا سرزمین‌های اشغال شده‌اش را از تصرف رژیم بعث عراق خارج و ارتش عراق از خاک خود بیرون کند. دومین طرح نیز اعتبار بخشیدن به معاهده 1975 بود که صدام چهار روز پیش از آغاز جنگ تحمیلی آن را در مجلس ملی عراق پاره کرده بود در حالی که بر اساس این قرارداد، خط «تالوگ» اروندرود به عنوان خط مرزی میان ایران و عراق به حساب می‌آمد. همچنین عراق باید در مجامع رسمی به عنوان آغازگر جنگ شناخته می‌شد تا تمام بار حقوقی و خسارت جنگی بر عهده این کشور باشد. آخرین طرح ایران برای پذیرش قطعنامه این بود که عراق خسارت‌های ویرانه‌های ناشی از جنگ که این کشور مسبب آن بود را به ایران بپردازد.
رئیس اسبق ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ادامه داد: بر همین اساس پس از فتح خرمشهر، جنگ خاتمه نیافت زیرا بخشی از خاک ایران همچنان در اشغال عراق بود و دولت عراق از پذیرفتن معاهده 1975 خودداری می‌کرد و ایران نیز به دنبال آن بود تا مراکز رسمی و بین‌المللی مانند سازمان ملل، عراق را به عنوان آغازگر جنگ مشخص و معرفی کند اما متاسفانه شورای امنیت سازمان ملل متحد در طول جنگ رفتار درستی را از خودش نشان نداد و قطعنامه‌هایی را که در طول هشت سال جنگ تحمیلی صادر می‌کرد به نفع عراق به حساب می‌آمد. حتی قطعنامه 598.
وی یادآور شد: ایران در سال‌های پایانی جنگ تحمیلی توانست فضای جنگ را به خاک دشمن بکشاند و شرایط را به گونه‌ای که به نفع ایران بود، تغییر دهد. در این هنگام کشورهای آمریکا و شوروی سابق از زمستان سال 1365 و پس از «عملیات والفجر8 » (فتح فاو) احساس کردند که ایران می‌تواند پیروز این جنگ باشد و حکومت بعثی عراق را ساقط کند و از آنجایی که پیروز شدن ایران در جنگ به عنوان ساقط شدن رژیم عراق در میان مدت به حساب می‌آمد بنا‌بر این تصمیم گرفتند تا شرایط را به نفع کشور عراق تغییر دهند. همچنین ادامه یافتن جنگ به منظور توسعه نفوذ ایران در کشور عراق نیز تلقی می‌شد. بنابراین آن‌ها به این نتیجه رسیدند که باید قطعنامه‌ای به تصویب برسانند که هر دو طرف بتوانند آن را بپذیرند تا جنگ خاتمه یابد و از پیروز شدن حتمی ایران در جنگ جلوگیری کنند.
سردار علایی توضیح داد: در روز 29 تیرماه سال 1366 قطعنامه 598 به تصویب رسید. اگرچه بندهایی از این قطعنامه مورد توجه ایران بود و سازمان ملل متحد بر اساس بند «ششم» این قطعنامه کمیته‌ای را مبنی بر شناختن متجاوز در جنگ تشکیل داد اما در بند اول آن درخواست آتش‌بس و عقب‌نشینی به مرزها عنوان شده بود و این در حالی بود که تا زمانی که عراق به عنوان متجاوز در بخش‌هایی از خاک ایران حضور داشت در قطعنامه‌هایی که از پیش صادر می‌شد هیچگاه از طرفین خواسته نمی‌شد تا به مرزها عقب‌نشینی کنند. همچنین در بندهای دیگر برای نحوه برآورد خسارت کمیته‌ای تشکیل شد اما باز هم تصویب این قطعنامه در مجموع به نفع عراق بود.
وی با اشاره به سال‌های پایانی هشت سال جنگ تحمیلی توضیح داد: در سال‌های پایانی این جنگ، قدرت‌های بزرگ جهانی علاوه بر حمایت‌های مالی و تسلیحاتی از عراق، خود نیز به صورت مستقیم علیه ایران در خلیج فارس وراد جنگ شدند و درگیری‌های نظامی را با ایران ایجاد کردند به گونه‌ای که آمریکا 9 بار به سکوهای نفتی، قایق‌های تندرو، ناوها و هواپیمای مسافربری کشورمان در خلیج فارس حمله کرد. باید گفت در آن سال‌ها تعادل و موازنه جنگ به نفع عراق به صورت فاحشی تغییر یافت و ایران به این نتیجه رسید که در این شرایط خاص پذیرش قطعنامه می‌تواند به نفع کشور باشد.
این فرمانده دوران دفاع مقدس افزود: پذیرش قطعنامه 598 در سال 1367 منجر شد تا ایران به خواسته‌هایش که در ابتدای گفت‌وگو به آن اشاره شد دست یابد و عراق در نهایت به عنوان آغاز گر جنگ شناخته شود.
