پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران: با اجرای طرح 6-3-3، که بسیاری از کارشناسان اجرای آن را شتاب زده می دانند، بحث انتخاب رشته ی دانش آموزان، به پایه نهم منتقل شده است، که در دوره متوسطه اول قرار دارد. در نظام گذشته، انتخاب رشته بعد از پایه اول دبیرستان صورت می پذیرفت که این پایه اول، در دبیرستان بود.
اینک اما هدایت تحصیلی، در دوره متوسطه اول، یعنی پایه نهم صورت می گیرد. بعد از کش و قوس های فراوان اجرای هدایت تحصیلی در سال گذشته با اعتراضات فراوانی از سوی دانش آموزان، خانواده ها و مشاوران مدارس روبه رو شد. اعتراضات به دادستانی کل کشور نیز کشیده شد و دکتر روحانی نیز در واکنشی ،بیان کرد که هدایت تحصیلی نباید اجباری باشد. دانش آشتیانی نیز تاکید کرده است که هدایت تحصیلی باید انتخابی صورت بگیرد. درباره ی آخرین وضعیت هدایت تحصیلی در سال جاری، به گفت و گو با عباس فرجی کارشناس مسائل آموزش و پرورش که بیش از 25 سال است سابقه مشاوره در مدارس تهران را دارد پرداختیم تا چشم اندازی از نحوه اجرای هدایت تحصیلی در سال جاری را برایمان بیان کند.
سامانه همگام یک گام به جلو در هدایت تحصیلی است
- بگذارید سئوالمان را از این جا آغاز کنیم, این که چرا هدایت تحصیلی در دو سال اخیر به یک موضوع مهم در آموزش و پرورش بدل شده است ؟
بله اتفاقا سئوال مهمی است که اغلب مغفول واقعا می شود؛من ترجیح میدهم با مثالی به شما پاسخ بدهم؛ تصور کنید عده ای تصمیم می گیرند طرحی را برای بلند مدت اجرایی کنند و البته برای آن برنامه ریزی هم می کنند و بسیار هدف گذاری می کنند ،کار پیش می رود و زمان اجرا فرا می رسد، گروه به حرکت می افتد و بر اساس آنچه قبلا طرح ریزی شده است قرار می شود که طرح ها به اجرا در بیاید . مشکلات را یکی پس از دیگری از سر راه بر می دارند، اما وقتی می رسند به یک گلوگاه، در کیفشان را باز می کنند و می ببیند برای این گلوگاه، هیچ طرح و نقشه ای نریخته اند .
اهمال دولت قبل در هدایت تحصیلی
حالا می خواهم سراغ سئوال شما بروم، این سئوال را باید از طراحان وقت آموزش و پرورش پرسید که چرا وقتی تصمیم به تغییر نظام آموزشی گرفتند، برای این قسمت داستان هیچ برنامه ای تدارک ندیده بودند؟ به گمانم دولت قبل، وقتی عزم تغییر نظام آموزشی را داشت، باید اینجای کار را می دید که متاسفانه، دیده نشده و حالا کار به این جا رسیده است .حالا هم این موضوع به یکی از مهم ترین گلوگاه های آموزشی بدل شده است و به نظرم باید اندکی تدبیر صورت بگیرد تا بتوان از پس آن بر آمد .
طرحی که بدون بررسی نتایج اولیه، ملی شده است
- پس شما مقصر را دولت قبلی می دانید؟
البته من دنبال مقصر نیستم؛ چون در حال حاضر مشکل را روی میز داریم، وقتی مشکل را از میان برداشتیم، می توانیم در مورد مقصر صحبت کنیم. اگر الان دنبال مقصر بگرد،یم وقت و انرژی را تلف خواهیم کر . من فقط قصدم طرح موضوع بود؛ این که طرحی به این وسعت، بدون آن که برای آن چشم اندازی تصور شده باشد و بصورت نمونه های کوچک اجرایی شده باشد، وارد فاز ملی شده است .
