به گزارش ایرنا، در سال های ترآبی و در روزگاری که آذربایجان به «انبار برف» ایران معروف بود و ارتفاع برف در کوه ها و بلندی های این خطه سر به آسمان می سایید، صدور مجوز حفر چاه کشاورزی از شاخص های توسعه این بخش به شمار می آمد و مسوولان نهادهای ذیربط از افزایش تعداد چاه ها در ارایه گزارش عملکرد به خود می بالیدند.
حتی وقتی اقلیم دچار دگرگونی و روزهای ناخوشی آسمان از حدود 2 دهه قبل به تدریج آغاز شد، باز هم کسی فکر نمی کرد کوه های برفی آذربایجان که از اوایل آبان سفید پوش می شدند، روزی در آذر ماه نیز نشانی از سپیدی نداشته باشند و بروز این وضعیت سفره های غنی زیرزمینی این خطه را در مدت کوتاهی خالی کند.
این گونه بود که ورق برگشت و رودخانه «آجی چای» (تلخه رود) که حدود 20 سال قبل، خروجی سالیانه آن به 1.2 میلیارد مترمکعب می رسید و حتی در اوج گرمای تابستان، بچه های حاشیه غرب و شمال غرب تبریز برای آب تنی خود را به آن می زدند، از رمق افتاد و جاری شدن مایع حیات در آن منوط به بارش باران های سیل آسا و ذوب شدن برف در بلندی های «بزقوش» و «دند» شد.
تلخه رود در آن سال ها یکی از منابع اصلی تغذیه دریاچه ارومیه بود و سیلاب های آن حداقل تا اواخر اردیبهشت ادامه داشت؛ اما این پایان ماجرا نبود و این رودخانه کهنسال خطه آذربایجان که با جریانش، امواج نیلگون دریاچه ارومیه را تضمین می کرد، در اثر کثرت حفر چاه های مجاز و غیرمجاز از آب بی بهره شد و تن قدرتمندش که در بعضی جاها عرض آن به 200 متر می رسید، تحلیل رفت و از نفس افتاد.
و این گونه بود که از اوایل دهه 1380 زمزمه هایی مبنی بر خطر کاهش وسعت دریاچه ارومیه و نمایان شدن سر و کله تپه های نمکی داخل آب در جاهای کم عمق به گوش رسید.
وقتی استفاده بی رویه از رودخانه های دایمی و فصلی برای توسعه باغات و کشت های آب بر جوابگو نشد، این بار نوبت سفره های زیرزمینی تشکیل شده در طول میلیون ها سال بود تا آب شان در مدتی بیش از یک دهه، به بهانه توسعه کشاورزی و کشت سیب پایه سرخ به عنوان محل هزینه درآمدهای نفتی 120 دلاری، به یغما رود.
بروز این وضعیت در نهایت به کاهش 30 تا 50 درصدی منابع آب زیرزمینی در دشت های آذربایجان شرقی و به تبع آن دیگر دشت حوضه آبریز دریاچه ارومیه در استان های کردستان و آذربایجان غربی شد.
هم اکنون 70 هزار چاه غیرمجاز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در استان های آذربایجان شرقی، کردستان و آذربایجان غربی وجود دارد که 30 هزار فقره از آنها در آذربایجان شرقی است.

** چاه های غرمجاز مدیریت شوند
سرپرست استانداری آذربایجان‌شرقی، با اشاره به رفتار مختلف دولت‌ها در خصوص منابع آبی گفت: متاسفانه روزی مجوزها و یا اجازه حفاری چاه در حوضه آبی دریاچه ارومیه داده شد و امروز شاهد وجود 70 هزار چاه غیرمجاز در این حوضه هستیم که باید به جد مدیریت شود.
جواد رحمتی اظهار داشت: متاسفانه باید اعلام کنیم که بسیاری از مسائل در بخش کشاورزی از جمله اصلاح الگوی کشت، افزایش بهره‌وری، مکانیزاسیون، مدیریت مصرف بهینه آب و این قبیل مسائل سال‌هاست که مطرح می شود و هنوز ما مشکلات را به صورت تکراری مرور می‌کنیم.
وی با تاکید بر ضرورت تدوین قوانین جدید در بخش کشاورزی، گفت: امروز نیازمند تدوین راهبردهای جدید و تبدیل آنها به قوانین و مقررات و ملزم کردن افراد به اجرای دستورالعمل‌ها هستیم.
سرپرست استانداری آذربایجان شرقی، کمبود منابع آب را از دیگر دغدغه‌های بخش کشاورزی عنوان کرد وادامه داد: تردید نداریم که موضوع اصلی بخش کشاورزی آب است؛ سال‌هاست ما با مسأله دریاچه ارومیه مواجه هستیم که متاسفانه در دوره‌ای این مسأله مهم به حال خود رها شد و به لحاظ سیاست‌گذاری‌ها کاری انجام نشد و متاسفانه وضعیت سخت ساکنان این منطقه متاثر از همین سیاست گذاری‌هاست.
وی با تأکید بر ضرورت اصلاح سیاست‌ها در بخش‌های کشاورزی و آب یادآوری کرد: امروز دیگر پذیرفتنی نیست که ما سیاست‌هایی را دنبال کنیم که ما را در این شرایط قرار داده است؛ باید در این بخش با بازبینی سیاست‌ها تصمیمات جدی گرفته شود تا پیش از این متضرر نشویم.
سرپرست استانداری آذربایجان شرقی، با اشاره به رفتار مختلف دولت‌ها در خصوص منابع آبی گفت: متاسفانه روزی مجوزها و یا اجازه حفاری چاه در حوضه آبی دریاچه ارومیه داده شد و امروز شاهد وجود 70 هزار چاه غیرمجاز در این حوضه هستیم که باید به جد مدیریت شود.

