چرا ترامپ عاشق بگرام است؟

به گزارش جماران، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، بار دیگر تمایل خود را برای بازپس گیری کنترل پایگاه هوایی «بگرام» در افغانستان تکرار کرد، پایگاهی که نیروهای کشورش -بیش از 4 سال پیش- در صحنه ای آشفته که هنوز در خاطره ها باقی مانده است، از آن خارج شدند.

ترامپ همچنان هر از گاهی این تمایل مبرم خود را اعلام می کند، آخرین بار روز شنبه گذشته، به طوری که مطالبه خود برای بازپس گیری پایگاه بگرام را با تهدیدی آشکار مبنی بر وقوع "اتفاقات بد" در صورت تحقق نیافتن تمایلش برای بازگشت این پایگاه به "ایالات متحده ای که آن را ایجاد کرده است" همراه کرد. او صریحاً از "دست کشیدن" کشورش از آن ابراز پشیمانی کرد.

علیرغم اینکه خروج از افغانستان در دوره اول ریاست جمهوری او آغاز شد، ترامپ از انتقاد از نحوه خروج دولت جو بایدن، جانشین خود در سال 2021، دست برنداشت و گفت که ایالات متحده باید افغانستان را ترک می کرد اما پایگاه بگرام را باید حفظ می کرد.

ترامپ بر این باور است که کشورش پایگاه بگرام را "مفت و مجانی" به جنبش حاکم طالبان در افغانستان داده است. رئیس جمهور آمریکا به زبان معاملات می گوید: "ما در تلاشیم آن را پس بگیریم زیرا آنها به چیزهایی از ما نیاز دارند" و اشاره می کند که واشنگتن اهرم های فشاری بر دولت افغانستان دارد.

همچنین ترامپ ادعا می کند که "پایگاه بگرام اکنون در دست چینی ها قرار گرفته است" و این را "یک اشتباه استراتژیک فاحش" از سوی بایدن می داند.

از زمان خروج از افغانستان، مقامات آمریکایی از "خطر افتادن بگرام به دست دشمن" هشدار داده اند. ژنرال مکنزی، فرمانده سابق فرماندهی مرکزی آمریکا، در گزارشی که به کنگره ارائه کرد، اعتراف کرد که "ترک بگرام بدون توافق، بزرگترین اشتباهی بود که مرتکب شدیم و این پایگاه برای دهه ها یک دارایی استراتژیک باقی خواهد ماند."

اصرار ترامپ -با صحبت از ضرورت بازپس گیری پایگاه بگرام- از عشقی پنهان پرده بر می دارد که تفسیر آن در مقایسه با صحبت های آرزومندانه قبلی او در مورد الحاق و حاکمیت در رابطه با کانال پاناما یا گرینلند در نزدیکی جغرافیای ایالات متحده، ضروری است، اما جغرافیای نفوذ ممکن است تا جغرافیای فراتر از مرزها گسترش یابد، حتی اگر افغانستان باشد.

عشق ترامپ به بگرام طبق اظهارات خودش به نزدیکی جغرافیایی استراتژیک آن به چین برمی گردد، زیرا "فقط یک ساعت با مکانی که چین موشک ها و سلاح های هسته ای خود را می سازد فاصله دارد."

"واشنگتن پست" در سرمقاله امروز خود می گوید که پایگاه بگرام به دلیل نزدیکی آن به مرزهای چین و میدان آزمایش هسته ای لوپ نور، واقع در منطقه ای دورافتاده در استان ترکستان شرقی (سین کیانگ)، از اهمیت استراتژیک برخوردار است.

به گفته این روزنامه آمریکایی، مدت ها تصور می شد که میدان آزمایش متروکه است، اما گزارش هایی از افزایش فعالیت های ساخت و ساز نظامی چین در این منطقه منتشر شده است.

