امروز، عمدتاً به دلیل افزایش خطرات ناشی از تهاجم بی پروا روسیه به اوکراین، بولتن هیئت علمی و امنیت دانشمندان اتمی عقربه های ساعت روز قیامت را بیش از هر زمان دیگری به نیمه شب نزدیک کرد. این اولین تغییر در سه سال گذشته نسبت به زمان ساعت است. اکنون 90 ثانیه تا نیمه شب است..
به گزارش جماران به نقل از سى ان ان هرگز در تاریخ ۷۶ ساله Doomsday Clock تا این حد به فاجعه جهانی نزدیک نشده بودیم این ساعت توسط آلبرت اینشتین و دانشمندان دانشگاه شیکاگو که اولین سلاحهای اتمی را توسعه دادند، تأسیس شد، ساعت یک شاخص شناخته شده جهانی از آسیبپذیری عمیق جهان در برابر سلاحهای هستهای، تغییرات آب و هوا و فناوریهای مخرب است. هر چه ساعت به نیمه شب نزدیکتر باشد، خطر وجودی بیشتر می شود.
در حالی که جنگ در اوکراین به دومین سال خود نزدیک می شود، جهان خود را در خطرناک ترین لحظه می بیند. ده ها هزار نفر، بسیاری از غیرنظامیان بی گناه کشته شده اند. هیچ راه حل واضحی برای درگیری در چشم نیست.
این کاملاً در تضاد با حسن نیت و درک متقابل است که پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی، زمانی که روسیه به ایالات متحده و بریتانیا پیوست و رسماً اعلام کرد که به "استقلال و حاکمیت و مرزهای موجود اوکراین احترام می گذارند" و "خودداری می کنند" از تهدید یا استفاده از زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی اوکراین. یک معامله تاریخی انجام شد. در ازای آن، اوکراین زرادخانه هستهای خود را که در آن زمان سومین زرادخانه بزرگ در جهان بود، کنار گذاشت و یکی از امضاکنندگان معاهده مهم منع گسترش سلاحهای هستهای شد.
روسیه در سال 2014 با حمله به شرق اوکراین و ضمیمه کردن کریمه، تعهدات خود را با وقاحت زیر پا گذاشت. اکنون، با تهدید ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه به استفاده از تسلیحات هستهای، اکنون یک تهاجم نظامی تمام عیار به این کشور آغاز کرده است. این تهدیدات بیسابقه - در چارچوب یک جنگ وحشیانه و غیرقابل پیشبینی - این احتمال وحشتناک را افزایش میدهد که سلاحهای هستهای برای اولین بار از سال 1945 بهطور تصادفی، اشتباه محاسباتی یا حتی تصمیم عمدی خود پوتین استفاده شود.
به طرز نگرانکنندهای، روسیه جنگ خود را حتی به سایتهای راکتور هستهای چرنوبیل و زاپوریژیا کشانده است و پروتکلهای بینالمللی را نقض کرده و انتشار گسترده مواد رادیواکتیو را به خطر میاندازد. تلاشهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای ایمن سازی نیروگاهها تاکنون رد شده و خطر فاجعه همچنان پابرجاست.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، اخیراً با تأکید بر افزایش خطر، هشدار داد که جهان اکنون وارد «زمان خطر هستهای میشود که از زمان اوج جنگ سرد دیده نشده است». او در کنفرانس سازمان ملل درباره معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای صحبت میکرد، که اکنون در نتیجه شکست روسیه از تعهد خود برای احترام به حاکمیت اوکراین تضعیف شده است.
تنها معاهده تسلیحات هسته ای باقی مانده بین ایالات متحده و روسیه، استارت جدید، نیز در خطر است. اگر دو طرف مذاکرات را از سر نگیرند و مبنای محکمی برای کاهش بیشتر تسلیحات پیدا نکنند، این معاهده در سال 2026 منقضی میشود. این امر بازرسیهای متقابل کنونی را حذف میکند، محدودیتهای استقرار هستهای را پایان میدهد و احتمالاً یک مسابقه تسلیحات هستهای غیرقابل پیشبینی و بیثبات را در بحبوحه توسعه هستهای آغاز میکند. سلاح های پیشرفته تر این امر بی اعتمادی را بیشتر می کند، شاید به طور غیرقابل برگشتی، و احتمال جنگ هسته ای را افزایش می دهد.