** مسدود کردن بیش از هفت هزار حلقه چاه غیرمجاز در آذربایجان شرقی
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی گفت: با مجموع اقدامات انجام شده، از برداشت 54 میلیون متر مکعب آب غیر مجاز از حقابه دریاپه ارومیه جلوگیری شده است.
یوسف غفارزاده با اعلام اینکه تا زمان حاضر هفت هزار و 228 فقره چاه غیرمجاز در استان مسدود و برای 2 هزار فقره چاه، کنتور هوشمند نصب شده است، اضافه کرد: در کنار راه اندازی گروه های گشت و نظارت برای کنترل وضعیت دشت ها و چاه های استان، درصدد جذب مشارکت مردمی برای اجرای طرح تعادل بخشی هستیم.
وی افزود: 334 استخر غیرمجاز هم که در کنار رودخانه های منتهی به دریاچه ارومیه جهت ذخیره آب غیر مجاز ایجاد شده بودند، پر و ارتباط آن ها با رودخانه ها مسدود شد.
غفارزاده از جمع آوری 360 موتور پمپ که به وسیله آن ها آب رودخانه های منتهی به دریاچه ارومیه به صورت غیرمجاز برداشت می شد، خبر داد و گفت: با مجموع اقدامات انجام شده، از برداشت 54 میلیون متر مکعب آب غیر مجاز از حقابه دریاپه ارومیه جلوگیری شده است.
وی با اشاره به مسیرگشایی و لایروبی رودخانه های منتهی به دریاچه ارومیه، یادآوری کرد: لایروبی رودخانه های آجی چای، مهرانه رود و قلعه چای به طول 136 کیلومتر انجام شده است.
غفارزاده با تاکید بر لزوم ایجاد معیشت جایگزین برای روستائیان حاشیه دریاچه ارومیه، گفت: در دراز مدت با قوه قهریه نمی توان از برداشت غیر مجاز آب پیشگیری کرد، زیرا معیشت افراد به برداشت آب از چاه های غیرمجاز و رودخانه ها وابسته است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی افزود: باید در حوضه آبریز دریاچه ارومیه مصرف آب مدیریت شود و همزمان معیشت جایگزین در منطقه به غیر از کشاورزی جا بیافتد تا روند احیای دریاچه ارومیه سرعت بگیرد.
غفارزاده با تاکید بر مدرن کردن روش های کشاورزی و نیز اصلاح الگوی کشت گفت: با روش های گلخانه ای با یک دهم آب مصرفی روش عادی می توان محصولات بهتری برداشت کرد.

