چه شد که میانه ریاض و ابوظبی شکرآب شد؟

به گزارش جماران به نقل از خبرگزاری رویترز، هفته گذشته اختلاف بین دو متحد اوپک در حوزه خلیج فارس علناً آشکار شد و ریاض و ابوظبی بر سر یک توافق پیشنهادی که ممکن است نفت بیشتری به بازار بیاورد، اختلاف نظر پیدا کردند.

در جلسه‌ ای که میان اعضای اوپک و دیگران کشورهای تولیدکننده نفت برگزار شد، ابوظبی با پیشنهاد عربستان و روسیه برای پایین نگه داشتن سطح تولید تا آخر سال 2022 مخالفت کرد و گفت که چنین اقدامی «بی‌ انصافی در حق امارات» است.

عربستان نیز کوتاه نیامد و خواستار «مصالحه و عقلانیت شد» و اظهار کرد که پیرامون طرحش «بین همه کشورها اجماع شکل گرفته است جز یک کشور».

«عبد العزیز بن سلمان» وزیر انرژی عربستان در سخنانی گفت: پیشنهاد عربستان و روسیه برای تمدید توافق کاهش تولید به جز امارات مورد قبول همه بود. وی افزود: توافق میان اعضای اوپک پلاس به جز یک کشور وجود دارد و اگر طرفی نکاتی داشته است چرا پیش از این درباره آن سکوت کرده است؟

عبد العزیز بن سلمان ادامه داد: من 34 سال است که در نشست‌ های اوپک پلاس حضور دارم و طی این سال‌ ها شاهد درخواستی مانند درخواست امارات نبوده‌ ام.

اتخاذ چنین مواضع علنا متضاد، اتفاقی نادر است و بعد از آن رخ داد که عربستان اعلام کرد قصد دارد شرکت هواپیمایی جدیدی را به منظور رقابت با هواپیمایی امارات راه‌ اندازی کند و در عین حال شهروندان خود را نیز از سفر به این کشور منع کرد.

مورد دیگر اعلام قوانین وارداتی جدید از طرف عربستان برای حوزه خلیج فارس است که حمله به منافع امارات تعبیر شده است و نشانه دیگری برای بیشتر شدن مشکلات است.

این اختلاف بی سابقه باعث شد سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک)، روسیه و سایر تولیدکنندگان، گروهی موسوم به اوپک پلاس، پس از چند روز مذاکره، گفت و گوها بر سر افزایش تولید را کنار بگذارند. 

تولیدکنندگان گفته اند که در موعد مقرر در مورد تاریخ جلسه جدید تصمیم خواهند گرفت و هیچ سیگنالی مبنی بر احتمال امکان سازش در روزهای آینده ارائه نمی دهند.

بروز اختلاف بین این دو متحد نزدیک منطقه‌ ای با تلاش‌ های آنها برای بهبود روابط با قطر همزمان شده است؛ روابطی که به دلیل نپذیرفتن خط مشی عربستان توسط این کشور تیره شده بود.

اما تنش‌ های مشهود در جلسه اوپک پلاس نخستین نشانه‌ های وجود مشکل میان این دو متحد قدیمی نبود. در حقیقت تنش دستکم از سه سال گذشته میان دو  کشور شدت گرفت و در نشست سازمان اوپک این تنش منفجر شد.

تنها یک روز پیش از آن، عربستان سفر مستقیم شهروندانش را به امارات، و بعضی کشورهای دیگر، ممنوع کرده بود که امارات تنها عضو این فهرست از خلیج فارس بود.

عربستان در عین حال قصد دارد که یک شرکت هواپیمایی جدید هم راه‌ اندازی کند و در نهایت به قطب حمل‌ و نقل تبدیل شود؛ تصمیمی که بخشی از تلاش‌ های این کشور برای کاهش وابستگی به نفت است.

برخی گفته‌ اند که هواپیمایی امارات - یکی از محبوب ترین شرکت‌ های هواپیمایی برای سفرهای دوردست بین‌ المللی - هدف اصلی این شرکت است و عربستان با این کار به دنبال تسخیر جایگاه دوبی به عنوان قطب اصلی حمل‌ و نقل منطقه‌ ای است.

این تحولات با اعلام قوانین وارداتی جدید از طرف عربستان ادامه پیدا کرد. طبق این قوانین جدید، محصولاتی که در مناطق آزاد تولید شده باشند، یا در چرخه تولیدشان از محصولات و خدمات اسرائیلی استفاده شده باشد، دیگر شامل امتیازهای تعرفه‌ ای مصوب شورای همکاری خلیج فارس نخواهند شد. 

