مراسم رونمایی از کتاب «اسرار ملکوت»(شرح دعای سحر) اثر حجتالاسلام و المسلمین باقر صاحبی، با حضور استادان حوزه و دانشگاه و جمعی از پژوهشگران، در مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) قم برگزار شد و آیتالله سیدعلی حسینی آملی سخنران این مراسم بود.
مراسم رونمایی از کتاب «اسرار ملکوت»(شرح دعای سحر) اثر حجتالاسلام و المسلمین باقر صاحبی، با حضور استادان حوزه و دانشگاه و جمعی از پژوهشگران، در مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) قم برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، حجت الاسلام والمسلمین باقر صاحبی طی سخنانی در این مراسم گفت: امام خمینی(س)، صاحب ذوق عرفانی و وارث سلسله عرفانی ابن عربی و دارای آثار و کتب فاخری از جمله «شرح دعای سحر» است. «شرح دعای سحر» یک دور مختصر قواعد و مبانی قرآنی، عبادی و سلوکی را به دنبال دارد. گویا امام در این شرح، شخصی ۷۰ساله است که دارد شرح میدهد، درحالیکه بعد از شرح، سن ایشان به سن ۲۶-۲۷ سالگیاش برمیگردد. کتاب «شرح دعای سحر» امام، اولین و آخرین کتاب به این معنا است. باید آثار دیگر امام خوانده شود که مبانی امام در این دعا و در این شرح معلوم شود.
نویسنده کتاب «اسرار ملکوت» یادآور شد: یکی از علمای عصر حاضر میگوید که من وقتی به نوشتههای ۳۰-۳۵ سالگی خودم برمیگردم، خندهام میگیرد که اینها را نوشتهام. حالا کمال پیدا کرده و کاملتر شده است. اما امام، نه؛ کتاب «شرح دعای سحر» و «سر الصلاة» خود را ارجاع میدهد به «سحر» که درسن ۲۶ سالگی نوشته کمال پیدا کرده است. این کتاب نیاز به شرحهای متعدد دارد و افراد باید با زاویه خاص به آن بنگرند. امام خیلی قواعد عجیبی در «شرح دعای سحر» دارد که نشان میدهد ایشان به عالم مثال و عالم بالاتر متصل بوده است.
وی تصریح کرد: امام در «شرح دعای سحر»، بهویژه در فراز چهارم، پنجم و ششم، به قواعد تفسیریِ تأویلی، «جری و تطبیق»، مطابقت کتاب تدوین، کتاب تکوین و کتاب انفسی و تفسیر سلوکی و بطنی اصرار دارد. میفرمایند فلانی یا مثلاً در این عصر تفسیرهای خوبی گفته شده، ولکن ما از زمان جناب آقای عبدالرزاق کاشانی تاکنون (۵۰۰ سال میگذرد) تفسیر تأویلی و سلوکی نداریم. یعنی این راه بریده شده. چون در حوزه، شرح منازل و بحثهای عرفانی خیلی کمرنگ است. امام با این روشی که ورود کرده، هم در تفسیرش و هم در «شرح دعای سحر» و آثارش، خواسته ادامهدهنده راه ابن عربی و کاشانی باشد. این ادعایی نیست، بلکه در خود آثار امام موج میزند. خواسته در این اصل، حوزه و اندیشمندان را با تفسیر سلوکی و بطنی آشنا کند. کاری که متأسفانه الآن ما در میان طلبهها هم نداریم.
صاحبی افزود: امام با استناد به روایتی در مورد تفسی، در همین «شرح دعای سحر» بهمراتب قرآن میپردازد. که اکثر فقها مهر بطلان زدهاند بر آن روایتی که «أنا نقطة بسم الله...». این روایت را نقل میکند، بعد میگوید قرآن یک حقیقتی دارد دارای دومرتبه: یکمرتبه در «موطن واحدیت» و یکمرتبه هم در مراتب تنزل. در آن مرتبه، مساوی با «حقیقت محمدی» است که آنجا را فقط پیغمبر میفهمد. بعد در تنزل که میآید، قرآن بهخاطر قرارگرفتن در تعینات، محجوب میشود. در تعینات، امام میگوید قرآن تحریف شد. قرآنی که در اصل تعریف شده، نازل که شده، تحریف شده به معنای محدود شده در تعینات بر سالک لازم است که در قوس صعود، انصراف وجودی برود بالا و از مرحله نفس بیاید بیرون تا شخص پیغمبر باشد. امام این دایره قوس نزول و صعود را هم در قرآن و هم در بحث ولایت مطرح میکنند.