در حالی که این تهدیدها فوری و وحشتناک هستند، موارد دیگری نیز وجود دارند. کشورهای آسیایی و خاورمیانه در مورد ساخت زرادخانه های هسته ای صحبت می کنند. تنش ها بین آمریکا و چین در حال افزایش است.
در عین حال، جهان در حال افزایش استفاده از سوخت های فسیلی و انتشار گازهای گلخانه ای گرما است. کووید-19 هنوز هم تعداد زیادی از مردم را می کشد و به روش های خطرناک جدید جهش می یابد - با همه گیری های آینده با پیشرفت علم، تهدیدها هم در امنیت زیستی و هم در فناوریهای مخرب نیز افزایش مییابند.
اگر زمانی برای رهبران جهان وجود داشت که اقداماتی برای برگرداندن ساعت انجام دهند، اکنون است. تا آن زمان 90 ثانیه به نیمه شب مانده است.
دانشمندان یک سازمان آمریکایی در ۷۶ سال گذشته هر ساله در ماه ژانویه میزان احتمال نابودی نوع بشر را به طور نمادین اندازهگیری کردهاند.
تا همین چند سال پیش، معیار اصلی تعیین ساعت آخرالزمان خطر ناشی از سلاحهای هستهای بود؛ ولی رفته رفته با تغییر و تحولات جهانی، شاخصهای دیگری همچون شیوع بیماری همهگیر کووید-۱۹، خطرات ناشی از تغییرات آب و هوایی، خطر استفاده از سلاحهای زیستی (بیولوژیک) و خطرات دروغپراکنی از سوی کشورهایی همچون روسیه نیز به آن اضافه شد.
با لحاظ کردن تمامی مولفههای ذکر شده و با رصد ویژه تحولات جنگ اوکراین، اعضای «بولتن دانشمندان اتمی» امروز سهشنبه ۲۴ ژانویه ۲۰۲۳، فاصله زمانی تا نیمهشب را تنها نود ثانیه اعلام کردند.
ساعت آخرالزمان چیست؟
دانشمندان دانشگاه شیکاگو که بر روی پروژهای تخت عنوان «پروژه منهتن» تحقیق میکردند، در سال ۱۹۴۵ خبرنامهای به نام «بولتن دانشمندان اتمی» را راه اندازی کردند. با گذشت دو سال از آغاز فعالیت این گروه، آنها اولین ساعت رسیدن به نقطه آخرالزمان را در سال ۱۹۴۷ میلادی مشخص کردند.
در این هفتاد و شش سال، دانشمندان ۲۵ بار مجبور شدند زمانسنج خود را باز تنظیم کنند. هر چه عقربههای این ساعت به نیمه شب نزدیکتر باشد یعنی اینکه به پایان کار دنیا نیز نزدیکتر میشویم و هر چه از این فاصله بیشتر باشد یعنی اینکه می توان به بقای بشریت بیشتر امیدوار بود.
در سال ۱۹۴۷ اولین باری که دانشمندان این زمانسنج را اعلام کردند، عقربههای آن هفت دقیقه تا نیمه شب فاصله داشت.دو سال بعد در سال ۱۹۴۹ درست زمانی که اتحاد سابق جماهیر شوروی اولین بمب اتمی خود را آزمایش کرد، عقربه دقیقهشمار نیز به سه دقیقه تا نیمه شب تغییر وضعیت داد.
تا اینکه در سال ۱۹۹۱، با کاهش تنشهای جنگ سرد و حصول توافق بین ایالات متحده و اتحاد سابق جماهیر شوروی برای کاهش ذخایر هستهای خود، دقیقهشمار تا ۱۷ دقیقه به نیمه شب عقب رفت و به عبارتی نقطهای امیدوار کننده در تحولات جهانی محسوب میشد و همین هم سبب شد که در آن سال بیشترین فاصله نمادین تا آخرالزمان ثبت شود.
درست برعکس این قضیه در سال ۲۰۲۰ رخ داد یعنی این قدر به لحظه آخرالزمان نزدیک شدیم که نیاز به اندازهگیری ثانیهشمار بود. در آن سال، بولتن دانشمندان اتمی فاصله بشر تا نابودی کامل را تنها ۱۰۰ ثانیه اعلام کرد. از آن سال به بعد، در سالهای ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ نیز ثانیهشمار همچنان بر روی ۱۰۰ ثانیه تا نیمهشب باقی ماند./ذلفامعیل