تغییری که ضرورتی نداشت!
به نظرم این طرح از همان ابتدا، هیجانی مطرح شده بود و حرفی برای گفتن نداشت. تغییر نظام آموزشی، واقعا جزء ضروریات آموزش و پرورش نبود، لذا بدون کار کارشناسی، در دولت قبل وارد فاز اجرایی شد و اکنون همان دانش آموزان که ده سال پیش بخوانیم و بنویسم را شروع کردند رسیده اند به پایه نهم و باید هدایت تحصیلی روی آنها صورت بگیرد .
همه چیز به صورت آزمون و خطا پیش می رود!
- بر گردیم به موضوع اصلیمان، به هر حال همان طور که شما اشاره کردید، این طرح الان در یک گلوگاه گیر کرده است و دو سال است که محور بحث های آموزشی بوده است، آیا شیوه ای که در حال حاضر در حال اجراست را مناسب می بینید؟
قطعا نمی توانم بگویم مناسب است، چون همه چیز به صورت آزمون و خطا جلو می رود ، همان طور که قبلا هم اشاره کردم، ما پروتکلی که بر اساس آن جلو برویم، نداریم لذا مدام در حال اشتباه هستیم تا بتوانیم راه درست را پیدا کنیم .
وقتی که پای بازرسی کل کشور در هدایت تحصیلی باز می شود
اما نکته ای که در میان پر رنگ است، این است که آموزش و پرورش گره های کور زیادی دارد، لذا این گره، میان هزاران گره دیگر گم می شود و عموما در بزنگاه ها، خودش را نشان می دهد مثل تابستان سال گذشته که آن مشکلات خود را نشان داد و کار به دیوان بازرسی کشور کشیده شد .
طرحی که با توجه به ظرفیت های فعلی آموزش و پرورش عملیاتی نمی شود
- کار به دیوان کشیده شد و یکی از سئوالات گفتگوی خبری رییس جمهوری هم ، همین مسله هدایت تحصیلی بود که البته تاکید ریاست جمهوری هم بر انتخاب اختیاری رشته تحصیلی بود.
بله، تاکید ایشان هم بر انتخاب اختیاری رشته بود، اما موضوع، الان انتخاب اختیاری و اجباری رشته نیست؛ همان زمان هم تاکیدی بر انتخاب اجباری نبود و با گفته ریاست جمهوری هم، این تاکید مضاعف شد، الان بیشتر در قسمت اجرا مشکل داریم ،یعنی مشکل محتوایی تا حدی رفع شده است. سال گذشته به خاطر پیچیدگی تغییر نظام آموزشی، تدوین شیوه نامه هدایت تحصیلی با مشکلات جدی روبه رو شده بود. در حال حاضر آن پیچیدگی را نداریم. سال گذشته ما باید چرخشی 60 درجه ای به سمت فنی و حرفه ای می داشتیم که این چرخش را شخصا مناسب می دانم، ولی با ظرفیت هایی که در آموزش و پرورش می بینم، عملیاتی نمی بینم. با این اوصاف، اغلب مشاوران می دانند چه چیزی به دانش آموزان خود بگویند. آنچه که در حال حاضر محل بحث قرار گرفته، الکترونیکی شدن هدایت تحصیلی است . طرحی که در سال جاری به شیوه جدیدی در حال اجراست؛ گرچه در سال های گذشته هم به نوعی از آن(فضای الکترونیکی) بهره گرفته شده بود .
هدایت تحصیلی الکترونیکی، گامی به جلو است
- اتفاقا سئوال بعدی من هم همین است؛ در حال حاضر اعتراضات زیادی در این خصوص دریافت کرده ایم که چرا این شیوه در حال اجراست و اصلا ضرورت اجرا شدن این شیوه هدایت تحصیلی یعنی به صورت الکترونیکی تا چه اندازه است.
