در سنت اخلاقی و سلوکی علمای شیعه، «اذکار و ختمهای قرآنی» جایگاهی فراتر از توصیههای مقطعی دارند. این اعمال، نتیجهی تجربهی طولانی بزرگان در تربیت نفس، توکل، و ارتباط آگاهانه با کلام الهی است. یکی از ختمهایی که بهطور خاص در میان اهل معرفت و شاگردان برجستهی اخلاق رواج داشته، ختم سوره مبارکه واقعه است.
مرحوم آیتالله العظمی حسینعلی بهجت فومنی (قدسسره) که از برجستهترین چهرههای عرفان عملی و فقه شیعه در قرن معاصر بودند، در موارد متعددی به این ختم توصیه کردهاند؛ بهویژه در شرایطی که فرد دچار تنگی معیشت، فشار مالی، انسداد مسیرهای رزق، یا بلاتکلیفی در امور مهم زندگی بوده است.
نکتهی مهم در توصیههای ایشان این است که هیچگاه ختم را بهعنوان «عملی مکانیکی» معرفی نمیکردند، بلکه همواره بر نیت، طهارت باطنی، مراقبت اخلاقی و توکل حقیقی تأکید داشتند.
جایگاه سوره واقعه در روایات
سوره واقعه (سوره ۵۶ قرآن کریم) از سورههایی است که در روایات متعددی از پیامبر اکرم (ص) و اهلبیت (ع) درباره آن آمده است:
کسی که سوره واقعه را مداومت کند، فقر به او روی نمیآورد
این سوره، انسان را به حقیقت رزق، مالکیت حقیقی خداوند، و ناپایداری اسباب ظاهری متوجه میسازد
قرائت مداوم آن، دل را از وابستگی افراطی به اسباب مادی آزاد میکند.
از نگاه عرفانی، سوره واقعه «جهانبینی انسان نسبت به رزق» را اصلاح میکند و همین اصلاح نگاه، مقدمهی گشایشهای بیرونی میشود.
اصل توصیه آیتالله بهجت (ره)
بر اساس آنچه در مرکز تنظیم و نشر آثار آیتالله بهجت نقل شده است، ایشان به ختم سوره واقعه به شیوهای خاص توصیه داشتهاند:
اگر اول ماه قمری، مصادف با روز دوشنبه باشد، آغاز ختم در آن روز دارای اثر ویژه است
با این حال، اگر این تطابق زمانی وجود نداشت، اصل ختم همچنان معتبر و مؤثر است.
ایشان تصریح کردهاند که عدد، استمرار، و نیت اصل است، نه صرفاً روز خاص.
این نکته نشان میدهد که در نگاه ایشان، ختم یک «رابطهی مستمر با قرآن» است، نه یک تشریفات زمانی.
دستورالعمل کامل ختم (شرح تفصیلی)
۱. آمادگی قبل از شروع
پیش از آغاز ختم، توصیه شده است که:
• فرد با وضو باشد
• نیت خود را روشن کند (نه صرفاً پول، بلکه گشایش مشروع، برکت، و صلاح)
• اگر حقالناسی بر عهده دارد، تصمیم جدی برای ادای آن داشته باشد
• حداقل در طول ایام ختم، از گناه آگاهانه، دروغ، غیبت و تضییع حق دیگران پرهیز کند
این موارد شرط صحت ختم نیستند، اما اثرگذاری آن را چند برابر میکنند.
شیوه انجام ختم ۱۴ روزه
ختم به صورت تدریجی و روزشمار انجام میشود:
روز اول: ۱ مرتبه سوره واقعه
روز دوم: ۲ مرتبه
روز سوم: ۳ مرتبه
…
روز چهاردهم: ۱۴ مرتبه
در مجموع، طی ۱۴ روز:
۱۰۵ مرتبه سوره واقعه قرائت میشود.
بهتر است:
• هر روز در ساعت ثابت
• پس از یکی از نمازهای واجب (ترجیحاً نماز عشاء یا نماز صبح)
• در مکانی آرام و بدون شتاب انجام شود.
دعای کامل بعد از هر روز ختم
پس از پایان قرائت سوره واقعه در هر روز، این دعا خوانده میشود:
**اللّهُمَّ یا مُسَبِّبَ الأَسْبابِ، وَ یا مُفَتِّحَ الأَبْوابِ، وَ یا قاضِیَ الْحاجاتِ، اقْضِ حاجَتِی، وَ یَسِّرْ أَمْرِی، وَ اکْفِنِی ما أَهَمَّنِی. اللّهُمَّ إِنْ کانَ رِزْقِی فِی السَّماءِ فَأَنْزِلْهُ، وَ إِنْ کانَ فِی الأَرْضِ فَأَخْرِجْهُ، وَ إِنْ کانَ بَعِیداً فَقَرِّبْهُ، وَ إِنْ کانَ قَرِیباً فَیَسِّرْهُ، وَ إِنْ کانَ قَلِیلاً فَکَثِّرْهُ، وَ إِنْ کانَ کَثِیراً فَبارِکْ لِی فِیهِ، بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ.**
این دعا مستقیماً ناظر به مفهوم توحیدی رزق است؛ یعنی درخواست رزق نه از اسباب، بلکه از «مسببالاسباب».
دعای مخصوص روزهای پنجشنبه
در پنجشنبههای این ۱۴ روز، دعای زیر نیز خوانده میشود که منقول از امام سجاد (ع) است و در منابع دعایی معتبر آمده:
**یا مَنْ یَمْلِکُ حَوائِجَ السّائِلِینَ، وَ یَعْلَمُ ضَمِیرَ الصّامِتِینَ، لِکُلِّ مَسْأَلَةٍ مِنْکَ سَمْعٌ حاضِرٌ، وَ جَوابٌ عَتِیدٌ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اقْضِ حَوائِجَنَا، وَ یَسِّرْ أُمُورَنَا، وَ اکْفِنَا مَا أَهَمَّنَا، وَ زِدْ فِی أَرْزَاقِنَا، وَ بَارِکْ لَنَا فِیمَا آتَیْتَنَا، وَ لا تَکِلْنَا إِلَى أَنْفُسِنَا طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً.**
روش جایگزین (توصیه مستقیم آیتالله بهجت)
آیتالله بهجت (ره) تصریح کردهاند:
اگر کسی نتواند ختم را به صورت ۱۴ روزه انجام دهد، میتواند:
۱۰۵ مرتبه سوره واقعه را در یک یا چند جلسه محدود، با نیت خالص و توجه قلبی قرائت کند و سپس دعاهای فوق را بخواند.
ایشان فرمودهاند که این روش نیز تجربهشده و مؤثر است.
نکات تکمیلی و تربیتی
اثر ختم، لزوماً فوری و ظاهری نیست؛ گاه ابتدا نگاه، آرامش، تصمیمگیری و مسیرها اصلاح میشود.
گاهی رزق به شکل فرصت، انسان مناسب، ایده، یا رفع مانع ظاهر میشود، نه صرفاً پول
استمرار در ارتباط با قرآن، مهمتر از نتیجهمحوری عجولانه است