** افت آب های زیرزمینی
استفاده بی رویه از منابع آبی آذربایجان شرقی علاوه بر تهدید حیات آبی دریاچه ارومیه، افت 30 تا 50 درصدی سفره های آب زیرزمینی استان را نیز موجب شده است.
هر چند آب منطقه ای آذربایجان شرقی همراه با برخی نهادهای دیگر با اجرای طرح تعادل بخشی درصدد تثبیت و احیای وضعیت سفره های زیرزمینی هستند، اما موفقیت در این طرح نیازمند همراهی عمومی است.
با توجه به تامین حدود 60 درصدی آب مصرفی کشاورزی و شرب آذربایجان شرقی از منابع آب های زیرزمینی و نیز مشکلات مربوط به برداشت های بی رویه و مازاد، ارتقای آگاهی های عمومی و جلب مشارکت کشاورزان درباره خطرات جدی ناشی از کاهش این منابع ضروری است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی اظهار داشت: این‌یک واقعیت است که وضعیت آب و سفره‌های زیرزمینی ما بحرانی است و طرح تعادل بخشی، تنها راه و آخرین فرصت برای احیای آب‌های زیرزمینی استان است و در صورت عدم استفاده از این فرصت، نخواهیم توانست تمدن و آبادانی خود را حفظ کنیم.
مجتبی جلیل زاده ادامه داد: تغییر رویکرد صورت گرفته در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که اهتمام جدی برای احیای منابع آبی وجود دارد و البته شورای عالی آب و 15 طرح مصوب شده از سوی این شورا در پی این نیست که آب را از دست کشاورزان بگیرد بلکه به دنبال تغییر نوع مصرف و بهینه‌سازی مصرف آن است.
وی با تأکید بر عدم تبعیض در اعمال قانون در انسداد و پر کردن چاه‌های غیرمجاز تاکید کرد: در این خصوص بر اساس وظیفه قانونی خود و به ‌دور از هیچ تبعیض و امتیازی عمل می‌کنیم و در اعمال قانون برای هیچ‌کس تبعیضی قائل نمی‌شویم.
مدیر دفتر آب های زیر زمینی آب منطقه ای آذربایجان شرقی هم با بیان اینکه استفاده بی رویه از آب های زیرزمینی موجب شده تا این وضعیت در استان به وجود بیاید، اعلام کرد: 13 هزار و 490 حلقه چاه مشمول تعیین تکلیف و غیرمجاز در استان وجود دارد که این چاه ها سهم عمده ای در کاهش آب های زیرزمینی دارد.
تقی غفاری ساعی یادآوری کرد: 88 درصد چاه های غیر مجاز استان در سه شهر مراغه، بناب و ملکان قرار دارد.

** نگرانی از آینده مصرف آب کشاورزی را مضاعف می کند
کارشناسان می گویند یکی از مسایل موثر در مصرف روزافزون منابع آب حوضه دریاچه ارومیه، نگرانی کشاورزان از آینده و به تبع آن تلاش برای استفاده حداکثری از آب باقیمانده به منظور فروش بیشتر محصولات به منظور پس انداز برای روزهای بدتر است.
از این منظر، کشاورزان حوضه آبریز دریاچه ارومیه که محل سکونت آنها در محدوده هایی با تنش آبی قرار دارد، به منظور تامین آینده خود می کوشند تا حد امکان از آب موجود برای کسب سود بیشتر استفاده کنند.
مهدی قلی زاده، یکی از ساکنان شهر «شندآباد» شهرستان شبستر در این ارتباط به ایرنا گفت: باغداران منطقه برای اینکه آینده خود را تضمین کنند، نه تنها با طرح های احیا همراهی نمی کنند، بلکه حداکثر تلاش خود را برای مکیدن آب موجود در زمین به کار می برند.
وی افزود: به عنوان نمونه چند سال قبل تنها 2 فقره چاه 20 اینچی در «شندآباد» وجود داشت، اما کشاورزان به دلیل نگرانی از آینده و شور شدن روزافزون خاک منطقه، در این مدت اقدام به زدن حداقل 20 فقره چاه غیرمجاز کرده اند.
وی اضافه کرد: هر چند اداره آب شهرستان شبستر در صورت اطلاع به مسدود کردن چاه های غیرمجاز اقدام می کند، اما بدیهی است که به ازای هر چاه غیرمجاز یک نفر نیروی انسانی ندارد.
قلی زاده، راهکار مقابله با این وضعیت را اجرای برنامه های تبلیغی کارآمد و اقناع کشاورزان و باغداران به ضرورت همراهی با طرح های احیای دریاچه ارومیه دانست.
حسین محمدزاده از کشاورزان شهرستان عجب شیر نیز در حالی که از یادآوری روزهای پرآبی دریاچه ارومیه اشک بر چشم دارد، گفت: آن روزها گذشت و ما اکنون با شور شدن آب منطقه به دلیل افت چشمه های زیرزمینی مواجه هستیم.
وی با بیان اینکه هنوز مردم واقعیت تلخ پیامدهای خشکی دریاچه ارومیه را باور نکرده اند، افزود: برنامه های ترویجی در این ارتباط ناکافی است و نهادهای مسوول باید تلاش مضاعفی را برای همراه کردن مردم با طرح های احیا اجرا کنند.
وی از اینکه برخی از مردم با وجود مشاهده خشکی دریاچه ارومیه به حفر چاه های غیرمجاز اقدام می کنند، ابراز تاسف کرد و اظهار داشت: مرگ دریاچه، مساوی با مرگ همه ماست و از ته دل دعا می کنم هرگز چنین اتفاقی نیافتد.
518/6021
انتهای پیام
این مطلب برایم مفید است
0 نفر این پست را پسندیده اند

موضوعات داغ

نظرات و دیدگاه ها

مسئولیت نوشته ها بر عهده نویسندگان آنهاست و انتشار آن به معنی تایید این نظرات نیست.