همچنین این روزنامه در سرمقاله خود بر این باور است  که بازگشت یک نیروی نظامی کوچک آمریکایی به بگرام بسیار دور از حضور نظامی قوی سابق خواهد بود. اما این به ایالات متحده جای پایی در منطقه ای با اهمیت استراتژیک در سایه ادامه رقابت با چین می دهد.

این روزنامه می گوید که حضور نظامی آمریکا در بگرام "همچنین به ایالات متحده اجازه می دهد تا عملیات ضد تروریسم را در منطقه ای ناآرام علیه سازمان تروریستی داعش شاخه خراسان که با طالبان نیز در حال جنگ است و نفوذ خود را در اروپا گسترش داده است، انجام دهد."

میراث نمادین

پایگاه هوایی بگرام که میراث حضور نظامی ۲۰ ساله آمریکا در افغانستان است، به دست افغانستان تحت رهبری طالبان افتاد که با افتخار از تسلط کامل بر این پایگاه سخن می‌گوید و آن را برگ برنده‌ای در معادله امنیت منطقه‌ای می‌داند.

پس از سقوط کابل در ۱۵ اوت ۲۰۲۱، طالبان تسلط خود بر پایگاه بگرام را بدون هیچ درگیری اعلام کرد. در آن زمان، ذبیح الله مجاهد، سخنگوی این جنبش، اعلام کرد: «بگرام امروز نمادی از استقلال افغانستان است و ما آن را به هیچ قدرتی تسلیم نخواهیم کرد.»

این پایگاه در دوره اشغال آمریکا، بزرگترین مرکز لجستیکی ناتو در منطقه با سرمایه‌گذاری میلیاردها دلاری آمریکا در طول دو دهه بود.

این پایگاه مساحتی نزدیک به ۵ هزار هکتار را پوشش می‌دهد و در قلب آسیای میانه واقع شده است و امکان دسترسی مستقیم به مرزهای چین، ایران و روسیه را دارد، که این امر باعث شده است ایالات متحده حتی پس از خروج از آن، به طور مداوم به آن چشم داشته باشد.

پایگاه هوایی بگرام دارای یک باند فرود به طول ۳۶۰۰ متر مجهز به استانداردهای مقاومت در برابر ضربه است که امکان فرود و برخاست ۱۳۰ هواپیمای نظامی در روز را فراهم می‌کند. در طول حضور ناتو، این پایگاه نه تنها مقر عملیات جنگی بود، بلکه محل استقرار نیروهای ویژه آمریکا، واحدهای سازمان اطلاعات مرکزی، و تجهیزات اطلاعاتی و ماهواره‌های بسیار پیشرفته نیز بود. تصاویر ماهواره‌ای سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که این پایگاه دارای بیش از ۱۱۰ ساختمان عملیاتی و ۲۰ انبار اسلحه کاملاً مجهز بوده است.

بر اساس گزارشی از نیویورک تایمز در ژوئیه ۲۰۲۱، پایگاه بگرام نقش محوری در کنترل و نظارت بر تحرکات نیروهای ایرانی و گروه‌های مسلح وابسته به روسیه، و همچنین رصد فعالیت‌های امنیتی در منطقه اویغورستان چین ایفا کرده است.

آمریکایی‌ها همچنین از این پایگاه برای اجرای برنامه‌های بسیار محرمانه علیه سازمان‌های القاعده و داعش استفاده کردند. روزنامه واشنگتن پست در گزارشی فاش کرد که بیش از ۳۵۰ مأموریت اطلاعاتی از بگرام در سال ۲۰۲۰ آغاز شده است.

حضور چینی‌ها

برخی از کارشناسان معتقدند که (دولت افغانستان به رهبری) جنبش طالبان قادر به بهره‌برداری کامل از قابلیت‌های بگرام نیست و این خلأ ممکن است راه را برای قدرت‌های منطقه‌ای مانند چین برای کسب نفوذ هموار کند.

آنها در این مورد به ابراز علاقه مکرر چین به حضور اطلاعاتی و اقتصادی در افغانستان در جریان گفتگوهای امنیت منطقه‌ای استناد می‌کنند.