ببینید من شخصا هدایت تحصیلی الکترونیکی را یک گام به جلو می دانم و این را تاکید می کنم که اتفاقا این کار خیلی زودتر از این ها باید اجرایی می شد. با یک نگاه سر انگشتی، شما در روش های قبلی، هزاران ساعت اتلاف نیرو داشتید؛ به طور مثال، یک مشاور بخش زیادی از وقت خود را، صرف کارهای کاغذی می کرد؛ مثل این که نتایج تست ها را جمع بزند یا نمرات مشاوره ای را از دبیران جمع آوری کند، فرم های نظر خواهی دانش آموزان و اولیا را بگیرد و همه را را در سامانه ثبت کند و کلی کار فرسایشی دیگر وجود داشت، که عموما هم با خطای انسانی زیادی همراه بود و هم واقعا اعصاب مشاوران را به هم می ریخت؛ لذا مشاوران از کار اصلی خودشان، که مشاوره دادن به دانش آموزان بود، دور می افتادند و به نوعی کارشان شباهت زیادی به معاونت اجرایی پیدا می کرد .
اما در حال حاضر، طرحی مورد اجرا قرار می گیرد که تمام آن کاغذ بازی و اتلاف وقت را از میان برداشته است یعنی دانش آموز کاری که مربوط به خودش است را مستقلا انجام می دهد و دبیران و اولیا نیز کارهای مربوط به خودشان را بطور جداگانه انجام می دهند و البته در این میان مشاوران هم کاری که باید به عهده بگیرند انجام خواهند داد .
فارغ از این موضوعات، از نظر من، صرفه جویی هنگفتی از نظر اقتصادی هم خواهیم داشت؛ شما فقط تصور کنید با احتساب این که ما بیش از یک میلیون دانش آموز متوسطه داریم و برای هر دانش آموزی، گاهی تا 30 صفحه کاغذ اعم از تست، برگه ها، فرم ها و پوشه ها... تهیه می شد ، که عمدتا برخی از آنها هم بی دلیل و نیز بی فایده بود، با روش الکترونیکی، همه آن ها از میان می رود و همه چیز در سامانه همگام، ثبت می شود .
نکته ی بسیار مهم دیگری که اغلب مشاوران به آن اعتراض داشتند، سوابق مشاوره ای دانش آموز بود؛ این که عموما دانش آموزان بعد از انتخاب رشته، عملا سابقه مشاوره ای از آن ها باقی نمی ماند و یا اگر باقی هم بود، باز خوانی آنها، با مشکلات زیادی روبه رو بود، ولی با تجمیع در سامانه، شکل نظامندتری می تواند به خود بگیرد .البته محاسن دیگری نیز می توان برای متصور شد.
کلیت طرح جدید هدایت تحصیلی قابل دفاع است
- پس چرا این همه اعتراض در این خصوص مطرح میشود؟اعتراضاتی که عمدتا به حق هم هست .
بله من هم اعتراض دارم. من هم معتقدم که اشکالات زیادی ،هم از نظر شکلی و هم محتوایی، بر طرحی که پیش رو داریم، وارد است اما من به کلیتی اشاره کردم و قصدم از این دفاع، به این جهت بود، من کلیت این طرح را به نفع مشاوران و البته دانش آموزان می دانم . اما اشکالات این طرح را در چند بخش می توان تقسیم بندی کرد و من به اختصار به برخی از آنها اشاره می کنم .
مشاوران آموزش کافی را ندیده اند
نخست اینکه این طرح خیلی دیر به دست مشاوران رسیده است و در این خصوص، آموزش کافی به مشاوران داده نشده است. عمده آموزشی که مشاوران دریافت می کنند، از طریق کانال های و گروه های تلگرامی است و یا بصورت مجازی و همراه آزمون و خطا است . این اشکال مهمی است که همه مشاوران به نوعی به آن معترض هستند و انتظار دارند که تمام جزئیات به صورت یک دستورالعمل مدون، در اختیارشان قرار می گرفت تا بتوانند به خوبی از پس آن بر بیایند .