وی درباره پرداخت غرامت از سوی عراق به کشورمان نیز اظهار کرد: در قطعنامه 598 به چگونگی پرداخت غرامت و خسارت ناشی از تجاوز عراق به ایران اشاره‌ای نشده است و تکلیف آن نامشخص است. این در حالی است که در سال 1990 میلادی و در زمان حمله عراق به کویت، کمیته‌ای از سوی سازمان ملل متحد ایجاد شد و خسارت مستقیم ناشی از تجاوز عراق به کشور ایران را حدود 100 میلیارد دلار برآورد کرد. همچنین خسارت غیرمستقیم ناشی از جنگ را نیز حدود 300 میلیارد دلار اعلام کردند. این در حالی است، هنگامی که عراق به کویت حمله کرد کشورهایی که عضو دائمی شورای امنیت در سازمان ملل متحد بودند به مخالفت با عراق پرداختند و در همان قطعنامه اول عراق را مجبور کردند که خسارت و غرامت‌های ناشی از اشغال کویت را بپردازد. بر این اساس پس از سقوط صدام، دولت عراق تا کنون عراق 36 میلیارد دلار به کشور کویت پرداخته است.
متن قطعنامه 598 و بیانیه شورای امنیت:
شورای امنیت با تائید مجدد قطعنامه (1986) 582 خود، با ابراز نگرانی عمیق از این‌که علی‌رغم درخواست‌هایش برای آتش‌بس، منازعه بین ایران و عراق به شدت سابق با تلفات شدید انسانی و تخریب مادی ادامه دارد، با ابراز تاسف از آغاز و ادامه منازعه، همچنین با ابراز تاسف از بمباران مراکز صرفا مسکونی غیرنظامی، حملات به کشتیرانی بی‌طرف یا هواپیماهای کشوری، نقض قوانین بین‌المللی انسان‌دوستانه و دیگر قوانین ناظر بر درگیری مسلحانه، به ویژه کاربرد سلاح‌های شیمیایی برخلاف الزامات پروتکل 1925 ژنو، با ابراز نگرانی عمیق نسبت به احتمال تشدید و گسترش بیشتر منازعه، مصمم گردید به تمامی اقدامات نظامی بین ایران و عراق خاتمه بخشد، معتقد گردید که باید یک راه حل جامع، عادلانه، شرافتمندانه و پایدار بین ایران و عراق به دست آید.
با یاد‌آوری مفاد منشور ملل متحد، به ویژه تعهد همه دول عضو به حل اختلافات بین‌المللی خود از راه‌های مسالمت‌آمیز به نحوی که صلح و امنیت بین‌المللی و عدالت به مخاطره نیفتد، با حکم به این که در منازعه ما بین ایران و عراق زمینه صلح حاصل شده است، با اقدام براساس مواد 39 و 40 منشور ملل متحد؛
1) خواستار آن است که به عنوان یک قدم اولیه جهت حل و فصل (مناقشه) از راه مذاکره، ایران و عراق یک آتش‌بس فوری را رعایت کرده، به تمامی عملیات نظامی در زمین، دریا و هوا خاتمه داده و تمامی نیرو‌های خود را بدون درنگ به مرز‌های شناخته‌شده بین‌المللی بازگردانند.
2) از دبیرکل درخواست می‌کند که یک تیم ناظر ملل متحد را برای بررسی، تایید و نظارت بر آتش‌بس و عقب‌نشینی نیروها اعزام نماید و همچنین از دبیر کل درخواست می‌نماید با مشورت طرفین درگیر، تدابیر لازم را اتخاذ نموده، گزارش آن را به شورای امنیت ارائه کند.
3) مصرانه می‌خواهد اسرای جنگی آزاد شده و پس از قطع مخاصمات فعال کنونی، براساس کنوانسیون سوم ژنو 12 اوت 1949، بدون تاخیر به کشور خود بازگردانده شوند.
4) از ایران و عراق می‌خواهد با دبیرکل در اجرای این قطعنامه و در تلاش‌های میانجی‌گرانه برای حصول یک راه حل جامع، عادلانه و شرافتمندانه مورد قبول دو طرف در خصوص تمام موضوعات موجود، منطبق با اصول مندرج در منشور ملل متحد، همکاری نمایند.
5) از تمامی کشورهای دیگر می‌خواهد که حداکثر خویشتنداری را مبذول دارند و از هرگونه اقدامی که می‌تواند منجر به تشدید و گسترش بیشتر منازعه گردد، احتراز کنند و بدین‌ترتیب اجرای قطعنامه حاضر را تسهیل نمایند.
6) از دبیر کل درخواست می‌نماید که با مشورت با ایران و عراق، مسئله تفویض اختیار به یک هیئت بی‌طرف برای تحقیق راجع به مسئولیت منازعه را بررسی نموده و در اسرع‌وقت به شورای امنیت گزارش دهد.
7) ابعاد خسارات وارده در خلال منازعه و نیاز به تلاش‌های بازسازی با کمک‌های مناسب بین‌المللی پس از خاتمه درگیری تصدیق می‌گردد و در این خصوص از دبیر کل درخواست می‌کند که یک هیئت کارشناسان را برای مطالعه موضوع بازسازی و گزارش به شورای امنیت تعیین نمایند.
8) همچنین از دبیرکل درخواست می‌کند که با مشورت با ایران و عراق و دیگر کشورهای منطقه، راه‌های افزایش امنیت و ثبات منطقه را مورد مداقه قرار دهد.
9) از دبیر کل درخواست می‌کند که شورای امنیت را در مورد اجرای این قطعنامه مطلع نماید.
10) مصمم است برای بررسی اقدامات بیشتر جهت رعایت و اجرای این قطعنامه در صورت ضرورت جلسات دیگری مجددا تشکیل دهد.