وی با اشاره به اینکه بحث بعدی ولایت است، اظهار داشت: امام در فراز هفتم همین «شرح دعای سحر»، باتوجه به مباحث فلسفی، آمده بحث ولایت را در بحثهای عرفانی ارتقا داده است. جالب است. فیلسوف، فلسفه را برای فلسفه میخواند. امام فلسفه را نمیخواند برای فلسفه؛ میخواند که در خدمت شریعت باشد. امام میگوید تمام عبادات، مناسک و حتی ملکات که ما انجام میدهیم نیاز به صورت نوعی دارد و این صورت، «ولایت» است. امام این کار را در همین «شرح دعای سحر» میکند. امام بحث ولایت را تا «فیض اقدس» برده بالا است. میگوید ولایت علوی، فیض اقدسش از آنجا شروع میشود. اصلاً مسأله را از بیخ حل میکند. امام این بحث ولایت مطلقه را از «فیض اقدس» شروع کرده تا ولایت علوی امیرالمؤمنین؛ یک نیمدایره درست کرده، ولی دست خواننده را رها نکرده است.
به گزارش خبرنگار جماران، آیتالله سیدعلی حسینی آملی نیز در این مراسم گفت: تعبیر حضرت استاد گرامی ما، حضرت آیتالله ذوالفنون حسنزاده آملی (رضوانالله تعالی علیه) این بود که این دعای سحر، برای عموم محدود به غیر ماه مبارک رمضان نیست؛ در روایت هم همین است. اما برای خواص، آن قید ماه مبارک رمضان، اعتباری ندارد. این دعای سحر در طول سال است. روایت حضرت ثامنالحجج (سلاماللهعلیه) از پدر بزرگوارشان است که در سحرهای ماه مبارک خوانده شود. این قید برای عموم است، برای خواص این قید نیست. در همه سحرها در طول سال از خدا بخواهیم که خدایا ما را از شیعیان خوب امیرالمؤمنین قرار بده. این دعا را تلقی کنیم بهعنوان دعای سحرها و از خدا بخواهیم که ما رانجات دهد، کمااینکه اولیای الهی وقتی به بزنگاه قضیه میرسیدند، به نور ولایت خودشان را نجات میدادند.
استاد حوزه علمیه قم افزود: شرح این دعای شریف ارزشمند است و نکات ارزشی خوبی دارد اما ترجمه اگر بتواند فرهنگ، ادبیات و تفکر را از یک متن ناآشنا برای مخاطبهای آشنا منتقل کند ارزشمند است. ارزش علمیاش چیست؟ مگر اینکه این زبان، شما را ببرد به آن کتابخانه، به آن مراکز علمی، به جایی که حقایقی از زبان بزرگان آن رشته نهفته است که ما از آن بیخبریم. ترجمهها این مقدار میارزد.
وی تأکید کرد: اگر بنا شد ما تفسیری هم بگوییم، مانند تفسیر سوره حمد حضرت امام باشد. ۵ جلسه گفتند و جلسه ششم آن را جمع کرد. اوضاع را دید؛ مخاطبان همه طاقت این معنا را ندارند و کار دارد کشیده میشود که کاسه حاجآقا مصطفی را هم در مؤسسه آب بکشند. امام بنایش این بود که جامعه را با این تفسیر سوره حمد اداره کند؛ چشم دل مردم به توحید باز شود، چشم دل مردم به ولایت باز شود. مردم ولایت علی بن ابیطالب (ع) را در این نبینند که مدیریت جامعه دست آقا است، استاندار که را انتخاب کند، مسئول بانک مرکزی چه کسی باشد. این مقدار اگر باشد، مردم ارتباط وحیانی علی بن ابیطالب(ع) را نفهمیدند، آن خلافتاللهی انسان کامل را نفهمیدند.
آیتالله حسینی آملی اظهار داشت: امام خودش در سنین جوانی، ۲۷ سالگی، «شرح دعای سحر» را نوشت. قبل از این، این کتابها را کجا خوانده بود؟ نظیر کاری که صدرا در اسفار کرد. صدرا فصوص را خیلی دقیق خوانده بود. امام خیلی مسلط بود به متن فصوص و مصباح و فتوحات بود. جوّ آن روز جامعه چه بود که امام نتوانست بگوید من فلسفه خواندهام؟ آن بیچاره در خطر بود. کما اینکه هنوز هم اثبات نشده ایشان کجا درس فرمودهاند. کما اینکه درس علامه طباطبایی در قم را تعطیل کردند. این یک فضای روضهخوانی دارد. ما باید روضه بخوانیم که درس تفسیر سوره حمد امام را تعطیل کردند.