زیر ساخت های ضعیف، اجرای هدایت تحصیلی را سخت کرده است
دومین اشکال، نبود زیر ساخت های لازم برای اجراست؛ یعنی این زیر ساخت ها، هم از طرف آموزش و پرورش ضعف دارد، هم از طرف خانواده ها؛ به این شکل که ما از دانش آموزان خواسته ایم که به صورت آنلاین، آزمون هایی را پاسخ دهند. آنها به سختی وارد سامانه می شوند و در قالب موارد ،سامانه جواب گوی این حجم سنگین مراجعه نیست؛ لذا عموما مشکلات زیادی ایجاد می شود.
از طرفی به نظر می رسد برنامه نویسان این سامانه، تیم مشورتی که متشکل از مشاوران مدارس و سایر بخش های مرتبط به آن ها، در میانشان نیست .صفحات را به گونه ای طراحی کرده اند که کاربری آن ها سخت است . پهنای باند و سرعت اینترنت و موضوعات فنی دیگر، نیز مزید بر علت شده و این اعتراضات را تشدید کرده است .
سوالاتی که حوصله دانش آموزان را سر می برد
سومین اشکال، محتوایی است؛ یعنی مشاوران توجیه نشده اند که به چه دلیل این آزمون ها باید از دانش آموزان گرفته شود؛ آزمون هایی با تعداد سئوالات بسیار زیاد حدود 500 سئوال، ممکن است حوصله ی هر کسی را سر ببرد. و یا ضرورت 12 رشته ای شدن هدایت تحصیلی، که توضیحش برای دانش آموزان عموما گیج کننده است و یا وجود رشته کشاورزی، با علم به اینکه مثلا در شهر تهران، هنرستان کشاورزی وجود ندارد. به این موارد البته می توان موارد دیگری را نیز اضافه کرد.
محتوایی که باید برای مشاوران رمز گشایی شود
- با این توصیف این مشکل می تواند پیچیده تر هم بشود؟
بله واقعا من فکر می کنم اگر تهییه کنندگان این طرح بیشترین تمرکز خودشان را در مرحله ی اول بر روی سامانه داشته باشند و مشکلات ساختاری سامانه را رفع نمایند، بخش زیادی از مشکلات بر طرف خواهد شد و بعد در قسمت دوم سئوال مشاوران بدون پاسخ نماند یعنی محتوایی که در سامانه گنجانده شده است باید برای مشاوران رمز گشایی شود.
در واقع من بعید می دانم همکاری از همکاران من مخالف اجرای این طرح باشد اما به شرطی که سامانه، واقعا پاسخگوی نیازهایی که برایش تعریف شده را فراهم آورد. اگر سامانه درست کار کند و مشکلات بر طرف شود ، در سال آینده عملا بخش زیادی از کاغذ بازی اداری، از روی دوش مشاوران برداشته خواهد شد اما می دانم و همان طور که خودمم هم درگیر هستم، همه ی مشاوران تحت فشار کاری زیادی هستند و انرژی زیادی برای اجرایی شدن این طرح، صرف می کنند . و این گاهی با اعتراضات کاملا به حق مشاوران همراه می شود.
امسال وضع بهتر خواهد بود
ولی نگرانی عمده ای که برای ما مشاوران همچنان باقی است، پایان سال است ،یعنی همانطور که عرض کردم، این طرح لحظه ای در حال پیش رفت است، لذا نمی دانیم از درون این همه ثبت های صورت گرفته، با وضع اینترنت کشور و مشکلات سامانه همگام، چه برگه هایی خارج خواهد شد و ما چگونه پاسخ گوی دانش آموزان و اولیا خواهیم بود. گرچه من فکر می کنم، در بدترین حالت هم، با مشکلاتی که سال گذشته با آن دست به گریبان بودیم، رو به رو نخواهیم بود ؛ چون تا حد زیادی موانع موجود را در سال گذشته شناسایی کرده ایم و می توانیم از پس آن ها بر بیاییم .