در عین حال ریاض طی یک تصمیم غیرمنتظره از شرکت های فعال در عربستان خواست تا تمامی مراکز خود را از امارات به عربستان انتقال دهند و هر شرکتی که برخلاف این امر عمل نماید، تمامی فعالیت هایش در عربستان ممنوع اعلام خواهد شد. این دستور ضربه هولناک و کشنده ای بر اقتصاد امارات به ویژه دوبی وارد خواهد کرد زیرا مقر اکثر این شرکت ها در کشور امارات و شهر دوبی قرار دارند و تعداد بسیاری از آنها سعودی هستند.

پیش از این نیز به نظر می‌ رسید که ریاض خواهان پیشی گرفتن از دوبی به عنوان قطب تجاری است و در ماه فوریه اعلام کرد که دیگر با شرکت‌ هایی که مقر منطقه‌ ای خود را به عربستان منتقل نکنند همکاری نخواهد کرد.

این نخستین باری نیست که در منافع عربستان و امارات شکاف افتاده است.

هر چه عملیات ناموفق ائتلاف در یمن طولانی‌ تر شد، عدم اتفاق نظر دو کشور برای آینده این جنگ و اهدافشان نیز بیش از پیش عیان شد.

در ادامه، هنگامی که دولت یمن و عربستان تصمیم گرفتند برای شکست دادن حوثی‌ ها با  تندروها متحد شوند، امارات ترجیح داد که از جدایی‌ طلبان مجلس انتقالی جنوبی حمایت کند و تهدید آن برای دولت یمن را که مورد حمایت نیروهای ائتلاف بود نادیده بگیرد.

این تنش‌ ها در اوت 2019 به اوج خود رسید؛ هنگامی که امارات با نقض مستقیم نقشی که عربستان برایش در این درگیری قائل شده بود مواضع دولت یمن در عدن را بمباران کرد.

امارات چندی بعد به طور رسمی نیروهای خود را از جنگ بیرون کشید، اما حضور این کشور همچنان در یمن ادامه دارد و نفوذش در بخش‌ های جنوبی یمن و همچنین در جزیره «سقطرا» مشهود است.

عربستان در 10 سال گذشته مرتبا با متحدان کوچک خود در خلیج فارس به مشکل خورده است و حفظ آنها در اردوگاه برای این کشور به معضل تبدیل شده است.

یکی از نتایج کاهش وابستگی منطقه به نفت، بروز رقابت میان شیخ‌ نشین‌ های کوچک تر خلیج فارس خواهد بود. اما امارات اخیرا دست به اقداماتی زده است که رقابت مستقیم با عربستان سعودی را اجتناب‌ ناپذیر می‌ کند، و هر چه وابستگی به نفت نامعقول تر شود، این روند نیز شتاب بیشتری خواهد گرفت.

امارات در سیاست‌ گذاری و جاه‌ طلبی از خیلی جهت ها بر همسایه بزرگتر خود پیشی گرفته است. این کشور تنها در چند دهه توانسته است از همسایگان خود پیشی بگیرد و خود را به قطب مالی، گردشگری و تدارکاتی تبدیل کند. به گزارش اوپک، تنها 30 درصد تولید ناخالص این کشور وابسته به نفت است؛ رقمی که برای عربستان 50 درصد است.

عربستان کشوری بسیار بزرگ تر است و تولید ناخالص ملی بیشتری نیز دارد، اما سرانه تولید ناخالص ملی امارات حدود دو برابر عربستان است.

اتحاد میان این دو کشور به طور تاریخی یکی از قوی ترین‌ ها در منطقه قلمداد می شد. اما همزمان با حل برخی از اختلافات منطقه‌ ای، شکاف‌ های جدیدی در حال پدیدار شدن است و کاهش وابستگی به نفت ممکن است در بلندمدت باعث شود که رقابت و خصومت، جای همکاری را در منطقه بگیرد.

مساله جالب توجه این است که بعید نیست که امارات احتمالا همان روش دشمنش قطر را در پیش بگیرد یعنی از اوپک کناره گیری کند. دلیل این مساله هم همان دلیل قطر یعنی سلطه عربستان بر این سازمان و تصمیم گیری برای کشورهای عربی عضو آن است. امارات طی دو روز گذشته به این مساله تهدید کرده است. بعید نیست که این تصمیم طی روزهای آتی با توجه به شکست نشست اوپک پلاس و پایبندی ابوظبی به موضع مخالف ریاض با توافق افزایش تولید گرفته شود.

مشاهده خبر در جماران