پکن در عرصه عمل، پروژه‌های زیرساختی مانند "ابتکار کمربند و جاده" را که از نزدیکی بگرام می‌گذرد، افزایش داده است، که به گفته این کارشناسان، احتمال استفاده استراتژیک چین از این پایگاه را افزایش می‌دهد، به ویژه اینکه افغانستان سرشار از معادن لیتیوم و منابع معدنی کمیاب است و بگرام می‌تواند نقش لجستیکی مهمی در استخراج آنها ایفا کند.

با این حال، جنبش طالبان تاکنون هرگونه همکاری نظامی با چین را رد کرده است، اما گزارش‌های اطلاعاتی مختلف حاکی از آن است که کارشناسان چینی در چند ماه گذشته چندین بار از پایگاه بگرام بازدید کرده‌اند.

بر اساس گزارش‌های غربی، یک هیئت فنی چینی به طور مخفیانه در آوریل ۲۰۲۳ از کابل بازدید کرد و تأسیسات بگرام را مورد بازرسی قرار داد. دولت چین هنوز این بازدید را تأیید یا رد نکرده است.

نگرانی‌ها و محاسبات

نگرانی‌ها در مورد بازگشت ایالات متحده به افغانستان، به ویژه از طریق بگرام، افزایش یافته است. روسیه و ایران بارها نسبت به افزایش فعالیت‌های اطلاعاتی آمریکا در مرزهای شرقی خود هشدار داده‌اند. تهران در سال ۲۰۱۸ فعالیت‌های نظارت الکترونیکی آمریکا در بگرام را در یادداشتی رسمی به سازمان ملل متحد محکوم کرد.

در داخل کشور، بگرام با احساسات متفاوتی دیده می‌شود. برخی آن را نمادی از اشغال می‌دانند، در حالی که برخی دیگر آن را منبع نیروی کار و رونق اقتصادی در گذشته می‌دانند. آمارهای رسمی منتشر شده توسط دولت سابق افغانستان نشان می‌دهد که تنها در سال ۲۰۱۷ بیش از ۲۷۰۰ نفر به طور مستقیم در بگرام مشغول به کار بوده‌اند.

مهم‌ترین خواسته دولت افغانستان تحت رهبری طالبان از ایالات متحده، شکستن انزوا و به رسمیت شناخته شدن است، زیرا دولت سابق همچنان کرسی افغانستان را در سازمان ملل متحد در اختیار دارد.

کابل همچنین خواهان دسترسی به ۷ میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود شده در ایالات متحده برای تقویت اقتصاد رو به زوال کشور است.

با این وجود، به نظر نمی‌رسد مقامات دولتی در افغانستان مشتاق بازگشت نیروهای آمریکایی به بگرام باشند. ذاکر جلالی، یک مقام ارشد وزارت خارجه افغانستان، گفت: "افغان‌ها هرگز حضور نظامی خارجی را در خاک خود در طول تاریخ نپذیرفته‌اند"، اما زمینه برای مذاکره وجود دارد.

جلالی همچنین به وضوح افزود: "افغانستان و آمریکا نیاز به مشارکت در روابط اقتصادی و سیاسی مبتنی بر احترام دوجانبه و منافع مشترک دارند، بدون اینکه ایالات متحده هیچ حضور نظامی در هیچ بخشی از افغانستان داشته باشد."

واضح است که تجربه ۲۰ سال اشغال و مقابله با آمریکایی‌ها -به اضافه تجربه ۴ سال مذاکره- به جنبش طالبان توانایی‌هایی برای درک ذهنیت آمریکایی و روش‌های مذاکره با آن داده است و عمل‌گرایی دو طرف را گرد هم می‌آورد و این همان چیزی است که سرنوشت تمایل ترامپ به پایگاه بگرام را تعیین می‌کند، علاقه‌ای که او با بسیاری از همسایگان در آن سهیم است.