وی تأکید کرد: گاهی به دوستان روضهخوان عرض میکنم از امیرالمؤمنین روضه چه میخوانید؟ میگویند ۱۹ ماه رمضان. آقا خودش دارد میگوید: «فزت و رب الکعبة». شما چرا گریه میکنید؟ آنجا که امام در نهجالبلاغه برای خودش گریه میکند، آنجا گریه کنید برای آن روزگاری که آوردند که «والله لابن ابیطالب آنس بالموت من الطفل...» آنجا روضه بخوانید که در مدرسه فیضیه، کاسه مصطفی را آب کشیدند. آنجا خون گریه کنید.
استاد حوزه علمیه قم با تأکید بر اینکه دید امام این بود که توحید را در زندگی روزمره مردم نشان دهید، گفت: چرا مردم فاطمه را زدند؟ معلوم میشود مردم از فطرتشان دور ماندند. نتوانستیم به مردم برسانیم که مسلم بن عقیل کیست. هجده هزار نفر کجا رفتند؟ ولایت را نفهمیدند. امروز هم همینطور است. امام در «شرح دعای سحر» چشم دل مردم را از الفاظ و اصطلاحات مدرسهای درآورد. گاهگاهی امام در مقام وحدت وجود، از ابن عربی و ملاصدرا خیلی جلوتر سخن دارد.
وی افزود: آنکه کنار سجادهاش دستمال کفاف اشکش نمیکند، در مقام عرفان عملیاش میگفت «خرمشهر را خدا آزاد کرد»؛ در معرفت کلامیاش میگوید «عالم محضر خداست»؛ وقتی به مسائل سیاست جهانی هم میرسد، به کارتر میگوید برود برای خودش شغل دیگری انتخاب کند. همان موقع من یادم هست تلویزیون زوم کرده بود روی چشم کارتر. من دیدم اشکی از گوشه چشم کارتر جاری شد. گفت: ابهت ما را این مرد شکاند و واقعیت این است کاری هم نمیتوانیم کنیم. برای اینکه زاویه دیدش به توحید روشن است، ولایت و توحید را فهمید.
آیتالله حسینی آملی اظهار داشت: توحید نظری به کار نمیآید؛ در این مسیر توقف نکنید. «مصباح الهدایه» امام آدرس است. ارزش آدرسی دارد. چه کسانی این آدرس راه افتادند و به مقصد نرسیدند؟ امام بنایش این بود که ما از این بیان منطق ارسطویی فراتر برویم. امام اصرار کرد که در کتابهایش این حرف موج میزند که عزیزان راه بیفتید. جامعه به طهارت و ولایت عملی راه بیفتد. صداوسیما، گویندگان، نویسندگان، افکار امام را در عرفان عملی برای مردم روزمرهای کنند.
وی در پایان تأکید کرد: «یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ» غفلت میآورد، اما عرفان شهودی غفلت معنا ندارد. سحر، سفره اختصاصی است که شرط آن طهارت است و تا تحصیل آن نکنی، باید در حسرت این بمانی. «إِنَّ الرَّجُلَ لَیَذْنِبُ الذَّنْبَ فَیُحْرَمُ صَلَاةَ اللَّیْلِ». گناهان روز، مانع آن معرفت میشود.
به گزارش خبرنگار جماران، حجتالاسلام و المسلمین عباس کمساری نیز در این مراسم با اشاره به اینکه سیاست مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) بر این است که برای همه آثار امام شروح مختلف تألیف شود، گفت: اساتید مختلف در حوزههای مختلف، مخصوصاً مباحث فقهی، زحمت کشیدند. ما بعضی از کتابهای امام را شرحهای مختلف داریم، ولی متأسفانه برای برخی شاید یک شرح باشد و برای بعضیشان شرحی وجود نداشته باشد. به مسائل عرفانی، اخلاقی و فلسفی، کمتر پرداخته شده است. ولی دو سه سال گذشته، با همت دوستان به مباحث اخلاقی و عرفانی هم پرداخته شده است.
مدیر مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) قم تأکید کرد: بنای ما بر این است که این موضوع را با جدیت دنبال کنیم. چون هم نیاز جامعه علمی و هم وظیفه ما است. آثار امام حتماً احتیاج به شرح دارد. همین «شرح دعای سحر» هم علیرغم اینکه ترجمه شده است، شاید برای همه جامعه مخاطبان قابل فهم نباشد. دعا کنید که بتوانیم به این تکلیف خودمان با کمک دوستان و اساتید حوزه و دانشگاه عمل کنیم.
