تصاویر | سنت دیرینه "سون چرشنبه - سوگتیمَخ" آذربایجان‌غربی

سینا افشاریان؛ بسیاری از مردم ایران و مخصوصا در آذربایجان و ارومیه صبح چهارشنبه آخر سال قبل از طلوع خورشید بسوی رودخانه ها می روند و کوزه های خود را از آب روان پر کرده و آبهای مانده را دور می ریزند.

یکی از روایت‌ها اینست که: آخرین چهارشنبه (چرشنبه) سال نیز تحت عنوان «تورپاق چرشنبه سی» نامگذاری شده است که طبیعت با جذب گرما و حرارت بیدار میشود. این روز در نزد مردم با نام «ایلین سون چرشنبه سی» مشهور است. در آخرین چرشنبه سال «تورپاق» با قدرت و کمک «سو»،«اُد» و«یئل» جان میگیرد.
در حال حاضر، با ورود به زندگی «شبه مدرن» مراسم چرشنبه های سو، اود و یئل در آذربایجان حال و هوای گذشته را از دست داده ولی در عوض «سون چرشنبه» (آخیر چارشنبه) با شکوه خاصی که تمام مشخصات هر سه چرشنبه قبل را نیز دارد اجرا میشود.

دیگر روایت این روز بدین شرح است که: آب (سو) به عنوان نماد آیدینلیق و روشنی و پاکی را داخل کوزه می ریزن و آن را در جایی آویزان ونگه میدارن بخصوص نوعروسان و دختران دم بخت در قدیم و یکی از عناصر اربعه اصلی و اولین نماد رویش و بودن همانگونه که اولین چارشنبه سال را سو چارشنبه سی می نامند.
در قدیم این آب داخل کوزه را در خانه نگه داشته و حتی با وجود تبخیر آب آن را با آب ماه نیسان نیز پر می کردند و گاه این آب برای شفا بخشی مریضان نیز بکار می رفت و گاه وقتی بعد مرگ عروس اگر شوهر زن دیگری احتیار می کرد کوزه را در سر قبر عروس می شکستند و این کوزه و آب و شکستن و پر کردن آب جدید تا سال بعد نیز ادامه میافت و در چهارشنبه سال بعدی آب کهنه را دور ریخته و آب روان زندگی دوباره را پر می کردند.
و اغلب اگر در سر قبری خرده کوزه شکسته دیدید، دلیل بر بی وفایی شریک زندگی متوفی است که این سنت در میان ترکان تا به امروز باقی مانده است.